ULUSLARARASI EKONOMİ POLİTİK - Deneme Sınavı - 14

İktidar (güç); birey yahut bireyler topluluğunun kendi istekleri doğrultusunda, rızaları olup olmadığına bakmaksızın diğer insanların davranışlarını etkileyebilme, yönlendirebilme veya denetleyebilmesidir. Doğru cevap A’dır.

Bir ülkede üretim, istihdam, bölüşüm, büyüme nasıl gerçekleşir? Refah ve zenginliğin kaynağı nedir? Neden bazı ülkeler diğerlerine göre daha zengindir? Zenginlik sağlamak için neler yapılabilir veya yapılmalıdır? Bu konuların uzun yıllar farklı ekolleri olsa da politik iktisat adı altında incelenmiş ve tartışılmıştır. Doğru cevap B’dir.

Merkez, yarı çevre ve çevre üçlüsünün aralarındaki ilişkilerin, dünya ekonomik sistemine istikrar kazandırması ve meşruiyet sağlamasının sebebi, Wallerstein’a göre, yarı çevre ülkelerinin hem sömüren hem de sömürülen ülke konumlarıyla ekonomik olmaktan ziyade politik bir işlev görmeleridir. Çevre ülkelerinin yakın ideali, bir gün merkez ülke olmasa da, yarı çevre konumuna yükselmek olduğu için, çevre ülkesi grubundan yarı çevre ülkesi grubuna geçmek için birbirleriyle yarışmaya başlarlar. Aynı şekilde, yarı çevre ülkelerinin de bir gün merkez ülke olma umuduyla çevre ve diğer yarı çevre ülkeleriyle yarışmaları, ülkeler arasında sömüren sömürülen ikilemine dayalı iki kutuplu biçimde kutuplaşmayı önlemekte, bu yolla dünya sistemine istikrar ve meşruiyet sağlamaktadır.  Bu ideal farklılıkları dünya sisteminin donuk bir sistem olmamasına, işbölümündeki yerine göre ülkelerin bu üç grup arasında hareket etmesine imkan sağlar. Zaman içinde bazı çevre ülkeleri yarı çevreye, yarı çevre ülkeler de çevreye kayabilir. Yarı çevre ülkelerinin merkez ülke konumuna gelmeleri de tümüyle ihtimal dışı değildir. Bu geçişkenlik ülkelerin birbirine hasmane tutum takınmalarının önüne geçmekte, dünyanın birbiriyle çatışan veya savaşan iki zıt kutba bölünmesine engel oluşturmaktadır.

Bugün iktisadi düşünce içinde yer alan konuların tarihi, insanlık tarihi kadar eskilere dayanmaktadır. Ancak sistematik ve ayrı bir bilim dalı olarak iktisadın doğum tarihi, Adam Smith’in Ulusların Zenginliği kitabının yayınlandığı 1776 yılı olarak kabul edilmektedir. Adam Smith bu eserinde, iktisadi liberalizmin de ilkelerini içeren ekonominin nasıl işlediğine ilişkin, bugün hala etkileri devam eden görüşlerini dile getirmiştir. Liberalizm; Kamu otoritesinin ekonomik, sosyal, dinsel gibi süreçlere müdahale etmesine, ya da bu süreçlere kendi  istediği doğrultuda yön vermek yönündeki girişimlerine karşı çıkılması gerektiğini ileri süren görüştür.                                                                                                                       

Devletin ekonomiye müdahale etmemesi, yahut iktisadi hayatın yönlendirilmesine yönelik devlet müdahalesinin asgari düzeyde tutulması gerektiğini; arz-talep mekanizması ya da fiyat mekanizmasıyla piyasanın iktisadi ve sosyal açıdan en yararlı sonuçları üreteceğini; özel sektörün önünü açmak gerektiğinin bir veciz ifadesi olarak da bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler (laissez faire, laissez passer) ilkesini savunan öğretiye iktisadi liberalizm; kamu otoritesinin toplumu oluşturan bireylerin yaşamlarını yönlendirmelerine karışmaması, sosyal hayatın biçimlenmesinde belirleyici rol oynamaması gerektiğinin, en iyi hükümetin, en az hükmeden hükümet olduğunun savunulmasına da siyasal liberalizm denir.

Ekonomide liberal yaklaşım, temelde kişisel özgürlük, özel mülkiyet ve bireysel girişime dayalı bir bakış açısı getirmiştir. Bu yaklaşımın temel unsurları;
Doğal Düzen ve Görünmez El

Başta Adam Smith olmak üzere liberal iktisatçılar da, bir doğal düzenin varlığına inanmaktadırlar. Bu düzenin temeli, kişisel çıkara dayanmaktadır. Toplum düzeni ancak herkesin kendi çıkarını korumaya yönelik çabalarıyla en iyi şekilde korunabilir. Herkesin kendi çıkarını gözetmesiyle görünmez bir el genel çıkarın korunmasını sağlayacaktır. Onlara göre, bunu sağlayacak olan ekonomi doğal olarak dengeye yönelik hareket edecektir. Dengenin oluşmasını sağlayan da mal ve faktör piyasalarında düzgün işleyen fiyat mekanizmasıdır.                                                                                                                               Bireycilik ve Çıkar Uyumu                                                                                                                                                               Liberaller iktisadi hayatta çıkar- uyum birlikteliğini vurgulayarak her bireyin kendi çıkarları peşinde koşmakla topluma verebileceği en büyük hizmeti yerine getireceğini savunurlar.    Bu durumda herkesin kendi çıkarını gözetmesi, diğer insanların aleyhine davranmayı değil, kendi çıkarının belirlenmesinde bir toplumun içinde yaşamanın kısıtlarını fark etmeyi, dolayısıyla başkalarının da çıkarlarını göz önüne almayı gerektirecektir. Temelde, bireysel çıkarın gözetilmesi, toplumsal çıkarın da gözetilmesini sağlayacaktır. Sonuçta, bireysel çıkarın gözetilmesi, toplumsal çıkarın da gözetilmesini sağlayacaktır.                                                                                                                                                                                             Tam İstihdam                                                                                                                                                                                                Liberaller, mal ve faktör piyasalarında fiyat mekanizmasının düzgün işlemesi durumunda ekonominin kendiliğinden tam istihdama varacağını ve tam istihdama ulaşmış bir ekonominin de en yüksek gelir düzeyine kendiliğinden ulaşacağını savunurlar. 

 Devlet Müdahalesi                                                                                                                                                                               Liberaller ekonominin işleyişinde en temel unsurun rekabet olduğunu ileri sürerek tam rekabet ortamının sağlanması durumunda devletin ekonomide aktif bir aktör değil, işlemlerin mevcut hukuki kural ve normlara uygun yapılıp yapılmadığını denetleme işlevini yerine getiren iyi bir denetçi olması gerektiğini savunmaktadırlar. Dolayısıyla devlet, asli görevleri olan savunma, adalet ve güvenlik dışındaki işleri piyasaya bırakmalı, iktisadi alanda da rekabeti sağlayıcı düzenlemelerin dışında herhangi bir işe karışmamalıdır. En iyi devlet en az yöneten devlettir. Bu yaklaşıma göre devlet, içeride ve dışarıda güvenliğin korunması, adalet ve kamu düzeninin sağlanması dışında bir iş yüklenmeyecektir. Ancak, bayındırlık, ulaşım, posta gibi, özel girişimcilerin kar ummadıkları alanlarda iktisadi faaliyette bulunmak, devletin görevlerine ilave edilebilir .                                                                                                                                                                          İş Bölümü                                                                                                                                                                                                     Adam Smith, işbölümü üzerinde önemle durmakta ve bu sayede emeğin veriminin  artırıldığını ifade etmektedir. Ekonomiyi bir bütün olarak değerlendirdiğimizde iş bölümünün üretilen malların değişimine dayandığı ve üretimin bir bütün olduğu gayet rahat bir biçimde görülecektir. Bütün iktisadi faaliyetler iş bölümü sayesinde birbirine bağlanmakta ve birbirini desteklemektedirler. Hiçbir sınıf diğer sınıfarı yalnız başına besleyemeyeceği gibi refahın artması da sadece bir sınıfın üretkenliğine bağlı değildir. Refah, ancak tüketicilerin faydalanabileceği malların artmasıyla sağlanabilir. Bu da, ancak iyi bir işbölümü ve uzmanlaşma ile gerçekleştirilebilir

Parasal ücretlerin esnek olmamasının üç temel nedeni vardır: İlk olarak, emek piyasasında çalışma koşulları çoğunlukla sendikal anlaşmalarla ve yasal bağlayıcı ilkelerle belirlendiği için, kısa dönemde, liberallerin öngördüğü gibi, ücretlerin düşürülmesi veya mevcut çalışanların işten çıkarılarak daha düşük ücretle çalışmak isteyenlerin istihdam edilmesi pek mümkün olamamaktadır. İkinci olarak, bir ücret düzeyi, aynı zamanda belirli bir hayat standardını ve minimum tüketim kalıbını getirdiği için (kira, yol parası, giyim kuşam, düzenli taksit ödemeler vs.) ücretlerin düşmesine karşı, çalışanlar, verimliliklerini düşünmeden kurulmuş düzenlerinin devamını sağlayabilmek amacıyla çok katı tepki göstermektedirler. Bu, cari ücret düzeyinde bir işte çalışanların, iş arayanların razı olduğu daha düşük ücretlere karşı direnmelerinin nedenini de açıklamaktadır. Üçüncü olarak da, ekonomide para aldanması vardır. Yani ekonomide bireyler nominal değişkenler ile reel değişkenlere farklı tepki vermektedirler. Bu çerçevede reel ücretlerin düşürülmesi, parasal ücretlerin düşürülmesi kadar dirençle karşılanmayacaktır.

Küresel ekonomik hareketlilik erkeklerden farklı yönde ve oranda da olsa kadınların da yaşamlarını değiştirmektedir. Bu değişikliğin sonucu olarak veya bu değişikliğe talep olarak kadınların siyasi alandaki rollerinde de değişmeler meydana gelmektedir. Ulusal düzeyde oy kullanan kadınların kendilerine güvenli iş sağlayacak politikalar/politikacılar lehine oy kullanmaları, dönem sonunda onlara hesap verecek olan hükümetlerin de uluslararası yükümlülük altına girecek kararlarda bunu dikkate almaları beklenir. Bu amaçla feministler, kadınların siyasete katılımlarının artmasının ve uluslararası karar organlarında da kadınların varlığının daha görünür ve etkin hale gelmesinin, kadınları olumsuz etkileyen uluslararası kararların azalmasına katkı sağlayacağını ileri sürerler.

Bütünün geneli için doğru ve geçerli olan bir yargıyı her bir parça için de geçerli saymaya Bölme Yanılgısı denir. Doğru cevap "A"dır.

Çatışma yaklaşımına  göre kıt kaynaklar üzerinde hakimiyet kurmak için yarışma sosyal gerçekliğin en temel hakikatidir. Bu da farklı güçleri olan taraflar arasında çatışma ve
mücadeleyi zorunlu kılar. Doğru cevap "C"dir.

Normatif ‘olması gereken’i, pozitif de sadece ‘olan’ı konu edinen bilgilere denir. Bilimsel yaklaşımın “olması gerektiği düşünülenleri” değil de “olanları” konu edinmesi arzu edilir. Yani bilim daha çok sosyal gerçekliğe ilişkin normatif (kural koyucu) değil, pozitif (betimsel) bir yaklaşım sergiler. Buna göre doğru cevap "D" dir.

Birey, grup ve daha büyük toplulukların davranışlarını açıklarken ortaya çıkan bu bakış açısı farklılıkları, devlet, devlet üstü ve uluslararası diğer aktörlerin davranışlarını açıklamada da benzer gerekçelerle ortaya çıkmaktadır. Bu farklılık gerekçelerini odaklanma, sosyokültürel ortam ve ideolojik farklılık, bireysel rekabet ve farklılıkların abartılması, katı bilimsellik ölçütünün olmayışı olmak üzere dört ana başlık altında inceleyebiliriz. Doğru cevap "B" dir.

İktidar/güç, bir bireyin yahut bireyler topluluğunun kendi istekleri doğrultusunda, rızaları olup olmadığına bakmaksızın diğer insanların davranışlarını etkileyebilme, yönlendirebilme veya denetleyebilmesidir. Doğru cevap "C" dir.

Uluslararası ilişkiler disiplini, siyaset biliminin kavram ve yöntemlerini ulusların veya uluslararası aktörlerin birbiriyle olan ilişkilerini çözümlemek için kullanır ve bu yüzden “güç” kullanımı odaklı bir bilim alanıdır. Doğru cevap "A"dır.

Karşılaştırmalı siyaset: Farklı siyasal sistemlerde finansal krizlerin ortaya çıkmasının sebepleri ve sonuçları aynı mıdır? Farklıysa bu farklılığın ortaya çıkmasında, siyasal kültür, siyasal kurumlar, ülkenin uluslararası sistemdeki konumu gibi faktörlerin etkileri nasıl ortaya çıkar? sorularına cevap verir. Doğru cevap "C" dir.

Bir ülkenin şu veya bu gerekçe ile oluşan ulusal düzeydeki kararları, hem o ülkenin diğer ülkelerle hem de üçüncü ülkelerin kendi aralarındaki ilişkilerini etkiler.  Örneğin,  Örneğin Amerika Birleşik Devletleri’nin İran’ı dışlayıcı bir politika benimsemesi, İran’ın Türkiye ile olan ilişkilerini geliştirmesine daha çok önem vermesine neden olabilir. Dolayısıyla iki ülke arasındaki ilişkilerin gelişmesi veya bozulması üçüncü bir faktörün etkisiyle oluşabilir. Bu durum devletlerarası ilişkilere bakmayı gerektirir. Doğru cevap "E" dir.

Kalkınma stratejilerinde herhangi bir ülkenin değil tüm insanların ortak malı olan (okyanuslar, uzay, atmosfer gibi) alanların kullanımında uluslararası orta malların trajedisi denen durum ortaya çıkar. Orta malların trajedisi, ortak kullanılan nesnelerin sahipsiz, bakımsız ve ilgisiz kalma veya aşırı kullanım sonucu kısa süre sonra yok olma
durumuna gelmesini ifade eder. Doğru cevap "B" dir.

Uluslararası politik ekonomi disiplininde çalışanlar oldukça geniş bir konu ve alan yelpazesine sahiptirler. Küreselleşen üretim, ticaret ve finans; üretimi milliyetsizleştiren
çok uluslu şirketler ve doğrudan yabancı yatırımlar;  çevre ve enerji; siber, gıda ve
çevre boyutlarıyla tanımı değişen ve kapsamı genişleyen ulusal güvenlik; ulusal ve uluslararası alanda en önemli güç kaynağı haline gelen teknoloji;  askeri ve teknik dış yardımlar; hegemonya değişimi; büyüme ve kalkınma stratejileri gibi konular uluslararası politik ekonominin başlıca çalışma alanları arasında yer almaktadır. Doğru cevap "E" dir.

Bölme Yanılgısı
Bir bütün için geçerli olan bir yargının, o bütünün her bir parçası için de geçerli olduğu sonucuna varma. Doğru cevap C'dir.

İktidar/Güç
Birey yahut bireyler topluluğunun kendi istekleri doğrultusunda, rızaları olup olmadığına bakmaksızın diğer insanların davranışlarını etkileyebilme, yönlendirebilme veya denetleyebilmesi. Doğru cevap B'dir.

Siyaset Bilimi
Siyasal iktidarın nasıl oluşturulduğu, biçimlendirildiği ve bölüştürüldüğünü inceleyen başta devlet olmak üzere siyasal kurumların kuruluşu, gelişimi, amaçları, işleyişleri ve bunlar arasındaki ilişkilerin yanı sıra, siyasal katılım, siyasal değişim, siyasal önderlik ve siyasal kararların analizlerini de içine alan çalışma alanı. Doğru cevap B'dir.