ULAŞTIRMA SİSTEMLERİ VE YÖNETİMİ

Karayolu taşımacılığı ile ilgili ulusal mevzuatların başında karayolu taşıma kanunu yer almaktadır.

CMR Sözleşmesi, uluslararası taşımalarda gönderen, taşımacı ve alıcının sorumluluklarını ve yükümlülüklerini belirleyen uluslararası bir sözleşmedir.

CMR Sözleşmesinin uygulanabilmesi için tara ar arasında bir alacak ve borç ilişkisinin söz konusu olması, bu borç ilişkisinin taşıma hizmetinden kaynaklanıyor olması ve taşımanın bir bedel karşılığı yapılıyor olması gerekmektedir.

TIR Sistemi, uluslararası niteliğe sahip bir taşımanın uluslarüstü bir kuruluş olan Uluslararası Karayolu Taşımacılar Birliği (IRU- International Roadway Union) tarafından belirlenen kurallar ve kaideler çerçevesinde gerçekleştirilmesi için ortaya konmuş kurallar dizisidir.

ADR: Tehlikeli maddeler, doğaları gereği, içerik ve durumları itibariyle dikkatsizlik ve kazalar sonucunda çevre güvenliğini, hayvanları, insanları ve genel güvenliği tehlikeye düşüren maddeler olarak tanımlanmışlardır. Bu maddelerin karayolu ile taşınması çevrede yanıcı, yakıcı, patlayıcı, aşındırıcı ve zehirleyici etkileri olan çeşitli kaza risklerini ortaya çıkartmaktadır. Bu risklerin en düşük seviyeye indirilmesi için tehlikeli maddelerin taşınma şartları çeşitli konvansiyonlar ve uluslararası anlaşmalarla bir düzene bağlanmıştır.

AETR düzenlemesi Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından hazırlanan ve karayolu ile geçekleştirilecek taşıma operasyonlarına uygulanan uluslararası nitelikli bir yasal düzenlemedir.

Denizyolu taşımacılığı ile ilgili ulusal mevzuatlar içerisinde doğrudan denizyolu taşımacılığı ile ilgili olan ve en temel hükümleri içerisinde barındıran yasal düzenleme Türk Ticaret Kanunudur.

Denizyolu taşımacılığında en güncel uluslararası yasal düzenleme Rotterdam Kurallarıdır. Rotterdam Kuralları günümüz denizyolu taşımacılığı gereksinimlerinin büyük kısmını içerisine alacak şekilde konteyner taşımacılığına ilişkin hükümler de ihtiva etmektedir.

Demiryolu ile uluslararası yasal düzenlemeler açısından çerçeve mevzuat COTIF düzenlemesidir. Bu düzenleme demiryolu taşımacılığına ilişkin tüm durumları hüküm altına almakta, diğer yasal metinler bu mevzuatın bir eki olarak yayınlanmaktadır.

IATA Sözleşmesi Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü tarafından yürütülen uluslararası bir yasal düzenlemedir. Bu sözleşme havayolu ile yük taşımacılığının yanı sıra yolcu taşımacılığını da düzenlemektedir.

Bölgesel nitelikli yasal düzenlemeler, ikiden fazla ülkenin taşımacılık ile ilgili kendi aralarında yapmış oldukları, buna karşılık sadece bu ülkelerin sınırları içerisinde yapılacak taşımalara uygulanabilen yasal metinlerdir. Bu tür yasal düzenlemeler, çoğunlukla bir konvansiyon ya da uluslararası sözleşme şeklinde meydana getirilmemekte, çok taraflı anlaşmalar şeklinde kurulmaktadır. Dolayısıyla sadece belirli bir bölgede sınırlı bir biçimde uygulanabilmektedir.

Karayolu taşımacılığı uluslararası ve ulusal birçok mevzuat ile düzenlenmektedir. Ulusal mevzuatlar arasında, karayolu taşıma kanunu, trafik kanunu vb. yasal metinler yer alırken, uluslararası mevzuatların içerisinde taşımacı ve diğer taraflar arasındaki ilişkileri düzenleyen CMR Konvansiyonu görülmektedir.

Karayolu taşımacılığında, gıda, bozulabilir ve çürüyebilir yüklerin taşınmasına ilişkin yasal düzenleme ATP Konvansiyonudur.

TIR Sistemi, uluslararası niteliğe sahip bir taşımanın uluslar üstü bir kuruluş olan Uluslararası Karayolu Taşımacılar Birliği (IRU- International Roadway Union) tarafından belirlenen kurallar ve kaideler çerçevesinde gerçekleştirilmesi için ortaya konmuş kurallar dizisi olarak adlandırılmaktadır.

Tehlikeli maddeler, doğaları gereği, içerik ve durumları itibariyle dikkatsizlik ve kazalar sonucunda çevre güvenliğini, hayvanları, insanları ve genel güvenliği tehlikeye düşüren maddeler olarak tanımlanmışlardır. Bu maddelerin karayolu ile taşınması çevrede yanıcı, yakıcı, patlayıcı, aşındırıcı ve zehirleyici etkileri olan çeşitli kaza risklerini ortaya çıkartmaktadır. Bu risklerin en düşük seviyeye indirilmesi için tehlikeli maddelerin taşınma şartları çeşitli konvansiyonlar ve uluslararası anlaşmalarla bir düzene bağlanmıştır.

Tehlikeli maddelerin karayollarında taşınmasını düzenleyen mevzuata Tehlikeli Yüklerin Uluslararası Karayollarında Taşınmasına İlişkin Avrupa Anlaşması (ADR) 1957 yı- lında Birlemiş Milletler çatısı altında İngilizce adı ile “The European Agreement concerning the International Carriage of Dangerous Goods by Road” (ADR) kabul edilmiş, 1968 yılında da yürürlüğe girmiştir. Söz konusu anlaşmaya bugün itibarıyla 41 ülke taraftır.

Denizyolu taşımacılığı ile ilgili ulusal mevzuatlar içerisinde doğrudan denizyolu taşımacılığı ile ilgili olan ve en temel hükümleri içerisinde barındıran yasal düzenleme Türk Ticaret Kanunudur.

Denizyolu taşımacılığında en güncel uluslararası yasal düzenleme Rotterdam Kurallarıdır. Rotterdam Kuralları günümüz denizyolu taşımacılığı gereksinimlerinin büyük kısmını içerisine alacak şekilde konteyner taşımacılığına ilişkin hükümler de ihtiva etmektedir. Aynı zamanda taşımacı ve diğer tarafların sorumluluklarını ve yükümlülüklerini daha detaylı bir biçimde tanımlarken denizyolu taşımacılığında elektronik kayıtların nasıl tutulacağını da tarif etmektedir. Ek olarak taşıma sözleşmesinin ne şekilde düzenleneceği ile birlikte tehlikeli yüklerin taşınmasına yönelik hükümleri de içerisinde barındırmaktadır.

Demiryolu eşya taşımacılığını doğrudan ilgilendiren yasal düzenleme, eşyaların demiryolu ile uluslararası taşınmasına ilişkin sözleşmedir (CIM). Demiryolu ile uluslararası eşya taşımacılığında uygulanacak kurallar CIM mevzuatında bahsedilmektedir. CIM mevzuatı uluslararası demiryolu yük taşımacılığının genel çerçevesini gönderen, alıcı ve taşımacı arasındaki ilişkiler ile taşımaya taraf olanların sorumluluklarını belirtmektedir.

Demiryolu ile uluslararası yasal düzenlemeler açısından çerçeve mevzuat COTIF düzenlemesidir. Bu düzenleme demiryolu taşımacılığına ilişkin tüm durumları hüküm altına almakta, diğer yasal metinler bu mevzuatın bir eki olarak yayınlanmaktadır. COTIF Mevzuatı; demiryolu ile eşya taşımacılığı (CIM), demiryolu ile yolcu taşımacılığı (CIV), demiryolu ile tehlikeli maddelerin taşınması (RID), demiryolu ile taşımalarda kullanılan vagon ve ekipmanların standardı (CUV), eşya taşımacılığında yükleme kuralları (RIV) gibi uluslararası düzenleyici metinleri içermektedir.

Havayolu taşımacılığında en temel ulusal mevzuat Türk Sivil Havacılık Kanunudur. Sivil Havacılık Kanunu; havayolu ile yük taşınabilmesi için Ulaştırma Bakanlığından izin alınmasını gereklilik olarak tanımlamıştır. Aynı şekilde kanuna göre havayolu ile yük taşıyacak işletmelerin iznin yanı sıra işletme ruhsatı almaları da zorunludur.