ULUSLARARASI EKONOMİ POLİTİK - Deneme Sınavı - 13

Uluslararası düzeyde taraflar arasında çıkan uyuşmazlıkların, devletlerin resmi yargı organları yerine, taraflarca belirlenen hakemlerce çözümlendiği bir uyuşmazlık çözüm yöntemi. Uluslararası tahkimin Türkiye’deki örneği olarak İstanbul Tahkim Merkezi’ni (İSTAC) verebiliriz. İSTAC, özel ticari aktörler arasındaki uyuşmazlıkların çözümünde hizmet veren bağımsız, tarafsız ve özerk bir kurumdur. Bu nedenle doğru cevap B seçeneğidir.

Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi kararları ile gerçek ya da tüzel kişilere karşı alınan ticari ambargolar gibi yaptırımların, ulusal mevzuatlara aktarılarak uygulanması gerekmektedir. BM Kuruluş Sözleşmesi’ne göre;

1-Uluslararası barış ve güvenliğin korunması amacıyla alınan Güvenlik Konseyi kararlarının uygulanması için BM’nin tüm üyeleri ya da Güvenlik Konseyi’nin belirleyeceği bazı üyeleri tarafından alınması gerekmektedir. bu nedenle doğru cevap A seçeneğidir.

Uluslararası ekonomi hukukunun ana alanları: uluslararası ticaret hukuku, bölgesel ekonomik bütünleşme (entegrasyon) hukuku ve uluslararası para hukukudur. Ayrıca, ticaret ve yatırımlarla ilgili olan uluslararası ticari tahkim, çifte vergilendirmenin önlenmesi anlaşmaları uluslararası fikri ve sınai mülkiyet hakları ve uluslararası rekabet hukuku konularını da içerir. Bu nedenle doğru cevap E seçeneğidir.

Dünya Ticaret Örgütü’nün temel amaçları, mevcut ticaret engellerini azaltmak, uluslararası ticareti artırmak, yaşam standartlarını iyileştirmek, sürdürülebilir kalkınmaya ulaşmak ve gelişmekte olan ülkeler için artan dünya ticaretinden yeterli bir payı temin etmektir. Bu nedenle doğru cevap C seçeneğidir.

Ekonomik ve parasal birliğe üyeliğin kriterleri 1993 yılında yürürlüğe giren Maastricht Anlaşması’nda belirlenmiştir. Parasal birliğe sonradan üye olan ülkelerin de bu kriterlere uymaları gerekmektedir. Maastricht Kriterleri şunlardır:

Ayrıca, birçok uluslararası anlaşma fikri mülkiyet haklarının korunması konusunda hükümler içerir. Dünya Ticaret Örgütü’nün Ticaretle İlgili Fikri Mülkiyet Hakları (TRIPS) Anlaşması bu alanda en önemli küresel düzeyde uluslararası anlaşmadır. Bu nedenle doğru cevap D seçeneğidir.

Az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin çıkarlarının daha fazla gözetilmesi, uluslararası ticarette ve yatırımlarda adaletin daha fazla sağlanması, bu ülkelerin kendi kaynaklarının idaresinde özgür olmaları, “yeni uluslararası ekonomik düzenin” itici güçleri arasındadır. Bu amaçla, bu ülkelere yönelik doğrudan yardımlara ilave olarak uluslararası ticarette;

Dünya ekonomisinde kayda değer payı olan ülkelerin paraları ile ekonomisi çok büyük olmasa da siyasal ve ekonomik açıdan istikrarlı ülkelerin paralarına daha çok güven duyulur. Bu paraların temsil ettiği ekonomilerin durumu ve paraların değeriyle ilgili risk ve belirsizlikler nispeten az olduğundan diğer ülkeler bu paraları, dış ticaretlerinin finansmanında kullanmak veya olağanüstü hallerde müracaat etmek üzere kasalarında rezerv para olarak bulundurmak isterler. Bu paralara iktisat literatüründe ve uluslararası ekonomik ilişkilerde sağlam para adı verilir. Doğru yanıt D'dir.

Sabit kur sisteminde çeşitli gerekçelerle para otoritesi tarafından yerli paranın değerinin yükseltilmesine revalüasyon adı verilir. Esnek kur sisteminde arz ve talep koşullarındaki değişmeler sonucunda yerli paranın değer kazanması, döviz kurunun düşmesi, revalüasyon değil, değerlenme olarak isimlendirilir. Doğru yanıt C'dir.

Döviz kurlarında değişmeye sebep olabilecek birçok ekonomik ve siyasi faktörden söz etmek mümkündür. Bunların başlıcaları şu şekilde sıralanabilir:
• Paranın değerlenmesi veya değer kaybetmesi,
• Döviz kurunun bilinçli olarak değiştirilmesi (manipülasyon),
• Bir paranın değerinin başka bir paranınkine sabitlenmiş olup olmaması,

• Faiz oranlarının değişmesi,
• Enflasyon oranında meydana gelen değişmeler,
• Spekülasyon (paradan para kazanma girişimi)

Doğru yanıt B'dir.

Adam Smith, David Hume ve David Ricardo gibi isimlerin öncülük ettiği klasik liberal iktisadi öğretinin öngördüğü “otomatik denkleşme mekanizması” olarak adlandırılan ve dış ödemeleri kendi kendine düzenleyen bir mekanizma yürürlükteydi. Buna göre şayet bir ülke dış açık verirse, yani dışarıya yapmak durumunda olduğu ödemeler dışardan elde ettiği kazançları aşarsa, ücret ve fiyat ayarlamaları üzerinden işleyen otomatik bir denkleştirme mekanizması devreye girmektedir. Dış açığı kapatmak için ülke altın ihraç etmekte, bunun sonucunda ülkedeki altın stoku azalmakta, bu da para arzını sınırlandırmakta, faizleri yükseltmekte, sıkı para politikalarına ve hükümet harcamalarının kısılmasına yol açmaktadır. Yükselen faizlerin ülkeye kısa vadeli yabancı sermaye çekmesi, böylece açıkların kapatılması öngörülmektedir. Doğru yanıt E'dir.

II. Dünya Savaşının sonlarına doğru, 1944 yılında ABD’nin Bretton Woods kentinde, uluslararası ticaret, para ve finans sistemine yeniden çeki düzen verme amacıyla Bretton Woods müzakereleri adı verilen bir dizi görüşme yapılmıştır. Bretton Woods görüşmeleri sonucunda IMF, Dünya Bankası ve -sonradan DTÖ’ye dönüşecek olan- GATT sistemi kurulmuştur. Doğru yanıt D'dir.

Uluslararası taahhütler ve faaliyetler için hukuki standartların oluşturulması (insan hakları, çevrenin korunması, şeffaflık, istihdam şartları, fikri mülkiyet hakları, yatırımların karşılıklı korunması vb. kurallar) ve bu kurallara o ülkede iş yapmak isteyen yabancı firmaların da uyması gerekmektedir.

Uluslararası tahkimin Türkiye’deki örneği olarak İstanbul Tahkim Merkezi’ni (İSTAC) verebiliriz. İSTAC, özel ticari aktörler arasındaki uyuşmazlıkların çözümünde hizmet veren bağımsız, tarafsız
ve özerk bir kurumdur.

Modern tahkim ve arabuluculuk kuralları gözetilerek hazırlanan İSTAC Tahkim ve Arabuluculuk Kuralları, 26 Ekim 2015 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Birleşmiş Milletler Tahkim Kuralları (UNCITRAL)

DTÖ’nün kurucu anlaşması ve GATT Anlaşması, gümrük tarifelerinin ve mallara yönelik diğer ticaret engellerinin azaltılması ve üye ülkelere yönelik ayrımcı muamelenin ortadan kaldırılmasını amaçlayan temel hukuki metinlerdir.

DTÖ kapsamında “Doha Kalkınma Gündemi” adıyla 2001 yılında başlayan “Doha Turu” müzakereleri halen devam etmektedir.

Sağlık ve Bitki Sağlığı Anlaşması, Ticarette Teknik Engeller Anlaşması, DTÖ kurallarını tamamlayıcı nitelikteki önemli DTÖ anlaşmalarıdır. DTÖ kapsamındaki diğer anlaşmalar ise, tarım sektöründe özel bir rejim kuran Tarım Anlaşması, Ticaretle ilgili Fikri Mülkiyet Hakları Anlaşması (TRIPS), Ticaretle ilgili Yatırım Tedbirleri Anlaşması (TRIMS) ve Kamu Alımları Anlaşmasıdır. Kamu Alımları Anlaşması dışındaki tüm DTÖ anlaşmalarına ve DTÖ’ye Türkiye de üyedir. Hizmet (ulaşım, telekomünikasyon, finansal hizmetler gibi) ticaretinin DTÖ sistemi içine alınmasına yönelik müzakereler devam etmektedir. Bu müzakerelere Türkiye de katılmaktadır.

Türkiye bugüne kadar 34 Serbest Ticaret Anlaşması (STA) imzalamıştır.