ULAŞTIRMA SİSTEMLERİ VE YÖNETİMİ

Taşıma operasyonlarında seçilecek taşıma türünün yapısal özellikleri operasyon maliyetini doğrudan etkileyebilmektedir.

Kurulum maliyetleri, işletim maliyetleri ile birlikte taşıma operasyonu ile doğrudan bağlantılı olmayan fakat işletmelerin toplam taşıma maliyetine yansıtmaları gereken maliyetler olarak da tanımlanabilmektedir.

İşletim maliyetleri, bir işletmenin taşımacılık faaliyetlerini gerçekleştirmek için katlanmak zorunda olduğu buna karşılık, operasyonla doğrudan ilişkili olmayan maliyetlerdir.

Personel maliyeti hesaplanırken güzergâh dikkate alınarak taşımaya atanacak personel sayısı değerlendirilmelidir. Dolayısıyla uzun güzergâhlarda iki veya daha fazla personel kullanılmasının gerekli olduğu durumda personellerin kişi başına maliyetleri aynı ise birim maliyet personel sayısı ile çarpılmalı, personellerin kişi başı maliyetleri farklı ise hesaplama münferiden yapılarak nihai olarak toplanmalıdır.

Genel yönetim giderleri işletmenin fiili olarak taşıma faaliyetlerini yürütebilmek için gerçekleştirmek zorunda olduğu yönetimsel nitelikte maliyetlerdir. Taşıma işletmesinin ofis içerisinde gerçekleştirilen yönetsel faaliyetler çerçevesinde karşı karşıya kaldığı tüm maliyetler bu kalem içerisinde değerlendirilmektedir.

Seferin genel özelliklerinden önemli ölçüde etkilenen ve taşınan yükün ağırlığı, kullanılan aracın tipi, özelliği ve yaşı, seçilen güzergâh ile dışsal koşullar tarafından şekillendirilen maliyet kalemi yakıt (enerji) maliyetidir.

Uluslararası demiryolu taşımacılı- ğında taşıma ücreti TEA tarifesi çerçevesinde taşınacak eşyanın birinci ya da ikinci sınıf olmasına göre taşınacak eşyanın ton cinsinden ağırlığı ile taşıma mesafesi dikkate alınarak hesaplanmaktadır. Taşıma ücreti hesaplamada eşyanın her yüz kilogram için değeri dikkate alınmakta ağırlık açısından içerisinde yer aldığı tonaj sınıfının birim değeri ile çarpılarak taşıma ücreti saptanmaktadır.

Güzergâh maliyetleri çoğunlukla uluslararası karayolu taşımacılığında söz konusu olan bir maliyet kalemidir. Sınır geçişleri diğer taşıma türlerinde olmadığı ya da son derece sınırlı olmasından dolayı karayolu taşımacılığı dışındaki diğer taşıma türlerinde bu maliyet görülmemektedir.

Tüm taşıma türleri için geçerli olan, liman, terminal ve saha maliyetleri taşıma operasyonlarında gereksinim duyulan istifleme ve diğer lojistik faaliyetlerin gerçekleşebilmesi için kullanılan mekânlar ve bu mekânlarda aldıkları farklı türden hizmetler için katlanmak durumunda olduğu maliyetlerdir. Taşıma operatörleri aldıkları bu hizmet karşılığında ödedikleri bedelleri taşımaya konu olan yük miktarına bölerek taşıma maliyetine yansıtmaktadırlar.

Demiryolu taşımacılığında manipülasyon, eşyanın ambalajının açılması, numune alınması, taşıma kabının temizlenmesi, yeniden paketleme, şilingleme, etiketleme vb. faaliyetlerin genel adı olarak nitelendirilmektedir. Taşımacı bu tür işlemler için manipülasyon ücreti adı altında bir ücret talep etmektedir. Yapılacak işlem türüne göre ücretlendirme farklı birimler değerlendirmeye alınarak gerçekleştirilmektedir.

Dolaysız ya da diğer adıyla doğrudan maliyetler taşıma operasyonu ile doğrudan bağlantılı olan ve taşımanın özelliklerine göre değişkenlik gösteren maliyetlerdir.

Kurulum maliyetleri içerisinde araç parkı (filo) kurulum maliyeti, tesis maliyeti vb. türde duran varlıkların yer aldığı maliyetler yer almaktadır.

İşletme maliyetleri arasında personel giderleri, vergi türü giderler, sigorta giderleri, dönemsel bakım ve onarım giderleri ile ofis faaliyetleri sonucu gerçekleşen genel yönetim giderleri sayılabilmektedir.

eşitliği ile değer kaybı (amortisman) maliyeti hesaplanabilir.

Uygulamada taşıma mesafesi 1000 km’nin altında ise eşya değerinin binde biri, üzerinde ise eşya değerinin binde ikisi sigorta ücreti olarak alınmaktadır.

Denizyolu araçları belirli dönemlerde bakım ve onarıma gereksinim duymaktadır. Bu bakım ve onarımın kapsamı ve periyodik süreleri; geminin tipine, özelliklerine, taşınan yüklerin niteliklerine ve gemilerin kullanımlarına göre farklılaşabilmektedir. Sigorta süresi, bu değişkenlerden biri değildir.

Havayolu taşımacılığında enerji maliyeti karayoluna benzemekle birlikte uçakların enerji tüketimi hızlarına, taşınan yükün ağırlığına, taşımanın yapılacağı mesafeye ve seyrettikleri yüksekliğe göre değişebilmektedir. Verilenlerin hepsi bu maliyeti etkiler.

Elleçleme maliyetleri bir taşıma operasyonunda katlanılması gereken yükleme ve boşaltma maliyetlerinin toplamı olarak ifade edilebilmektedir.