ULUSLARARASI EKONOMİ POLİTİK - Deneme Sınavı - 15

Olana yeni bir şey eklemek, onu olduğundan farklı hale getirmek anlamında değişim, insanlık tarihinin bütün dönemlerinde var olmuştur. Ancak son elli yılda gözlemlenen değişimin öncekilerden iki yönden farklılaştığını söyleyebiliriz. İlki değişimin hızıdır. Son küresel değişimin hızı, önceki dönemlerle karşılaştırılamayacak düzeyde artmıştır. Bu nedenle değişimin tarih boyunca yaşamış bütün insanların, hızlı değişimin ise çağımız insanının yakından tanık olduğu bir olgu olduğunu söyleyebiliriz. Günümüzde yasayanlar, geçmiş dönemlerde iki yüz yıllık bir dönem içinde görülebilecek değişimlere, hayatlarının sadece 20 yıllık bir döneminde şahit olmaktadırlar. Bir nesil birkaç köklü değişi tecrübe eder hale gelmiştir. Bunun yarattığı birçok yan etki zamanla anlaşılacaktır. Çağımızda tanık olduğumuz değişimin ikinci özelliği ise önceki dönemlerde görülmemiş biçimde yaygın olmasındır. Geçmiş dönemlerde bir buluş, bir inanç, bir değer hatta bir haber dünyanın bir tarafından diğer tarafına aktarılırken oldukça seçici bir yol izlerdi. Bu şekilde dış kaynaklı değişim ve yenilikler görece az insanın yaşadığı belirli şehir merkezleri arasında gerçekleştirdiği. İnsanların çoğu kırsalda yaşadığı için yenilik ve değişikliklerin onlara ulaşması oldukça sınırlıydı ve ulaşsa da bu yüzyıllar gerektiren bir süre alırdı. Şimdi işe dünyada kısa bir tur yaptığınızda, farklılık, yenilik ve değişikliklerin kısa sürede her tarafa yayıldığını görürsünüz. İnsanlar büyük oranda metropol şehirlerde yaşadığı için, iletişim ve nakliye maliyetlerindeki hızlı düşüşün de katkısıyla, dünya nüfusunun büyük kısmına çok kısa sürede ulaşmak, onları yeniliklerle tanıştırmak ve dönüştürmek mümkün hale gelmiştir.

Küreselleşmenin bir sonucu olarak özellikle turistik ziyaretlerin artması ile unutulmaya yüz tutmuş ya da önemi kaybolmuş geleneksel veya yerel kültürel unsurların değerlerinin artması, tarihi eserler ile belirli bir bölgeye özgü müzik, giysi ve yemeklerin, hatta bitki veya meyvelerin yeniden değer kazanması, bölgeye özgülüklerin kıymetli hale gelmesi mümkündür. Özellikle uluslararası turizm yerel giyim, el sanatları, yemek, eğlence, kültürel ürün, tarihi mekanlar veya o yöreye özgü doğal ürünlere talep oluşturmak suretiyle onların canlandırılması biçiminde yerelleşmeyi özendirebilir. Buna küreselleşmenin yerlileştirme etkisi diyebiliriz.

Küreselleşmeyle birlikte dışarıdan gelen ile yerli kültürün birbirini yok etmek yerine karşılıklı etkileşimi sonucu her ikisinden de farklı üçüncü bir kültürün oluşmasına da yol açılabilir. Buna da kültürlerin melezleşmesi diyebiliriz. Özellikle müzik, giyim ve yemek alanında görülen bu durumun iki farklı kültürün etkileşiminin, birinin diğerini dönüştürmesi şeklinde değil, her ikisinin de kendisine ait unsurları diğer kültürden aldıkları ile yeniden şekillendirip daha farklı ve yeni şeyler yaratması mümkündür.

Üretim alanında küreselleşme, bir ürünün değişik bölümlerinin maliyet avantajlarına göre farklı ülke sınırları içinde üretilmeye başlanmasıyla ortaya çıkmıştır. Bir ürünün farklı parçalarını dünyanın farklı yerlerinde üretip, farklı ülkelerde monte edip farklı ülkelerde piyasaya süren, çok sayıda dünya çapında şirket ortaya çıkmıştır. Bu şekilde üretimde küreselleşmeyi ortaya  çıkaran faktörleri sıralayabiliriz.
• Ülkelerarasında mal ve hizmetlerin hareketliliğinin önündeki engellerin
kalkması,
• Hammadde kaynaklarına yakın yerlerde üretimin yapılmasının maliyetleri düşürmesi,
• Ürünlerin satıldığı piyasalara yakın yerlerde üretim yapmanın pazarlama maliyetlerini düşürmesi,
• Az gelişmiş veya gelişmekte olan ülkelerde işgücü maliyetlerinin düşüklüğü
• Üretimin farklı ülkelere dağıtılması gibi yöntemlerle stok ve nakliye masraflarının azaltılması,
• Gelişmiş ülkelerde sıkı takip edilen istihdam ve üretim standartlarının, çevre  dostu üretim için konan kısıtların olmadığı yerlerde üretim yapmanın firmaların maliyetlerini düşürmesi,
• Gelişmekte olan veya az gelişmiş ülkelerde yabancı üreticilerden alınan vergi oranlarının düşüklüğü,
• Gelişmiş ülkelerde tepki toplayan kirli ve ağır işçilik gerektiren üretimlerin diğer ülkelere  kaydırılması,
• Tüm dünyaya hitap eden güçlü Ar-Ge merkezlerin kurulması,
• Bölge veya ülke esaslı yaygın pazarlama ağının oluşması,
• İhtiyaçlara göre hızla değiştirilebilen esnek  idari yapılanmalara gidilmesi,
• Üretimin farklı ülkelere yayılmasıyla risk dağıtımının yapılması.

Ekonomik küreselleşme bütün ülkeleri aynı şekilde etkilememektedir. Tüm dünyada toptan bir refah artışı olmasına rağmen bu artıştan gelişmiş ülkeler daha fazla pay almaktadır. Her ne kadar dev uluslararası şirketler hammadde tedariki, yerinde üretim veya bazı ara malları yereldeki küçük ve orta boy ulusal işletmelerden temin etmek, ürünlerin pazarlanmasında ulusal ve yerel ağları geliştirmek ve kullanmak biçiminde ulusal ekonomik birimlerle yakın işbirlikleri yapıp onların da gelişmesine katkı sağlasa da, sürecin kumanda merkezinde gelişmiş ülkeler yer aldığı için ekonomik küreselleşmenin, son tahlilde, onlara daha çok yaradığı söylenebilir. Bu nedenle uluslararası piyasaların gelişmesinin dünya ölçeğinde zenginliği artırırken hem ülkeler arası hem de ülkelerin kendi içindeki gruplar arasında gelir dağılımında eşitsizliklerin arttığına işaret etmek gerekir.

Küreselleşmenin siyasal alandaki en önemli etkisi politik alana ilişkin talep ve algıların değişmesine yol açmasıdır. Hem devletlerin resmi olarak imzaladıkları uluslararası anlaşmaların hem de küresel medyanın sağladığı iletişim imkanlarının bir sonucu olarak ülke halkları, özellikle insan hakları ve siyasal özgürlükler konularında, uluslararası normlara uyulması konusundaki taleplerini daha yüksek sesle ve etkili biçimde dile getirmektedirler. Bu yüzden, zaman zaman bazı ulus devletler belirli bir toprak parçası üzerinde mutlak egemenlik sağlama gücünde kayıplar yaşamaktadırlar. Devletler için artık mutlak ulusal egemenlik, bir nevi uluslararası toplumdan olur alan ulusal egemenliğe doğru evrilmektedir.

Küreselleşme sürecinin etkisiyle yerel kültürlerin akıbetinin ne olacağı konusunda homojenleşme, kutuplaşma ve melezleşme olarak özetlenebilecek baslıca üç görüş vardır. Birincisi egemen uygarlığın kültürünün yerel kültürleri içinde eritip yok edeceğini, sonuçta ortaya tek boyutlu homojen bir kültürün çıkacağını öne sürmektedir. Buna göre, uluslararası markaların bütün büyük şehirlerde mağazalar açmaları bunun açık göstergesidir. Yerel olarak tutunarak direnen bazı firmalar da yüksek bedeller verilerek satın alınmakta, zamanla küresel zincirin bir parçası haline gelmektedirler.
İkinci görüş, farklı uygarlıkların özünde çatışma eğiliminde oldukları varsayımından hareketle küreselleşme sürecinin sonunda farklı uygarlıkların ortaya çıkardığı kültürlerin birbirine düşman olacağı ve dünyanın zorunlu bir kutuplaşmaya gideceğini ileri sürmektedir. Buna göre farklı medeniyetlerin kültürleri,  eninde sonunda kimin kazanacağı şimdiden belli olmayan bir savaşa tutuşacaklardır. Dünyanın farklı yerlerinden gittikçe sayıları artan terör örgütleri ile farklı inanç, etnik köken ve kültürlerin sözcüsü rolüyle ortaya çıkan radikal gruplar bu çatışmaya işaret olarak alınabilir. 
Bu konudaki üçüncü görüş ise küreselleşmenin farklı kültürlerden çeşitli unsurları bir araya getiren, tek başına hiçbir devlete veya uygarlığa ait olmayıp çeşitli uygarlıkların katkılarıyla ortaya çıkmış melez bir kültüre kapı aralayacağını öngörmektedir. Önceki iki yaklaşımda, küreselleşmenin sonuçları bakımından baskın özellik karamsarlık, bu son yaklaşımın ise iyimserlik hakimdir.

Küreselleşmeyle birlikte tüm insanlar aynı anda yeni bir kıta keşfetmişlerdir. Şu anda üretim ve tüketimin üzerinde  yapıldığı, önceki kıtalar hiç benzemeyen bir kıtamız daha vardır. Bu üzerinde yapılan işlemler ve onunla irtibatlı olarak yaşayan insanlar göz önüne alındığında dünyamızın en büyük kıtasıdır. Bu yeni kıta, öncekilerden farklı olarak önce icat edilmiş ardından keşfedilmiş, her yeni kişi keşfe katıldıkça da kıtamız büyümeye başlamıştır. Keşfedildikten sonra büyümeye başlayan ve hala büyümeye devam eden bu 8. kıta bilgisayar teknolojisi ile yaratılan internet dünyasıdır. Buna Kenichi Ohmae görünmeyen kıta adını vermektedir. Hepimizin neredeyse günlük olarak ulaştığı, bir şekilde işlem yaptığı ama diğer kıtalar gibi fiziksel varlığını, dağlarını denizlerini, bitkilerini göremediği, ucunu bucağını bilemediği bir kıta. Bu kıta üzerinde, aradığınız neredeyse her şeyin çevrim içi veya çevrimdışı olarak bulunduğu; zaman zaman ulusal otoriteler tarafından daraltılsa da sınırları tahayyüllerle çizilen sanal bir alem var. Dünyanın en büyük alışveriş merkezleri, bankaları, seyahat acenteleri, kütüphaneleri, müzeleri, müzik ve film arşivleri, eğlence salonları, eğitim kurumları, yardım kuruluşları, hobi bahçeleri daha aklınıza gelebilecek her şey orada bulunuyor. Üstelik ulaşımı kolay ve zahmetsiz isteyen herkese cep telefonu veya bilgisayar kadar yakın bir kıta.

Küresel değişime karşı duruşun en yaygın kabul görünen  birinci nedeni, ulus-kimliğin korunması arzusudur. Küresel değişimden çevrede kalan ve süreçten pasif bir biçimde etkilenen ulus devlet bireylerinin oluşturdukları kolektif kimliklerinin (mesela ulusal onurlarının) zedelenmesi ciddi bir tepki oluşturmaktadır. Bu durum, ulusal ölçekte değişime karsı oluşan direncin, açıktan ifade edilmese de, en yaygın olarak paylaşılan esas gerekçesidir. Gelişmekte olan ülkelerde dışsal küresel değişim baskısı, kolektif kimliğe yönelik bir tehdit oluşturmakta, bu yolla da kitleler üzerinde bir tedirginlik meydana getirmektedir. Fakat toplumsal değişim, sadece şimdi değil, bütün zamanlarda kitleler üzerinde tedirginlik yaratmıştır. Tarihte değişim, alışkanlıkların, bilinenlerin, güvenilenlerin, inanılanların değiştirilmesini gerektirdiği ölçüde tepki toplamış ve dirençle karşılaşmıştır. Küresel değişim de, yaklaşık  yüz elli yıllık bir dönemde yerleştirilmeye çalışılan ulus-devlet merkezli ekonomik, siyasi ve kültürel anlayışların kısmen veya tamamen değiştirilmesini öngörmektedir.

Merkantilistlere göre gücü korumanın iki etkili yöntemi vardır. 

Birincisi,devlet müdahalesi olmadığında piyasa sistemi dış ticaret dengesinin başka ülkeler lehine sonuçlanmasına, yol açabilir. Çünkü dış ticaretin taraflarından olan ülke içindeki karar birimlerinin kendi lehlerine olacak kararları, her zaman ülke lehine sonuçlar vermeyebilir. Bu yüzden, merkantilistlere göre, diğer ülkelerle yapılacak ticarette, başka ülkelere bağımlılığı azaltmak, iç pazarlarını geliştirmek ve kendi kendine yeter durumda olabilmek için ithalata ağır vergiler koymak, buna karşın ülkeye altın gümüş girişini sağlayacak ihracatı teşvik ve kolaylaştırıcı politikalar izlemek gerekir.
Gücü korumanın ikinci yöntemi, güçlü bir ordu kurmak ve bu yolla sömürgeler bularak oralardan, güçlü bir devlet olabilmek için gerekli harcamaları karşılayacak değerli madenler veya hammaddeler getirmektir. Zenginlik ve güç elde etmek için kullanılabilecek bu iki yöntemden ilki bütün ülkeler için geçerli olmasına karşın ikincisi tüm ülkeler için mümkün olamayabilir. Dolayısıyla ulus devletleri, güçlenmek ve ayakta kalabilmek için gerekli olan güçlü bir ordu, sağlam bürokrasi ve diğer zorunlu harcamalar için para (o dönemde altın veya gümüş, günümüzde döviz) temini, ancak dış ticaret fazlası verecek yöntemlerle sağlanabileceği için korumacı bir kalkınma politikası öngörmüşlerdir.

Neomarkantilizm; Ağırlıklı olarak tarife dışı engellerle ulusal ekonomileri diğer ekonomilere karşı korumayı amaçlayan politika taraftarlığıdır.                                                               

Günümüzde, ülkesindeki piyasaları negatif etkileme ihtimali olan malların ülkeye girişini engellemek için doğrudan vergi uygulamak yerine tarife dışı engeller olarak isimlendirilen birçok yeni yöntem kullanılmaktadır. Tarife dışı engellerin başında miktar sınırlamaları gelmektedir. O da tarife gibi açıktan bir sınırlama olduğu ve uluslararası ticaretin önündeki engelleri kaldıran anlaşmalara açık aykırılık oluşturduğu için pek kolay tercih edilmemektedir. Ama bazı düzenlemeler ithalatı zorlaştırma ve ihracatı kolaylaştırma amaçlı olarak yapılmaktadır.
• Üretim ve tüketimde ulusal sağlık ve güvenlik standartları oluşturma,
• Gümrük işlemlerini karmaşık ve ağır işler hale getirme, bu yolla ithalatçıları yıldırma,
• Belirli alanlardaki ithalatı belli ulusal mercilerden alınacak özel belgelere bağlı hale
getirme ve o belgelerin alınmasını bilerek zorlaştırma,
• İthalatçılara ayrıntılı olarak ürünlerin menşeini belgeleme yükümlüğü getirme, böylece fiilen ithalatı geciktirme veya imkansız hale getirme,
• Yabancı ürünlerle rekabet eden işletmelere  yüksek vergi indirimi uygulama,
• İhracatçı şirketlerin vergi borçlarını erteleme,
• İhraç mallarına vergi iadesi getirme,
• Desteklenmek istenen sektörlere ucuz kredi temin etme,                                                 

• Yurt içi üretime ucuz enerji desteği sağlama,
• İşçilik maliyetlerinin bir kısmının devletçe  üstlenilmesi,
• Bazı nihai malların üretiminde tamamen  veya belirli oranlarda yerli ara malı kullanma mecburiyeti getirme,

Marksizmin özünü, tarihsel materyalizm ile şekillenen bir maddeci ontoloji ile zıtların birlikteliği ve çatışmasıyla ilerleyen diyalektik epistemoloji oluşturur.                                   

Diyalektik Epistemoloji; Kabaca söylemek gerekirse diyalektik, doğa, toplum ve düşüncenin kendi içlerinde taşıdıkları iç çelişkinin doğal bir sonucu olarak sürekli hareket ve değişim halinde  bulunmalarıdır. Diyalektik mantık ise, tez, anti-tez ve sentezden oluşan bir üçlemedir. Tez, bir olay, olgu yahut sürecin olumlanmasıdır. Anti-tez ise tezin olumsuzlanmasıyla elde edilir. Tez ile anti-tezin çatışmasıyla sentez oluşur ve sentez yeni bir tez olarak anti-tezini içinde taşıyarak doğar. Bu süreç devinimin esasını oluşturur.

Üretim tarzı kavramı, Marx'ın materyalist toplum çözümlemesini sunduğu teorik çerçevenin temel taşını oluşturur. Buna göre her biri kendine özgü özellikleri olan ve toplumsal evrimin bir aşamasını gösteren dört üretim tarzı vardır. Bir üretim tarzı, üretim güçleri ve üretim ilişkileri olmak üzere iki unsurdan meydana gelir.
Üretim güçleri, bir toplumun var olabilmesi için gerekli maddi üretimin yapılabilmesinde rol alan üretim araçları (toprak, hammadde, makine vs) ile bu araçları kullanabilecek teknik bilgi, üretim tecrübesi ve iş alışkanlıklarına sahip insan emeğine denmektedir. Üretim ilişkileri ise üretim sürecinde ortaya çıkan mülkiyet ve iş ilişkileridir. Üretim güçleri ile
bunların gelişmişlik düzeyine tekabül eden üretim ilişkileri, birlikte üretim tarzını meydana getirirler.
Tarihsel materyalizme göre, tarihteki diyalektik, temelde üretici güçler ile üretim ilişkileri arasında cereyan eder. Tarihin motorunu oluşturan üretici güçler, üretim güçlerine anti-tez teşkil eden üretim ilişkileriyle hep bir çelişki halindedirler. Bu çelişki, üretim tarzlarının değişmesiyle sonuçlanır. Bu değişim belki öne alınabilir, geciktirilebilir ama kesinlikle önlenemez. Çünkü tarihin motoru bu üretim güçleri ile üretim ilişkileri arasındaki çelişkidir. Bu çelişkinin aşılması tarihin sonu demektir.

Wallerstein dünyada gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasındaki karşılıklı veya tek taraflı kalıcı bağımlılığa işaret eden bağımlılık teorisinin ana fikrini koruyarak yeni bir terminoloji ile ifade eden dünya ekonomi sistemi teorisini geliştirmiştir. Buna göre bireylerin durumlarının, onları çevreleyen koşullar ve diğer bireylerin durumları dikkate alınmadan anlaşılamaması gibi, ülkelerin durumları da içinde yer aldıkları sistemin diğer unsurları dikkate alınmadan anlaşılamaz.
Wallerstein’a göre tarihsel süreç içinde bazı ülkelerin lehine diğerlerinin de aleyhine olacak biçimde gelişen küresel dünya sistemi, merkez ülkeler, yarı çevre ülkeleri ve çevre ülkelerinden oluşan üç katmanlı bir yapı arz eder.                              Sistem içindeki merkez ülkeler yüksek düzeyde sanayileşmiş, işgücü görece iyi eğitimli ve sermaye yoğun üretim alanlarında önde, kentleşme sürecini büyük oranda tamamlamış, dünya ticaretini ve uluslararası ekonomik anlaşmaları büyük ölçüde denetimleri altında tutan ülkelerdir . Bu ülkeler ekonomik güçlerine paralel olarak çoğunlukla askeri ve siyasi güçleri de ellerinde tutarlar. Diğer ülkelere bağımlılıkları görece az olduğu için kendi çıkarlarına uygun politikaları hayata geçirmede serbest davranırlar.                                                                                                                                                            Çevre ülkeleri düşük gelir düzeyi, düşük tasarruf düzeyi nedeniyle yeterli sermaye birikimi olmadığı için sermaye temininde tümüyle merkez ülkelere bağımlı, emek yoğun sektörlerde yoğunlaşan üretimleri ile merkez ülkelere daha çok ucuz işgücü ve hammadde sağlayan ülkelerdir. 
Yarı çevre ülkeleri, merkez ülkeler kadar olmasa da, belirli düzeyde gelişme sağlamış, hem merkez hem de çevre ülkelerinin bazı özelliklerini taşıyan, çevre ülkeler ile merkez ülkeler arasında köprü vazifesi gören, bu özellikleri ile dünya ekonomik sisteminin meşruiyet ve istikrarını sağlayan ülkelerdir.

Sosyal Gerçeklik: Sosyal bilimin konusunu oluşturan tutum, değer, davranış ve ilişki dahil olmak üzere her şeydir. Doğru cevap D’dir.

Terkip Yanılgısı: Bir bütünü oluşturan alt birim veya bireyler için tek tek doğru ya da geçerli olanın, birey ya da alt birimlerin tümü için de aynı geçerliliğe sahip olacağını düşünme. Doğru cevap A'dır.

“Bu evin kirası azdır (artırılması gerekir) veya çoktur (düşürülmesi gerekir)” normatif bir ifadedir. Doğru cevap B’dir.

Birey, grup ve daha büyük toplulukların davranışlarını açıklarken ortaya çıkan bakış açısı farklılıkları, benzer gerekçelerle ortaya çıkmaktadır. Bu farklılık gerekçeleri; uzmanlaşma ve odaklanma, sosyokültürel ortam ve ideolojik farklılık, bireysel rekabet ve farklılıkların abartılması, katı bilimsellik ölçütünün olmayışı olmak üzere dört ana başlık altında incelenebilir.

Yukarıdaki açıklamalar ışığında ‘’Katı bilimsellik ölçütünün varlığı’’ ifadesi esasen ''Katı bilimsellik ölçütünün olmayışı'' olacağından yanlıştır. Doğru cevap C’dir.

Bireysel rekabet ve farklılıkların abartılması; düşünür veya teorisyenlerin kendi teorilerinin önemini artırmak, dikkat ve taraftar çekebilmek için ileri sürdükleri yeni görüş ve teorilerini, mevcut teorilerden aşırı zorlamalarla farklılaştırarak sunmaya çalışmalarıdır. Doğru cevap E’dir.

Uluslararası politik ekonomi; politik ekonomi, siyaset bilimi, uluslararası ilişkiler ve biraz da sosyolojinin bir şeklide kesiştiği bir çalışma alanıdır. ‘’Antropoloji‘’ yanlış olduğundan doğru cevap D’dir.