ULUSLARARASI EKONOMİ POLİTİK - Deneme Sınavı - 9

2000’li yıllar: faizlerin düşürülmesi, NINJA krediler, finansal türevler ve emlak balonu; 2008-2009 küresel ekonomik krizi ve kurtarma operasyonları ile anılır.

Bir ülkenin karar veya icra mercii yahut mekanizmalarında görev alanların, konumlarını elde etmelerinde ehliyet ve liyakat yerine değişik gerekçelerle oluşturulan kayırıcılığın etkili olması sonucunda, ülkenin geleceğini çıkmaza sokmaları durumuna vasat insan tuzağı denir.

Batı Avrupa 1500 yılından itibaren Doğu Avrupa ve Asya’dan daha hızlı büyümeye başladı. O
dönemde zenginleşmenin temel göstergesi olarak
şehirleşme alınabilir. Amerika kıtasının keşfiyle
birlikte Avrupa’ya akan kıymetli madenler ve yeni
deniz yollarının keşfi Batı Avrupa’nın bir ekonomik sıçrama yapmasında etkili olmuştur. Nitekim
Avrupa’da ilk kez bu dönemde meydana gelen aşırı fiyat artışları fiyat devrimi olarak adlandırılır.

Dünyadaki ekonomik ağırlığını her yıl düzenli olarak artıran Çin’in,
bugün olduğu gibi 2022 yılında da en büyük ekonomi olacağı öngörülmektedir.

Ülkeler itibariyle 1950-2030 döneminde en yüksek nüfus artışının sırasıyla Pakistan (5,2 kat), Türkiye
(3 kat), Hindistan (3 kat), Endonezya (2,6 kat), Çin (1,7 kat) ve G.Kore’de (1,4 kat) gerçekleşmesi öngörülmektedir. Gelişmiş Batı Avrupa ve ABD’de ise nüfus artışındaki eğilim oldukça düşüktür.

Ekonomilerin düşüşlerinde veya yükselişlerinde
toplumsal dönüşümü tetikleyen veya engelleyen
katılıklar, askeri harcamaların ülkenin teknolojik
gelişimi ve doğal kaynak imkânlarını genişletme
üzerindeki etkisi, ülkelerin nüfus artış hızı ve göçmen politikası, siyasi ve sosyal bakımdan toplum ve
devlet modeli, serbestiyetçi veya baskılayıcı ekonomi ve siyaset modelleri, ehliyet-liyakat bazlı rekabete veya kayırmacılığa dayalı organizasyon, ekonomideki insan kaynağı, doğal kaynaklar ve sermaye
kaynaklarının kullanımını özendiren mekanizmaların etkinliği, “vasat insan tuzağı”na yakalanma
durumu ile şehirleşme düzeyi gibi sosyo-politik,
ekonomik ve uluslararası faktörlerin belirleyici rol
oynadığı söylenebilir.

Sovyetler
Birliği ülkeleri dönem başına göre, kişi başına düşen milli gelirde yüzde 6,9 oranında bir gerileme
yaşamıştır. En büyük gerilemeyi sırasıyla Tacikistan
(-%14.9), Gürcistan (-%11,9), Moldova (-%10,8)
ve Ukrayna (-%10,2) tecrübe etmiştir. Çözülmeden
sonra en yüksek ekonomik performansı ise Estonya
göstermiştir (kişi başına düşen milli gelirde yıllık
ortalama %0,7 artış).

Önümüzdeki birkaç yıl içinde Doğu Asya ve Ön Asya, dünyanın
en büyük üretim ve ticaret üssü haline gelecektir. Zayıf çevre koruma düzenlemeleri, ucuz hammadde,
zengin doğal kaynaklar, ucuz insan gücü, düşük vergi yükleri, yatırım ve üretim teşvikleri ile yüksek nüfus
miktarının getirdiği rekabet ve dinamizm bu gelişmede önemli rol oynamaktadır

Üçüncü sanayi devrimi ise
1970’lerde imalat sanayiinde mekanik ve elektronik teknolojilerin yerini dijital teknolojinin alması ile başladı ve yerini 2010’lu yılların başından
itibaren programlanabilir, yapay zekâya sahip yeni
bir endüstriyel yaklaşım ve uygulamaya bıraktı

Bugüne kadar sanayi alnında devrim mahiyetinde dört önemli değişimden söz edilebilir.
Birincisi, su ve buhar gücünün kullanılması ile
mekanik dokuma tezgâhlarının icadı (18’inci yüzyılın sonunda buhar gücü uygulanmaya başladı).

2016 sonu itibariyle
dünyadaki döviz rezervinin 12,6 trilyon ABD Doları olduğu tahmin edilmektedir. Bu rezervin yüzde
31,1’i Çin’e aittir (Tayvan’daki ve Hong Kong’daki
rezervler dâhil). Uluslararası rezervlerin sadece yüzde 5,9’u Avrupa Birliğine, yüzde 0,9’u ise ABD’ye
aittir. Japonya’nın elindeki rezerv miktarı ise
%9,6’dır. 2016 yılsonu itibariyle Türkiye’nin döviz rezervi 106,1 milyar Dolar olup, dünya rezervi
içindeki payı yüzde 0,84’tür.

Hukuk bireyler ya da karar birimleri arasındaki ilişkilerin belirli, düzenli, istikrarlı ve kalıcı olmasını sağlayan kural ve uygulamalardan oluşur. Kurala muhatap grup küçük olursa kuralları sözlü olarak tanımlamak ve yürütmek mümkün olabilir. Ama ilişki içinde bulunan aktör sayısı arttıkça hukuki kuralların ayrıntılı olarak düzenlenme ihtiyacı doğar. Ülke içinde olduğu gibi ülke dışında yaşayan, diğer ülke vatandaşlarıyla olan ilişkilerde de üzerinde uzlaşılmış ortak bir hukuki çerçevenin olmaması, ilişkilerin hem kapsamını daraltır hem de maliyetini artırır. Cevap B'dir.

Uluslararası Ekonomi Hukuku geniş anlamda hem devletler arasındaki ekonomik ilişkilerin hem de sınır ötesi iş yapan uluslararası örgütlerin, firmaların ve bireylerin ülkeler ile olan ekonomik ilişkilerinin hukuki çerçevesini düzenleyen kurallar bütünüdür. Uluslararası Ekonomi Hukuku, geniş tanımıyla malların, hizmetlerin, sermayenin, parasal ilişkilerin ve uluslararası fikri mülkiyet haklarının sınır ötesi ticaretinin düzenlenmesini, dar anlamda ise, devletler ve uluslararası örgütler arasındaki ekonomik ilişkilerin düzenlenmesini ifade eder. Cevap D'dir.

Türkiye’de Anayasa’nın 90. maddesinin son fıkrasına göre, yönetimine uygun biçimde yürürlüğe konulan uluslararası antlaşmalar “kanun hükmünde”dir. Türkiye Cumhuriyeti adına yabancı devletler ya da uluslararası kuruluşlarla yapılacak antlaşmaların onaylanması, T.B.M.M.’nin onaylamayı bir kanunla uygun bulmasına bağlıdır. Onaylanması bir kanunla uygun bulunan ya da onaylanması için bir kanun gerektirmeyen uluslararası antlaşmalar ya da diğer uluslararası belgeler Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle onaylanıp yürürlüğe konulmaktadır. Cevap E'dir.

Ulusal kanunlar, yerel mahkemelere, yabancı ülkelerin uluslararası kanunlara uygun olmayan fiillerinin tanınmaması ya da başvurularının reddedilmesi hakkını verebilir. Örneğin, bir ülkede yatırım yapan yabancı yatırımcı, kamulaştırma (istimlak) konusunda o ülkenin kabul ettiği uluslararası anlaşmalarda bu konuda farklı bir hüküm olmadığı takdirde, o ülkenin ulusal kanunlarına tabi olacaktır. Büyük yabancı yatırımcılar, yatırım yaptıkları ülkenin kanuni düzenlemelerinde gelecekte olabilecek değişiklikler karşısında yatırımlarını koruyabilmeye ve riske girmemeye çalışırlar. Bu nedenle, yaptıkları sözleşmelerde uluslararası anlaşmalara veya anlaşmazlıkların çözümünde uluslararası çözüm (tahkim) mekanizmalarına yer vermek isterler. Uluslararası Tahkim, uluslararası düzeyde taraflar arasında çıkan uyuşmazlıkların, devletlerin resmi yargı organları yerine, taraflarca belirlenen hakemlerce çözümlendiği bir uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Cevap C'dir.

Yabancı firmalar ile devletler arasındaki anlaşmazlıkların çözümünde 2. bölümde bahsedilen Birleşmiş Milletler Tahkim Kuralları (UNCITRAL) devreye girmektedir. UNCITRAL, Birleşmiş Milletler Tahkim Kurallarının kısa adıdır. Cevap B'dir.

1994 yılında kurulan Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) küresel ticari ilişkilerin kurumsal olarak esasını teşkil eder. DTÖ, Tarifeler ve Ticaret Genel Anlaşması (GATT 1947)’nın mevcut yapısı üzerine inşa edilmiştir. DTÖ’nün temel amaçları, mevcut ticaret engellerini azaltmak, uluslararası ticareti artırmak, yaşam standartlarını iyileştirmek, sürdürülebilir kalkınmaya ulaşmak ve gelişmekte olan ülkeler için artan dünya ticaretinden yeterli bir payı temin etmektir. Cevap A'dır.

Dünyadaki parasal birlikler arasında Avrupa Birliği’nin 1992 yılında başlattığı Ekonomik ve Parasal Birliği, üye ülkelerin ulaşmış olduğu parasal
ve finansal bütünleşme açısından en ileri olanıdır. Avrupa Ekonomik ve Parasal Birliği, Avrupa Birliği üyesi ülkelerin tek ve ortak para birimi olarak Avro’yu benimseyerek oluşturduğu ortak pazardır. Cevap D'dir.

İktisadın kurucuları arasında sayılan Adam Smith ve David Hume’in eserleri, 18. yüzyılın sonlarındaki serbest ticaret hareketinin kavramsal temelini oluşturmuştur. Smith, teorisini piyasa mekanizmaları ve kaynakların uygun dağılımında, kişisel çıkarların belirleyici olması üzerine inşa etmiştir. Bu teoriye göre, kişisel çıkarlar, hem ulusal hem de uluslararası düzeyde en verimli üretimi sağlayacaktır. Daha sonra, David Ricardo ve John Stuart Mill, “karşılaştırmalı üstünlük” teorisini geliştirerek, Smith’in serbest ticaret tezini daha geniş bir çerçeveye oturtmuşlardır. Bu teoriye göre, ülkeler daha düşük maliyetle ürettikleri malların üretiminde uzmanlaşıp, bu malları başka ülkelere ihraç etmelidir. Bunun karşılığında, daha yüksek maliyetle ürettikleri malları ise başka ülkelerden ithal ederek, refahlarını maksimize edeceklerdir. Mutlak üstünlük ve karşılaştırmalı üstünlüğü savunanlar, piyasaların birbirine entegre olmasından elde edilecek uluslararası çıkarları ya da ticarete yönelik engellerin kaldırılmasını savunmamışlardır. Her bir ülkenin ulusal çıkarları ve sanayisi üzerinde durmuşlar ve piyasaların ticarete açılmasını da bu çıkarlar için istemişlerdir. Cevap C'dir.

Uluslararası ekonomik düzenin evriminin, devletlerin istediği ekonomik sistemi seçme özerkliğinin kabulü, mümkün olduğu ölçüde uluslararası ticaretin önünden engellerin kaldırılması ve serbestleştirilmesi, ekonomiyle ilgili konularda da yerli ve yabancılara adil davranılması ve ayırımcılık yapılmaması ve ekonomik düzenin istikrarı için gelişmekte olan ülkelerin teşvik edilmesini öngören bazı ilkeler üzerinde gerçekleştiğini söyleyebiliriz. Cevap D'dir.