ULAŞTIRMA SİSTEMLERİ - Deneme Sınavı - 17

Denizde kazanç elde etme maksadına tahsis edilen veya fiilen böyle bir maksat için kullanılan her gemi, kimin tarafından ve kimin nam ve hesabına kullanılırsa kullanılsın ticaret gemisi sayılır. 

Türk Ticaret Kanunu madde 820’de Avrupa limanları ile Avrupa dışı limanları ayrı tutan hükümlerin takibinde bütün Akdeniz ve Karadeniz limanları Avrupa limanlarından sayılır. Süveyş Kanalı’nın tamamı Süveyş’e kadar Akdeniz’den sayılır. Madde 821 ise Gemi adamları, kaptan, gemi zabitleri, tayfalar ve gemide istihdam edilen diğer kimseler olarak tanımlanır.

İşletmelerde, tam zamanında üretim felsefesinin bir yansıması olan, tam zamanında (Just in Time - JIT) envanter ve üretim uygulamaları tüm dünyada giderek yaygınlaşmaktadır.

Stok tutmama ve talep olduğu anda üretim yapma anlayışı tedarik ve dağıtımda küçük hacimlerde fakat sık sevkiyat ihtiyacı doğurmaktadır. Böylece lojistik sistemleri ve tedarik - dağıtım sistemleri yeniden yapılandırılmaktadır. Diğer yandan, günümüzde işletmelerin öz yeteneklerine odaklanmaları, dış kaynak kullanımını ve bunları sağlayacak lojistik faaliyetlerine gereksinimi artırmaktadır. Aynı zamanda elektronik işletmecilik uygulamaları ve sanal işletmeler, alışverişi ve dolayısıyla lojistik faaliyetlerine olan talebi küresel hale getirmektedir.

Bir diğer faktör ise işletmelerin coğrafi açıdan dağınık üretim birimleri şeklinde yapılanmaları ya da tek bir ürün için farklı yerlerdeki işletmelerin ortaklaşa üretimde bulunmasıdır. Tedarik, üretim ve dağıtım faaliyetlerindeki bu yapısal dönüşümler birbiri ile sorunsuz ve tam zamanında bağlantılı, kesintisiz bir lojistik zincirini gerektirir. Bu tür durumlarda teslimatın erken yapılması, geç yapılması kadar arzulanmayan bir durumdur ve stoksuz çalışma mantığına aykırıdır. Bu işletmecilik anlayışları entegre taşımacılık çözümlerini gerekli kılmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Avrupa limanları arasında ve bu limanlar ile Avrupa ülkesi olmayıp, Avrupa sınırlarındaki kapalı denizlere kıyısı olan ülkeler arasında yapılan yolcu ve yük taşımacılığına Yakın yol deniz taşımacılığı adı verilmektedir. Bu tip taşımacılığın, sadece karayolu taşımacılığına bir alternatif olmayıp, ayrıca değişik ulaşım türlerinin entegrasyonu ile oluşan kombine taşımacılık ağında yer alan ve lojistik hizmetlerin optimizasyonunu amaçlayan bir işlevi de bulunmaktadır.

Merkezi Bern’de bulunan Demiryolu ile Uluslararası Taşımalar konusunda Hükümetler Arası Organizasyon (OTIF) üye 34 devlet tarafından imzalanan COTIF (Uluslararası Demiryolu Taşımalarına ilişkin Sözleşme) üye devletler arasında demiryolu ile yapılan uluslararası yolcu, bagaj ve eşya taşımalarına uygulanan hukuk rejimini düzenlemek ve bu rejimin uygulanmasını ve gelişimini kolaylaştırmak amacıyla düzenlenmiştir. 

Merkezi Bern’de bulunan Demiryolu ile Uluslararası Taşımalar konusunda Hükümetler Arası Organizasyon (OTIF) üye 34 devlet tarafından imzalanan COTIF (Uluslararası Demiryolu Taşımalarına ilişkin Sözleşme) üye devletler arasında demiryolu ile yapılan uluslararası yolcu, bagaj ve eşya taşımalarına uygulanan hukuk rejimini düzenlemek ve bu rejimin uygulanmasını ve gelişimini kolaylaştırmak amacıyla düzenlenmiştir. Uluslararası eşya taşımacılığına uygulanacak hükümleri belirleyen CIM (Demiryolu ile Uluslararası eşya Taşma Sözleşmesi ile ilgili Birleşik Hükümler) ve yolcu taşımacılığına uygulanacak hükümleri belirleyen CIV (Demiryolu ile Uluslararası Yolcu ve Bagaj Taşımama sözleşmesi ile ilgili Birleşik Hükümler) ekleri mevcuttur.

Türler Arası (İntermodal) Taşımacılık:

Modlar arası taşımacılık olarak da adlandırılan bu ulaştırma türü, dilimizde intermodal taşımacılık olarak da sıkça kullanılmaktadır. Konteyner gibi taşıma kapları içerisine yerleştirilerek birimleştirilmiş yüklerin, tüm taşımacılık zinciri boyunca, nitelikleri bozulmadan, özel transfer noktalarında en az iki taşıma türü arasında aktarılarak taşınmasını ifade etmektedir. İlk kalkış noktasında konteyner içerisine konularak kapatılan yük, son varış noktasında açılır. Birimleştirme işlemi farklı yüklerin tek bir taşıma kabına konularak tek bir yük haline getirilmesini ve ulaştırma süreci boyunca sanki tek bir yükmüş gibi taşınmasını ifade eder.

Esasen türler arası taşımacılık, taşıma kaplarının bir taşımacılık türünden diğerine transferini kolaylaştıran teknolojiler dizisidir. İntermodalite ise bağlantı yeteneğini ve ulaştırma türü değişimi esnasındaki bağlantıları ifade eder. İntermodaliteden söz edebilmek için fiziksel altyapı ile yüklerin hareket ve aktarımının tek bir taşımacılık dokümanı altında, bilgi akışını sağlayacak biçimde organize edilmiş olması gerekir. Doğru cevap E'dir.

Uluslararası Sivil Havacılığın temelini oluşturan “Uluslararası Sivil Havacılık Anlaşması - Chicago Sözleşmesi’ne ülkemiz 1945 yılında taraf olmuş ve Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatı-ICAO kurucu üyeleri arasında yer almıştır. Bunun dışında ülkemiz, hali hazırda uluslararası sivil havacılık kural ve gerekliliklerini belirleyen Avrupa Sivil Havacılık Konferansı - ECAC’a ve ECAC bünyesinde yer alan Avrupa Hava Seyrüsefer Emniyet Teşkilatı - EUROCONTROL ile Havacılık Otoriteleri Birliği-JAA’e üye durumundadır. Havacılık faaliyetleri ulusal ve uluslararası mevzuata uygun olarak sürdürülmektedir.

Çok Türlü (Multimodal) Taşımacılık:

Çok modlu ya da çoklu taşımacılık olarak da adlandırılan bu taşıma biçimi, iki veya daha fazla ulaştırma türünün oluşturduğu taşıma zincirine verilen genel isimdir.

Çok türlü taşımacılık, aynı zamanda, farklı taşıma üniteleri ile türler arasındaki değişimde yüklerin bazı işlemlere tabi tutularak taşınmasını da ifade eder. Karayoluyla tren istasyonuna gelen dökme şeklindeki ürünlerin konteynırlara konularak taşınmaları çok modlu taşımacılığa örnek olarak verilebilir. Doğru cevap D'dir.

Tehlikeli eşya taşımaları konusunda AB’de ADR konvansiyonu kurallarına ilişkin 94/55/EC ve 96/35/EC ile 2000/18/EC sayılı direktiflerin Türkiye tarafından benimsenmesi ve ADR konvansiyonunu taşımacılıkta uygulamaları gerekmektedir. ADR konvansiyonuna göre yılda 50 tondan fazla tehlikeli madde taşıyan firmaların mutlaka “tehlikeli eşya güvenlik danışmanı” bulundurmaları gerekmektedir.

Kombine taşımacılık, türler arası taşımacılıktaki taşıma zincirinin büyük bölümünün demiryolu, deniz yolu veya iç suyolları ile gerçekleştirildiği, başlangıç ve bitiş bölümlerinde ise karayolunun olabildiğince kısa olarak yer aldığı bir taşıma sistemi olarak tanımlanmaktadır.

Kombine taşımacılığın temel hedefi, dünya genelinde ulaştırma türleri arasındaki karayolu lehine olan dengesiz dağılımı ortadan kaldırmaya çalışmaktır. Karayolunun bu yüksek taşıma oranını demiryolu, deniz yolu ve iç su yoluna kaydırarak, bir yandan karayolu ulaşımını rahatlatırken, diğer yandan enerjiyi etkin kullanan, çevresel duyarlılığı yüksek ve sürdürülebilir bir ulaştırma zinciri oluşturmak hedef­lenmektedir. Doğru cevap C'dir.

Ulaştırma türleri olarak ele aldığımız karayolu, demiryolu, deniz yolu, hava yolu ve boru hattı taşımacılığının her birinin üstünlükleri ve zayıf yönleri olduğu, buna bağlı olarak bir taşımacılık ihtiyacının gereklerine göre, bu taşıma türlerinden uygun olanı seçmemiz gerektiği bilinmektedir. Ancak bazen coğrafi, ekonomik, çevresel ya da yasal koşullar gereği bu taşımacılık türlerinden yalnızca birini seçmemiz uygun olmaz ve bu taşıma türlerinin birlikte kullanılması gerekli olabilir. Ancak teknolojik unsurlar bunlardan biri değildir. Doğru cevap A'dır.

Ulaştırmada entegrasyon, en genel anlamıyla, küresel ekonomideki rekabetçiliği artırma ve çevresel etkileri en aza indirme faydalarına sahiptir. Ulaştırma entegrasyonunun faydalarını aşağıda belirtilmiştir:

Aktarma noktalarındaki zaman kaybının ve hasarın en aza indirilmesi: Entegre taşımacılık, tek bir operasyon şeklinde planlanarak koordine edildiğinden, aktarma noktalarındaki zaman kaybı ile kayıp ve hasar riski en aza iner. Taşımacılığı gerçekleştiren işletmeci, kendi iletişim hatlarını oluşturur ve aktarma noktalarındaki değişimi ve taşımanın sonraki bölümünü koordine eder. Klasik aktarmalı taşımacılık daha çok insan emeğine dayanır. Oysa yükleme boşaltma işlemlerinin teknolojik donanımlarla gerçekleştirildiği entegre taşımacılıkta, hızlı aktarmalar olanaklı hale gelir ve böylece toplam ulaşım süresi kısalır. Aynı zamanda, düzenli hat taşımacılığının entegre edilmiş ulaştırmanın önemli bir unsuru haline gelmesiyle, istenilen yer ve sürede, düzenli ve zamanında teslimatlar gerçekleştirilebilir. Böylece göndericiler için stoksuz üretim, alıcılar için stoksuz satış ve maliyet tasarrufu olanağı doğar. Ulaştırmanın entegrasyonu ile işletmelerin tam zamanında üretim gibi iş modellerini uygulama olanağı sunulur.

Malların daha hızlı transferinin sağlanması: Entegre taşımacılıkla sağlanan hızlı transfer ve kapıdan kapıya taşımacılık hizmeti, pazara uzaklığın dezavantajlarını azaltarak, sermayenin geri dönüşünü hızlandırır. Küreselleşme çağında malın üretim yeri ile müşteri ve tüketim yeri arasındaki mesafe gitgide artmaktadır.

Dokümantasyon ve formalitelerin azalması: Taşıma zincirinin her bir aşaması için düzenlenen çok sayıda doküman ve diğer formalitelerden kaynaklanan zorluk en aza iner. Bu sayede ulaşım hızı da artmış olur.

Maliyet tasarrufu: Yukarıdaki avantajlardan kaynaklanan maliyet tasarrufu, kargo ücretlerine ve sigorta ücretlerine yansımaktadır. Bu tasarruf­lar nihai tüketicilere yansıdığında talep de artmaktadır. Ayrıca entegre taşımacılık sisteminin yapısal avantajları ihraç mallarının maliyetini azaltarak uluslararası pazarda bu malların rekabetçiliğine katkıda bulunur.

Sorumluluğun yüklenmesinde karmaşanın ortadan kalkması: Entegre taşımacılıkta, farklı ulaşım türleri ve taşımacılık işletmeleri aynı süreçte birlikte rol alır. Fakat gönderi, sanki tek bir taşımacılık işletmesi ve türüyle taşınıyor gibi işlem görür. Göndericinin karşısındaki asıl sorumlu, entegre taşımacılık operatörüdür. Gönderici; süreçteki kayıp, hasar ya da gecikmeler ve sigorta işlemleri ile ilgili olarak her konuda yalnızca tek bir taraf­la, entegre taşımacılık organizatörü ile muhatap olmaktadır. Bu da karmaşayı önler, süreci daha basit bir hale getirir.

Doğru cevap D'dir.

Ulaştırmada entegrasyon gereklidir. Diğer yandan, ulaştırmada entegrasyonun sağlanmasının güç olduğu da bir gerçektir. Entegrasyonun gerçekleştirilebilmesi için bazı engellerin aşılması gerekir. Entegre taşımacılığın önündeki engelleri şu şekilde sıralayabiliriz:

Fiziksel ve bilgi altyapı eksiklikler,

Standardizasyon eksikliği,

Entegre hizmet bilgisinin eksikliği,

Demiryolu taşımacılığındaki rekabet eksikliği,

Ekonomik düzenlemeler.

Doğru cevap B'dir.

Entegre taşımacılık düzenlemelerinden en önemlisi, kombine taşımacılığı düzenleyen Birleşmiş Milletlerin 1980 tarihli “Eşyanın Uluslararası Kombine Taşınmasına İlişkin Konvansiyonu’dur (United Nations Convention on International Multimodal Transport of Goods). Bu anlaşmanın, Türkiye tarafından henüz imzalanmamış olmasından kaynaklanan mevzuat boşluğu uygulamada uluslararası genel kabul görmüş FIATA (International Federation of Freight Forwarders Associations) kuralları ile doldurulmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Bir kombine taşımacılık türü olan LASH (Lighter Abroad Ship), derin deniz ve iç suyolları kombinasyonudur. Bunun örneği ise, Almanya ile Amerika Birleşik Devletleri’nin Mississippi Limanı arasında gerçekleştirilir. Rhine, Elbe ve Weser nehirlerinden iç su yolu taşımacılığı ile Rotterdam, Hamburg ya da Bremen’e getirilen yükler, LASH konteyner araçlarına yüklenir. Bu araçla Atlantik Okyanusu’nu geçen yükler Amerika Birleşik Devletleri’nin içerisinde çeşitli yollardan dağıtılmak üzere Mississippi Limanı’nda boşaltılır. LASH araçları pahalı olduğundan ve özel yükleme-boşaltma donanımı gerektirdiğinden şimdilik çok yaygın kullanılan bir yöntem değildir. Doğru cevap C'dir.

Boru hattı taşımacılığının önemini artıran ve gelişmesini sağlayan asıl gelişme,
en önemli enerji kaynaklarından birisi olan petrolün bulunmasıdır. Yüz yıl önce
Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) başlayan ticari ham petrol üretiminin gelişmesi, boru hattı taşımacılığını gerekli kılmıştır. 11 km uzunluğunda olan ve tahtadan yapılan ilk hatların yerini, kısa zamanda güvenirliği daha yüksek olan dökme
demir borular almıştır. Daha sonra çelik borular ortaya çıkmış, tam kaynaklama
sistemi benimseninceye kadar, uzun yıllar mekanik bağlama yöntemi kullanılmıştır.

Kimyasal reaksiyona girmeyen maddelere kararlı kimyasal denir.

Konvansiyonel boru hatları: Petrol, doğal gaz ve su gibi çeşitli sıvıların
taşındığı hatlardır.
• Bulamaçlı madde boru hatları: Maden cevherlerinde olduğu gibi, genellikle yoğunluğu fazla olan maddelerin taşındığı hatlardır.
• Kapsül madde boru hatları: Taşımaya konu olan yüklerin kapsüllere yerleştirilip boru hatlarında iletildiği hatlarıdır. Bu yöntemde genellikle bazı
tarımsal ürünler taşınmaktadır. Bu ürünlere örnek olarak buğday, çay ve
fındık verilebilir.

Boru hattı bileşenlerini incelemeden önce boru hatlarının inşasından söz etmemiz yerinde olur. Çünkü boruların yerleştirilmesine bağlı olarak, bileşenler ve
bunların özellikleri değişir. Örneğin, borular düz bir hat şeklinde inşa edilemezler. İnişler, çıkışlar ve dönüşler vardır. Bunlar taşımanın gerçekleşmesini sağlayan boru hattındaki basıncın düşmesine sebep olabilirler. Belli bir akışkanlıkta ve
özgül ağırlıkta olan bir sıvıyı istenilen miktarda akıtabilmek için boru hattı çapı,
boru içinde sağlanacak basıncın miktarı, bu miktardaki basıncı elde edebilmek
için gerekli olan pompa sayısı, pompa gücü ve pompaların konulacağı yerler buna
göre uygun bir şekilde belirlenmelidir.