ULAŞTIRMA SİSTEMLERİ - Deneme Sınavı - 16

Pompaları çalıştıracak gücün üretilmesi için kullanılacak enerji kaynağının
seçimi, pompaların olduğu yerlerdeki koşullara ve o noktalarda yakıt bulma olanaklarına bağlıdır. En sık kullanılan güç üretme sistemleri;En sık kullanılan güç üretme sistemleri; elektrik motorları, buhar türbinleri, gaz motorları, dizel motorlar ya da gaz türbinleridir.  Fakat en yaygını elektrik motorlarıdır.

Korozyon: Metal ya da metal alaşımlarının oksitlenme veya diğer kimyasal etkilere bağlı
olarak aşınması durumudur.

Boru hatlarında sıkça taşınan ham petrol, petrol türevleri ve doğal gaz gibi yükler; karayolu, deniz yolu ya da demiryolu ile de taşınabilir. Fakat bu yüklerin boru hatlarında taşınmasının önemli avantajları vardır:

* Boru hattı taşımacılığı daha emniyetlidir.

* Boru hatlarında ortalama taşımacılık hızı daha fazladır.

* Boru hattı taşımacılığında taşıma maliyetleri daha düşüktür.

* Boru hatları çevre dostudur.

* Boru hattı taşımacılığı iklim koşullarından etkilenmez.

* Boru hattı taşımacılığı yüzey koşullarından etkilenmez.

* İki yönlü taşımacılık gereği yoktur.

* Boru hattı taşımacılığı kara ve deniz ulaşımındaki trafik yükünü azaltmaktadır.

* Ölçek ekonomilerinden yararlanılabilir.

* Boru hattı taşımacılığı trafik sıkışıklıklarından etkilenmez.

* Yatırım maliyetlerinin geri kazanım süresi düşüktür.

* Enflasyonist etkiler taşımacılık maliyetine küçük bir etki yapmaktadır.

Boru hattı taşımacılığının bu önemli avantajlarının yanı sıra bazı dezavantajları da vardır. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz:
• İlk kuruluşta büyük yatırımlar gerektiren bir taşımacılık türüdür.
• Dünya genelinde taşımacılık şirketleri ABD dışında monopol bir yapıdadır.
Başka bir deyişle, boru hattı taşımacılığı pazarında, dünyada hemen hemen
hiç rekabetin olmadığı söylenebilir. Bu durum fiyatları yukarı çekebilir.
• Sadece yük taşımacılığında kullanılabilen, taşınacak yüklerin çeşit olarak
sınırlı olduğu tek yönlü bir trafik akışı vardır.
• Büyük miktarlarda arz ve talep gerektirir.
• Kapıdan kapıya taşımacılık konusunda esnekliği düşüktür.
• İlave talep gelmesi halinde bu talebe cevap verilemeyebilir. Talebin düşmesi
halinde sistemin ekonomik olmaktan çıkma ihtimali söz konusu olur.
• Aynı boru hattında farklı akışkanlar taşınmak istendiğinde yükün bir bölümü, kaçınılmaz bir şekilde, atılmak durumundadır.
• Boru hattı taşımacılığı daha emniyetli olmasına rağmen pompalama istasyonlarında ve depolama tesislerinde oluşabilecek kazalar önemli zararlar
yaratabilir. Bu durum, önleyici bakım faaliyetlerini önemli hale getirmektedir. Bakım faaliyetlerindeki artış işletim maliyetlerini artırır.
• Boru hattı ile taşınan ham petrol ve doğal gazın üretim yerinden tüketim
yerine taşınırken pek çok ülkeyi kat etmesi gerekir. Bu da taşımacılığın politik yönünü öne çıkartmaktadır. Boru hattının geçtiği bölgelerdeki güvenlik önemli hale gelmektedir.
• Boru hatlarındaki kaçaklar taşınanın fire vermesine neden olabilir

Dünyada petrol boru hatları bakımından ABD birinci (280 bin km), Bağımsız Devletler Topluluğu ülkeleri ikinci (68 bin km) sırayı alır. Kanada, İran, Irak, Suudi Arabistan, Cezayir, Hindistan ve Türkiye diğer önemli ülkelerdir. Kanada’nın Interprovencial Line hattı (2856 km), dünyanın bilinen en uzun petrol boru hattıdır. Sınır aşan hatlar arasında ise Bağımsız Devletler Topluluğu öne çıkmaktadır. Rusya’nın Samara (Kuybişev) yakınlarındaki petrol bölgesinden Polonya’ya ve Almanya’ya uzanan 5321 km uzunluğundaki Drujba (Dostluk) hattı, Doğu Avrupa’da Brody’den (Rusya) Bratislava’ya (Slovakya) uzanan hattın Batı Avrupa’ya doğru devam ettirilmesiyle oluşmuştur.

Balmumu, organik bazı böcekler, petrol veya ham petrolün kısmi damıtılmasından inorganik bir salgı olarak elde edilen maddedir. Parafin ise petrolden elde edilen renksiz,
kokusuz bir mum çeşididir.

Karayolunun diğer taşıma türlerine göre maliyet avantajı söz konusudur. Alt yapı ve bakım-onarım giderlerinin kullananlardan alınmıyor olması önemli bir maliyet avantajıdır.

Karayolu trafiğine ilişkin bazı temel kavramlar arasında şunlar bulunur:

Karayolu Trafik Elemanları ise şunlardır:

DWT: Geminin alabileceği maksimum yük tonajı (Dead Weight Ton)

DENİZ TAŞIMACILIĞI TÜRLERİ Deniz yolu taşımacılığı ana hatlarıyla açık deniz ve kabotaj taşımacılığı olarak iki kategoride incelenebilir. Kabotaj ve açık deniz taşımacılığı hizmet ve rekabet yönünden birbirinden farklıdır. Uluslararası rekabete kapalı olan kabotaj taşımacılığında maksat iç piyasadır. Burada rekabet ulusal bazda mevcuttur. Açık deniz taşımacılığında rekabet uluslararası boyutta olup taşıma ile ilgili düzenlemeler uluslararası piyasa koşullarına göre yürütülür. Hem kabotaj hem de açık deniz taşımacılığı, kendi içinde taşınan yüke ve verilen hizmet türüne, taşımanın başlangıç ve bitiş yerine ve yük türüne göre sınıflandırılır. Kabotaj ve açık deniz taşımacılığı arasındaki fark nedir? Kabotaj Taşımacılığı Kabotaj hakkı, Cumhuriyet Türkiye’sinin elde ettiği uluslararası başarıların başında gelir. Bu hak sayesinde ulusumuz dünya denizlerine açılma yolunda önemli ve sağlam bir adım atmıştır. Bugünkü deniz ticaret filomuz sermaye varlığını kabotaj hakkını kullanarak yapmıştır. Başka bir deyişle, kabotaj taşımalarının sağlandığı birikimle bugünkü deniz ticaret filomuz oluşturulmuştur. Yine, limanlarımızın gelişDWT: Geminin alabileceği maksimum yük tonajı (Dead Weight Ton) TEU: 1 TEU 20 feet’lik (1feet= 30,48 cm) konteyneri ifade etmektedir ve 34 metreküplük bir hacme sahiptir. TEU terimi İngilizce “Twenty-foot Equivalent Unit” kelimelerinin kısaltması olup, konteynerlenmiş yükler için bir endüstri standardı olarak kullanılmaktadır. Tablo 5.2 Taşımacılık Sektöründe Yakıt Tüketim Maliyetleri Kaynak: Öztürk, M. (2008). 1 Kabotaj: 1 Temmuz 1926 yılında 815 Sayılı Kanun ile kendi karasularımızdaki limanlarda Türkiye Cumhuriyeti (T.C.) bayraklı ve uyruğu T.C. olan personelle yapılan deniz taşımacılığına verilen addır. 5. Ünite - Deniz ve Su Yolu Taşımacılığı 109 mesinde ve özerklik kazanmasında kabotaj hakkının önemli katkıları bulunmaktadır. Türk toplumu denizle haşır neşir olmayı kabotaj hakkını elde ettikten sonra bilinçli bir temele oturtabilmiştir. Özetle kabotaj hakkı Türk ticaret denizciliğinin başlangıcıdır denilebilir.

Deniz taşımacılığında taşıma hizmeti karşılığında gemi şirketine ödenen ücrete navlun denir. Navlunda fiyatlandırmayı arz ve talep dengesi belirler. Deniz taşımacılığında arz ve talep dengesi, taşınacak yük ile onu taşıtan tonaj arasında oluşur. Burada arzı tonaj, talebi de yük belirler. Tarifesiz taşımacılık da arz ve talep dengesi tarifeli deniz taşımacılığına göre daha esnektir. Bu esneklik navlunun değerinden dolayıdır

Doğru taşıma, yükün birden çok taşıma sistemi kullanılarak alıcısına teslim
edildiği taşıma şeklidir. Karma taşıma olarak da adlandırılmaktadır. Uygulamada
çoğunlukla tarifeli taşımanın teslim aşamasındaki uzantısı şeklinde görülmektedir.
Gemiden boşaltılan parça yükün başka bir taşıma sistemiyle (karayolu, demiryolu,
iç su yolu gibi) alıcısına teslim edilmesini amaçlar.

Konteyner gemileri [tam gözeli, kısmi gözeli, kombine (ro-ro ve gözeli,
layter gemileri)],
• Ro-ro gemileri,
• Layter gemileri,
• Palet gemileri,
• Tadil edilmiş laynerlar (yarı konteyner),
• Dökmeciler,
• Çok amaçlı kuru yük gemileri şeklinde gruplayabiliriz.

Bayat Konşimento: Konşimentonun yükleme tarihini takip eden en kısa surede
bankaya ibraz edilmesi gerekir. Aksi takdirde konşimento, malların varışından
yeterli bir süre önce alıcının eline geçmez. Malların varış limanına gelmiş olmasına
rağmen konşimentonun henüz alıcının eline geçmemesi, gecikme masraflarına
(demurrage) neden olur.
Akreditifte yükleme tarihinden itibaren 21 gün içinde bankaya ibraz edilmeyen
konşimentolar bayat (Stale) konşimento olarak nitelendirilir ve rezerv konusu
olur

Tankerler: Sıvı dökme yük taşımak amacıyla yapılan gemi türüdür. Ham petrol,
petrol ürünleri, LNG, LPG, şarap, kimyasal maddeler vb. yükleri taşımak için
kullanılırlar. Şekil 5.5’te tankerlere ait resim verilmektedir. Sektörde petrol tankerleri,
taşıma kapasitesinin çok hızlı büyüdüğü ticaret gemileridir. Rafinerilerin
petrol kaynaklarından uzakta kurulması ve ham petrol taşıma gereksiniminin
artması nedeniyle, tankerlerde hızlı tonaj büyümesi meydana gelmiştir.

Ülkemizde su yolu taşımacılığı konusunda en yaygın kullanımı olan akarsuyumuz Sakarya Irmağı’dır. Sakarya ırmağının, Doğançay rasat istasyonu ile Karadeniz’e döküldüğü yer arasında kalan 110 km’lik kısmında
kereste taşımacılığı yapılmaktadır. Ancak Adapazarı-Karasu arasında yapılan karayolu
su yolu taşımacılığını minimum düzeye indirmiştir.

Ceyhan 509
Seyhan 560

Gemi Doğrultusunda Teslim / Free Alongside Ship (FAS): Satıcının teslim
yükümlülüğü, belirlenen limanda malların gemi doğrultusunda rıhtım veya mavnaya
konmasıyla sona erer. Bu da, bu andan itibaren malla ilgili tüm gider, yitik
veya hasar rizikolarının alıcı tarafından üstlenilmesi anlamına gelir.

IMO, çalışmalarıyla uluslararası nitelikte pek çok konvansiyon, protokol ve
kuralın hazırlanmasını gerçekleştirmiş ve üye ülkelerce yürürlüğe konularak uygulanmasını sağlamıştır. IMO tarafından hayata geçirilen protokol ve kuralların
bazıları aşağıda verilmiştir.

Denizde Can ve Mal Emniyeti Uluslararası Sözleşmesi (SOLAS 74)
• Denizlerin Gemiler Tarafından Kirliliğinin Önlenmesi Uluslararası
Sözleşmesi (MARPOL 73/78-Ek 1, 2 ve 4),
• Yük Hatları Uluslararası Sözleşmesi (II 66)
• Denizde çatışmayı Önleme Uluslararası Kuralları (COLREG 72)
• Gemi Adamlarının Eğitimi, Belgelendirilmesi ve Vardiya Tutma Esasları
Uluslararası Sözleşmesi (STCW 78/95)
• Uluslararası Tonaj Sözleşmesi (TONNAGE 69)
• Deniz Alacaklarından Doğan Sorumluluğun Sınıflandırılmasına Dair
Uluslararası Sözleşme (LLMC)
• Kanunsuz Hareketlere Karşı Deniz Seyrüseferinin Güvenliği Sözleşmesi
(SUA 1998) Denizde Arama Kurtarma Sözleşmesi (Sar 1979)
• Uydular Aracılığıyla Doğan Sorumluluğun Sınıflandırılmasına Dair
Uluslararası Sözleşmesi.

Boru hatlarında, diğer taşımacılık türlerinin tersine, hareket eden taşınanın bizzat kendisidir. Diğer taşımacılık türlerinde taşınan değil yükü taşıyan taşıt hareket etmektedir. Bu özellik, boru hattı taşımacılığının diğer ulaştırma türlerinden en önemli farkını ortaya koyar.

Konvansiyonel boru hatları: Petrol, doğal gaz ve su gibi çeşitli sıvıların taşındığı hatlardır. • Bulamaçlı madde boru hatları: Maden cevherlerinde olduğu gibi, genellikle yoğunluğu fazla olan maddelerin taşındığı hatlardır. • Kapsül madde boru hatları: Taşımaya konu olan yüklerin kapsüllere yerleştirilip boru hatlarında iletildiği hatlarıdır. Bu yöntemde genellikle bazı tarımsal ürünler taşınmaktadır. Bu ürünlere örnek olarak buğday, çay ve fındık verilebilir.