ULAŞTIRMA SİSTEMLERİ

Kabotaj: 1 Temmuz 1926
yılında 815 Sayılı Kanun
ile kendi karasularımızdaki
limanlarda Türkiye
Cumhuriyeti (T.C.) bayraklı ve
uyruğu T.C. olan personelle
yapılan deniz taşımacılığına
verilen addır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Tarifeli (Layner) taşıma:
Geminin yükleme ve boşaltma
limanı önceden belirlenmiş ve
bu limanlar arasında düzenli
ve belirli aralıklarla yapılan
faaliyetlere verilen addır.
Tarifesiz (Tramp) taşıma:
Tarifeli seferlerin aksine yükü
bulduğu limandan yükün
götürüleceği limana taşıma
işlemine verilen addır.

Doğru cevap A seçeneğidir.

Navlun (Freight): Taşıma hizmeti karşılığında gemi şirketine ödenen ücrete
navlun denir. Teslim şekline göre navlun satıcıya veya alıcıya ait olabilir. Duruma
göre navlunun peşin ödendiği “Freight Prepaid” varış limanında ödeneceği
“Freight Payable At Destination/Freight Collect” şeklinde ibareler ile konşimento
üzerinde gösterilir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Temiz Konşimento (Clean Bill of Lading) ibaresi: Mallar dış görünüş itibarıyla iyi durumda teslim alınır veya yüklenirse temiz bir konşimento söz konusudur. Gemiye yüklemeyi müteakip konşimentoya “Clean On Board” kaydı
konulur. Fakat konşimentonun temiz olması için mutlaka “Clean On Board” kaydının bulunması gerekmez. Konşimentoda malların veya ambalajlarının kusurlu
olduğuna dair (örneğin 50 balya birkaçı patlak; 100 çuval 15 tanesi delik; tenekelerin bir kısmı akar vazıyette, karton kutular ıslak vb.) bir kayıt yoksa bu temiz bir
konşimento sayılır. Başka bir deyişle akreditifte “Clean On Board” konşimento
istendiği hâlde sadece “On Board” kaydını taşıyan fakat malların veya ambalajlarının kusurlu olduğuna dair bir kayıt taşımayan konşimento temiz kabul edilir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Deniz Konşimentosu (Marine/Ocean Bill of Lading): Bu belge bir gemi
şirketinin veya onun yetkili acentesinin veya yükleme limanında acentesi yoksa
gemi kaptanının malı yükletene verdiği, emre ve nama düzenlenebilen ve malların taşınmak üzere kabul edildiğini gösteren bir makbuz veya yükleme kaydı
konduğunda bir taşıma sözleşmesidir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Layter: Limanlarda kıyı ile
gemi arasında yük taşımakta
kullanılan altı düz, dayanıklı
sac teknedir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Tankerler: Sıvı dökme yük taşımak amacıyla yapılan gemi türüdür. Ham petrol, petrol ürünleri, LNG, LPG, şarap, kimyasal maddeler vb. yükleri taşımak için
kullanılırlar. Doğru cevap A seçeneğidir.

Şilepler: Genellikle, ambalajlı yükleri taşımada kullanılan gemi türüdür.  Şileplerde yer alan ambalajlı yüklere örnek olarak çuvallanmış, sandıklanmış, fıçılanmış, kasalanmış vb. yükler verilebilir. Bu gemilerin taşıma kapasitesi 4-22000 ton arasında değişmektedir. Hızları ise 15-22 mil/saattir (knot). Doğru cevap D seçeneğidir.

Yolcularla birlikte yolculara ait araçları taşıyan gemilerdir.  Bazılarında trenlerin de taşındığı unutulmamalıdır. İki kıyı arasında trenin geçmesi için köprü kurulamıyorsa bu durumda iki kıyı arasında feribotlar kullanılır. Bu durumda feribotun içinde baştan başa demiryolu bulunur. Bir katarın vagonları tamamıyla bir feribotta yerleşecek şekilde yapılmıştır. Böylece yük vagonları fazla masraf ve zaman kaybına neden olmadan bir kıyıdan öbür kıyıya geçirilmiş olur. Doğru cevap B seçeneğidir.

Gemi Bordasında Teslim / Free On Board (FOB): Satıcının teslim yükümlülüğü belirlenen yükleme limanında mallar gemi küpeştesini açtığı andan itibaren
yerine getirilmiş olur. Mallarla ilgili tüm gider yitik veya hasar rizikoları bu noktadan itibaren alıcı tarafından üstlenilir. Eğer gemi küpeştesi pratikte bir şey ifade
etmiyorsa (örneğin roll-on/roll-off veya konteyner taşımacılığında olduğu gibi)
FCA teriminin kullanılması daha doğru olur.  Doğru cevap E seçeneğidir.

DWT: Geminin alabileceği maksimum yük tonajı (Dead Weight Ton)

DENİZ TAŞIMACILIĞI TÜRLERİ Deniz yolu taşımacılığı ana hatlarıyla açık deniz ve kabotaj taşımacılığı olarak iki kategoride incelenebilir. Kabotaj ve açık deniz taşımacılığı hizmet ve rekabet yönünden birbirinden farklıdır. Uluslararası rekabete kapalı olan kabotaj taşımacılığında maksat iç piyasadır. Burada rekabet ulusal bazda mevcuttur. Açık deniz taşımacılığında rekabet uluslararası boyutta olup taşıma ile ilgili düzenlemeler uluslararası piyasa koşullarına göre yürütülür. Hem kabotaj hem de açık deniz taşımacılığı, kendi içinde taşınan yüke ve verilen hizmet türüne, taşımanın başlangıç ve bitiş yerine ve yük türüne göre sınıflandırılır. Kabotaj ve açık deniz taşımacılığı arasındaki fark nedir? Kabotaj Taşımacılığı Kabotaj hakkı, Cumhuriyet Türkiye’sinin elde ettiği uluslararası başarıların başında gelir. Bu hak sayesinde ulusumuz dünya denizlerine açılma yolunda önemli ve sağlam bir adım atmıştır. Bugünkü deniz ticaret filomuz sermaye varlığını kabotaj hakkını kullanarak yapmıştır. Başka bir deyişle, kabotaj taşımalarının sağlandığı birikimle bugünkü deniz ticaret filomuz oluşturulmuştur. Yine, limanlarımızın gelişDWT: Geminin alabileceği maksimum yük tonajı (Dead Weight Ton) TEU: 1 TEU 20 feet’lik (1feet= 30,48 cm) konteyneri ifade etmektedir ve 34 metreküplük bir hacme sahiptir. TEU terimi İngilizce “Twenty-foot Equivalent Unit” kelimelerinin kısaltması olup, konteynerlenmiş yükler için bir endüstri standardı olarak kullanılmaktadır. Tablo 5.2 Taşımacılık Sektöründe Yakıt Tüketim Maliyetleri Kaynak: Öztürk, M. (2008). 1 Kabotaj: 1 Temmuz 1926 yılında 815 Sayılı Kanun ile kendi karasularımızdaki limanlarda Türkiye Cumhuriyeti (T.C.) bayraklı ve uyruğu T.C. olan personelle yapılan deniz taşımacılığına verilen addır. 5. Ünite - Deniz ve Su Yolu Taşımacılığı 109 mesinde ve özerklik kazanmasında kabotaj hakkının önemli katkıları bulunmaktadır. Türk toplumu denizle haşır neşir olmayı kabotaj hakkını elde ettikten sonra bilinçli bir temele oturtabilmiştir. Özetle kabotaj hakkı Türk ticaret denizciliğinin başlangıcıdır denilebilir.

Deniz taşımacılığında taşıma hizmeti karşılığında gemi şirketine ödenen ücrete navlun denir. Navlunda fiyatlandırmayı arz ve talep dengesi belirler. Deniz taşımacılığında arz ve talep dengesi, taşınacak yük ile onu taşıtan tonaj arasında oluşur. Burada arzı tonaj, talebi de yük belirler. Tarifesiz taşımacılık da arz ve talep dengesi tarifeli deniz taşımacılığına göre daha esnektir. Bu esneklik navlunun değerinden dolayıdır

Doğru taşıma, yükün birden çok taşıma sistemi kullanılarak alıcısına teslim
edildiği taşıma şeklidir. Karma taşıma olarak da adlandırılmaktadır. Uygulamada
çoğunlukla tarifeli taşımanın teslim aşamasındaki uzantısı şeklinde görülmektedir.
Gemiden boşaltılan parça yükün başka bir taşıma sistemiyle (karayolu, demiryolu,
iç su yolu gibi) alıcısına teslim edilmesini amaçlar.

Konteyner gemileri [tam gözeli, kısmi gözeli, kombine (ro-ro ve gözeli,
layter gemileri)],
• Ro-ro gemileri,
• Layter gemileri,
• Palet gemileri,
• Tadil edilmiş laynerlar (yarı konteyner),
• Dökmeciler,
• Çok amaçlı kuru yük gemileri şeklinde gruplayabiliriz.

Bayat Konşimento: Konşimentonun yükleme tarihini takip eden en kısa surede
bankaya ibraz edilmesi gerekir. Aksi takdirde konşimento, malların varışından
yeterli bir süre önce alıcının eline geçmez. Malların varış limanına gelmiş olmasına
rağmen konşimentonun henüz alıcının eline geçmemesi, gecikme masraflarına
(demurrage) neden olur.
Akreditifte yükleme tarihinden itibaren 21 gün içinde bankaya ibraz edilmeyen
konşimentolar bayat (Stale) konşimento olarak nitelendirilir ve rezerv konusu
olur

Tankerler: Sıvı dökme yük taşımak amacıyla yapılan gemi türüdür. Ham petrol,
petrol ürünleri, LNG, LPG, şarap, kimyasal maddeler vb. yükleri taşımak için
kullanılırlar. Şekil 5.5’te tankerlere ait resim verilmektedir. Sektörde petrol tankerleri,
taşıma kapasitesinin çok hızlı büyüdüğü ticaret gemileridir. Rafinerilerin
petrol kaynaklarından uzakta kurulması ve ham petrol taşıma gereksiniminin
artması nedeniyle, tankerlerde hızlı tonaj büyümesi meydana gelmiştir.

Ülkemizde su yolu taşımacılığı konusunda en yaygın kullanımı olan akarsuyumuz Sakarya Irmağı’dır. Sakarya ırmağının, Doğançay rasat istasyonu ile Karadeniz’e döküldüğü yer arasında kalan 110 km’lik kısmında
kereste taşımacılığı yapılmaktadır. Ancak Adapazarı-Karasu arasında yapılan karayolu
su yolu taşımacılığını minimum düzeye indirmiştir.

Ceyhan 509
Seyhan 560

Gemi Doğrultusunda Teslim / Free Alongside Ship (FAS): Satıcının teslim
yükümlülüğü, belirlenen limanda malların gemi doğrultusunda rıhtım veya mavnaya
konmasıyla sona erer. Bu da, bu andan itibaren malla ilgili tüm gider, yitik
veya hasar rizikolarının alıcı tarafından üstlenilmesi anlamına gelir.

IMO, çalışmalarıyla uluslararası nitelikte pek çok konvansiyon, protokol ve
kuralın hazırlanmasını gerçekleştirmiş ve üye ülkelerce yürürlüğe konularak uygulanmasını sağlamıştır. IMO tarafından hayata geçirilen protokol ve kuralların
bazıları aşağıda verilmiştir.

Denizde Can ve Mal Emniyeti Uluslararası Sözleşmesi (SOLAS 74)
• Denizlerin Gemiler Tarafından Kirliliğinin Önlenmesi Uluslararası
Sözleşmesi (MARPOL 73/78-Ek 1, 2 ve 4),
• Yük Hatları Uluslararası Sözleşmesi (II 66)
• Denizde çatışmayı Önleme Uluslararası Kuralları (COLREG 72)
• Gemi Adamlarının Eğitimi, Belgelendirilmesi ve Vardiya Tutma Esasları
Uluslararası Sözleşmesi (STCW 78/95)
• Uluslararası Tonaj Sözleşmesi (TONNAGE 69)
• Deniz Alacaklarından Doğan Sorumluluğun Sınıflandırılmasına Dair
Uluslararası Sözleşme (LLMC)
• Kanunsuz Hareketlere Karşı Deniz Seyrüseferinin Güvenliği Sözleşmesi
(SUA 1998) Denizde Arama Kurtarma Sözleşmesi (Sar 1979)
• Uydular Aracılığıyla Doğan Sorumluluğun Sınıflandırılmasına Dair
Uluslararası Sözleşmesi.