ULAŞTIRMA SİSTEMLERİ

Lojistikte entegrasyon gereksinimi aşağıda ele alacağımız bazı faktörler tarafından tetiklenmektedir.

I. Küreselleşen ekonomi

II. Ticaret ağlarının gelişimi

III. İşletmecilik anlayışındaki değişimler

IV. Maliyet baskıları

V. Çevresel politikalar

VI. Teknolojik gelişmeler

Tek Türlü (Unimodal) Taşımacılık
Tek modlu taşımacılık adı da verilen bu sistem, karayolu, deniz yolu, demiryolu,
hava yolu veya boruhattı taşımacılık türlerinden yalnızca biri kullanılarak bir ya
da daha fazla taşıyıcı tarafından yapılan taşımacılık türüdür.

Modlar arası taşımacılık olarak da adlandırılan bu ulaştırma türü, dilimizde intermodal taşımacılık olarak da sıkça kullanılmaktadır. Konteyner gibi taşıma kapları içerisine yerleştirilerek birimleştirilmiş yüklerin, tüm taşımacılık zinciri boyunca, nitelikleri bozulmadan, özel transfer noktalarında en az iki taşıma türü arasında aktarılarak taşınmasını ifade etmektedir.

Bir taşımacılık türüne ait aracın enerji harcamayacak şekilde, diğer bir taşımacılık
türüne ait enerji harcayan bir araçla birlikte kullanımı da kombine taşımacılığa atfedilen tanımlardandır.

RO-RO taşıması (Roll on/Roll of): Deniz yolu ve karayolu kombinasyonu
ile özellikle yeni araba taşımalarında, yük taşıyan tırların taşınmasında ve
ağır ve büyük boyutlu yüklerde tercih edilen bir kombinasyondur.

Ulaştırma türleri olarak ele aldığımız karayolu, demiryolu, deniz yolu, hava yolu
ve boruhattı taşımacılığının her birinin üstünlükleri ve zayıf yönleri olduğunu,
buna bağlı olarak bir taşımacılık ihtiyacının gereklerine göre, bu taşıma türlerinden uygun olanı seçmemiz gerektiğini biliyoruz. Ancak bazen coğrafi, ekonomik, çevresel ya da yasal koşullar gereği bu taşımacılık türlerinden yalnızca birini seçmemiz uygun olmaz ve bu taşıma türlerinin birlikte kullanılması gerekli olabilir

Ulaştırmada taşımacılık türlerini entegre ederek sağlanacak kapıdan-kapıya
hizmetin gerçekleşebilmesinde ise altı temel öge vardır. Bunlar;
• Taşımaya konu olan yükün aktarılabilir olması,
• Kapıdan kapıya hareket,
• Kesintisiz hizmet,
• Farklı taşıma sistemlerinin kullanılması,
• Tek taşıyanla / taşımacıyla hizmet,
• Lojistik destek’tir

Dokümantasyon ve formalitelerin azalması: Taşıma zincirinin her bir aşaması için düzenlenen çok sayıda doküman ve diğer formalitelerden kaynaklanan
zorluk en aza iner. Bu sayede ulaşım hızı da artmış olur.

D şıkkı entegre taşımacılığın önündeki engellerden biriyken, diğer şıklarda verilenler ulaştırma entegrasyonunun faydaları arasındadır.

Kesintisiz hizmet sağlanması için standardizasyon gereksinimi: Öncelikle birim yükleme gereci olarak kullanılan konteyner ve palet gibi araçların, diğer taşımacılık türlerinde de kullanılabilmesine olanak sağlayacak şekilde, taşıma kapları standart hale getirilmelidir. Aynı zamanda, farklı taşımacılık türleri arasında dokümantasyon ve ücret tarifeleri de standart ve birbirine uyumlu olmalıdır.

Lojistiğin temel bileşenlerinden olan ulaştırmanın entegrasyonu lojistik faaliyetlerin kesintisiz akışında temel gereklerdendir. Lojistikte entegrasyon gereksinimi  bazı faktörler tarafından tetiklenmektedir. Bu faktörlerden biride küreselleşen ekonomi ve rekabettir.

Küreselleşen ekonomi ve rekabet; gerek ülkeler boyutunda gerekse küresel boyutta, üretilen ve tüketilen ürünlerin miktar ve nitelikleri mal hareketliliğini ve lojistik sektörünü etkiler. Ekonomisi iyi ve istikrarlı olan ülkelerde lojistik faaliyetler gelişir, ekonomik faaliyetlerin ve ticaret hacminin artışı bu faaliyetleri sınırlar ötesine taşır. Günümüzde arz ve talebin küreselleşmesi, lojistik faaliyetleri de doğal olarak küresel boyuta taşımıştır. Bu durumda, sözünü ettiğimiz faaliyetleri birbirine sorunsuz bir biçimde bağlayacak lojistik zincirlerin oluşturulması önemli hale gelir. Bu da entegre taşımacılık ihtiyacını doğurur.

Küreselleşmenin entegre taşımacılığı etkileyen bir diğer boyutu da uluslararası işletmecilik anlayışının gelişimi ve işletmelerin birçok ülkede faaliyet göstermeye başlamalarıdır. Günümüzde işletmeler, üretim ve dağıtım sistemlerini dünya çapında planlayarak dünyanın birçok yerinden ürün (hammadde, parça, yarı mamul vb.) tedarik etmek, bunları üretim süreçlerine katarak oluşturdukları nihai ürünlerini dağıtım kanallarıyla küresel pazarda satışa sunmak çabasındadır. Bir anlamda işletmeler de giderek küreselleşmektedir. Bu durum sonuç olarak, entegre lojistik faaliyetlerini gerektirir. Entegre lojistik faaliyetlerinin temel sağlayıcısı ise entegre taşımacılıktır.

Günümüzde rekabet de küresel ölçeğe taşınmıştır. Bu ortamda lojistik faaliyetlerde rekabet üstünlüğü yaratacak her türlü faktör önemli hale gelmektedir. Ulaştırma türlerini entegre ederek rakiplere karşı sağlanacak üstünlükler azımsanmayacak boyutlara ulaşabilir. Doğru cevap A'dır.

İşletmelerde, tam zamanında üretim felsefesinin bir yansıması olan, tam zamanında (Just in Time - JIT) envanter ve üretim uygulamaları tüm dünyada giderek yaygınlaşmaktadır.

Stok tutmama ve talep olduğu anda üretim yapma anlayışı tedarik ve dağıtımda küçük hacimlerde fakat sık sevkiyat ihtiyacı doğurmaktadır. Böylece lojistik sistemleri ve tedarik - dağıtım sistemleri yeniden yapılandırılmaktadır. Diğer yandan, günümüzde işletmelerin öz yeteneklerine odaklanmaları, dış kaynak kullanımını ve bunları sağlayacak lojistik faaliyetlerine gereksinimi artırmaktadır. Aynı zamanda elektronik işletmecilik uygulamaları ve sanal işletmeler, alışverişi ve dolayısıyla lojistik faaliyetlerine olan talebi küresel hale getirmektedir.

Bir diğer faktör ise işletmelerin coğrafi açıdan dağınık üretim birimleri şeklinde yapılanmaları ya da tek bir ürün için farklı yerlerdeki işletmelerin ortaklaşa üretimde bulunmasıdır. Tedarik, üretim ve dağıtım faaliyetlerindeki bu yapısal dönüşümler birbiri ile sorunsuz ve tam zamanında bağlantılı, kesintisiz bir lojistik zincirini gerektirir. Bu tür durumlarda teslimatın erken yapılması, geç yapılması kadar arzulanmayan bir durumdur ve stoksuz çalışma mantığına aykırıdır. Bu işletmecilik anlayışları entegre taşımacılık çözümlerini gerekli kılmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Türler Arası (İntermodal) Taşımacılık:

Modlar arası taşımacılık olarak da adlandırılan bu ulaştırma türü, dilimizde intermodal taşımacılık olarak da sıkça kullanılmaktadır. Konteyner gibi taşıma kapları içerisine yerleştirilerek birimleştirilmiş yüklerin, tüm taşımacılık zinciri boyunca, nitelikleri bozulmadan, özel transfer noktalarında en az iki taşıma türü arasında aktarılarak taşınmasını ifade etmektedir. İlk kalkış noktasında konteyner içerisine konularak kapatılan yük, son varış noktasında açılır. Birimleştirme işlemi farklı yüklerin tek bir taşıma kabına konularak tek bir yük haline getirilmesini ve ulaştırma süreci boyunca sanki tek bir yükmüş gibi taşınmasını ifade eder.

Esasen türler arası taşımacılık, taşıma kaplarının bir taşımacılık türünden diğerine transferini kolaylaştıran teknolojiler dizisidir. İntermodalite ise bağlantı yeteneğini ve ulaştırma türü değişimi esnasındaki bağlantıları ifade eder. İntermodaliteden söz edebilmek için fiziksel altyapı ile yüklerin hareket ve aktarımının tek bir taşımacılık dokümanı altında, bilgi akışını sağlayacak biçimde organize edilmiş olması gerekir. Doğru cevap E'dir.

Çok Türlü (Multimodal) Taşımacılık:

Çok modlu ya da çoklu taşımacılık olarak da adlandırılan bu taşıma biçimi, iki veya daha fazla ulaştırma türünün oluşturduğu taşıma zincirine verilen genel isimdir.

Çok türlü taşımacılık, aynı zamanda, farklı taşıma üniteleri ile türler arasındaki değişimde yüklerin bazı işlemlere tabi tutularak taşınmasını da ifade eder. Karayoluyla tren istasyonuna gelen dökme şeklindeki ürünlerin konteynırlara konularak taşınmaları çok modlu taşımacılığa örnek olarak verilebilir. Doğru cevap D'dir.

Kombine taşımacılık, türler arası taşımacılıktaki taşıma zincirinin büyük bölümünün demiryolu, deniz yolu veya iç suyolları ile gerçekleştirildiği, başlangıç ve bitiş bölümlerinde ise karayolunun olabildiğince kısa olarak yer aldığı bir taşıma sistemi olarak tanımlanmaktadır.

Kombine taşımacılığın temel hedefi, dünya genelinde ulaştırma türleri arasındaki karayolu lehine olan dengesiz dağılımı ortadan kaldırmaya çalışmaktır. Karayolunun bu yüksek taşıma oranını demiryolu, deniz yolu ve iç su yoluna kaydırarak, bir yandan karayolu ulaşımını rahatlatırken, diğer yandan enerjiyi etkin kullanan, çevresel duyarlılığı yüksek ve sürdürülebilir bir ulaştırma zinciri oluşturmak hedef­lenmektedir. Doğru cevap C'dir.

Ulaştırmada entegrasyon, en genel anlamıyla, küresel ekonomideki rekabetçiliği artırma ve çevresel etkileri en aza indirme faydalarına sahiptir. Ulaştırma entegrasyonunun faydalarını aşağıda belirtilmiştir:

Aktarma noktalarındaki zaman kaybının ve hasarın en aza indirilmesi: Entegre taşımacılık, tek bir operasyon şeklinde planlanarak koordine edildiğinden, aktarma noktalarındaki zaman kaybı ile kayıp ve hasar riski en aza iner. Taşımacılığı gerçekleştiren işletmeci, kendi iletişim hatlarını oluşturur ve aktarma noktalarındaki değişimi ve taşımanın sonraki bölümünü koordine eder. Klasik aktarmalı taşımacılık daha çok insan emeğine dayanır. Oysa yükleme boşaltma işlemlerinin teknolojik donanımlarla gerçekleştirildiği entegre taşımacılıkta, hızlı aktarmalar olanaklı hale gelir ve böylece toplam ulaşım süresi kısalır. Aynı zamanda, düzenli hat taşımacılığının entegre edilmiş ulaştırmanın önemli bir unsuru haline gelmesiyle, istenilen yer ve sürede, düzenli ve zamanında teslimatlar gerçekleştirilebilir. Böylece göndericiler için stoksuz üretim, alıcılar için stoksuz satış ve maliyet tasarrufu olanağı doğar. Ulaştırmanın entegrasyonu ile işletmelerin tam zamanında üretim gibi iş modellerini uygulama olanağı sunulur.

Malların daha hızlı transferinin sağlanması: Entegre taşımacılıkla sağlanan hızlı transfer ve kapıdan kapıya taşımacılık hizmeti, pazara uzaklığın dezavantajlarını azaltarak, sermayenin geri dönüşünü hızlandırır. Küreselleşme çağında malın üretim yeri ile müşteri ve tüketim yeri arasındaki mesafe gitgide artmaktadır.

Dokümantasyon ve formalitelerin azalması: Taşıma zincirinin her bir aşaması için düzenlenen çok sayıda doküman ve diğer formalitelerden kaynaklanan zorluk en aza iner. Bu sayede ulaşım hızı da artmış olur.

Maliyet tasarrufu: Yukarıdaki avantajlardan kaynaklanan maliyet tasarrufu, kargo ücretlerine ve sigorta ücretlerine yansımaktadır. Bu tasarruf­lar nihai tüketicilere yansıdığında talep de artmaktadır. Ayrıca entegre taşımacılık sisteminin yapısal avantajları ihraç mallarının maliyetini azaltarak uluslararası pazarda bu malların rekabetçiliğine katkıda bulunur.

Sorumluluğun yüklenmesinde karmaşanın ortadan kalkması: Entegre taşımacılıkta, farklı ulaşım türleri ve taşımacılık işletmeleri aynı süreçte birlikte rol alır. Fakat gönderi, sanki tek bir taşımacılık işletmesi ve türüyle taşınıyor gibi işlem görür. Göndericinin karşısındaki asıl sorumlu, entegre taşımacılık operatörüdür. Gönderici; süreçteki kayıp, hasar ya da gecikmeler ve sigorta işlemleri ile ilgili olarak her konuda yalnızca tek bir taraf­la, entegre taşımacılık organizatörü ile muhatap olmaktadır. Bu da karmaşayı önler, süreci daha basit bir hale getirir.

Doğru cevap D'dir.

Ulaştırmada entegrasyon gereklidir. Diğer yandan, ulaştırmada entegrasyonun sağlanmasının güç olduğu da bir gerçektir. Entegrasyonun gerçekleştirilebilmesi için bazı engellerin aşılması gerekir. Entegre taşımacılığın önündeki engelleri şu şekilde sıralayabiliriz:

Fiziksel ve bilgi altyapı eksiklikler,

Standardizasyon eksikliği,

Entegre hizmet bilgisinin eksikliği,

Demiryolu taşımacılığındaki rekabet eksikliği,

Ekonomik düzenlemeler.

Doğru cevap B'dir.

Entegre taşımacılık düzenlemelerinden en önemlisi, kombine taşımacılığı düzenleyen Birleşmiş Milletlerin 1980 tarihli “Eşyanın Uluslararası Kombine Taşınmasına İlişkin Konvansiyonu’dur (United Nations Convention on International Multimodal Transport of Goods). Bu anlaşmanın, Türkiye tarafından henüz imzalanmamış olmasından kaynaklanan mevzuat boşluğu uygulamada uluslararası genel kabul görmüş FIATA (International Federation of Freight Forwarders Associations) kuralları ile doldurulmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Bir kombine taşımacılık türü olan LASH (Lighter Abroad Ship), derin deniz ve iç suyolları kombinasyonudur. Bunun örneği ise, Almanya ile Amerika Birleşik Devletleri’nin Mississippi Limanı arasında gerçekleştirilir. Rhine, Elbe ve Weser nehirlerinden iç su yolu taşımacılığı ile Rotterdam, Hamburg ya da Bremen’e getirilen yükler, LASH konteyner araçlarına yüklenir. Bu araçla Atlantik Okyanusu’nu geçen yükler Amerika Birleşik Devletleri’nin içerisinde çeşitli yollardan dağıtılmak üzere Mississippi Limanı’nda boşaltılır. LASH araçları pahalı olduğundan ve özel yükleme-boşaltma donanımı gerektirdiğinden şimdilik çok yaygın kullanılan bir yöntem değildir. Doğru cevap C'dir.

Üçlü taşıma türü sistemler farklı kombinasyonları içeren entegre taşımacılık biçimlerinden biri değildir.