ULAŞTIRMA SİSTEMLERİ VE YÖNETİMİ

Taşımacılık ve lojistik süreçlerde operasyon kavramı, işletmenin faaliyete başlama öncesi süreçlerden başlayarak, faaliyetin tamamlandığı aşamaya kadar devam eden döngüsel bir süreç olarak tanımlanabilmektedir. Bu yönüyle taşımacılık ve lojistik kavramları operasyonel düzeyde birçok ortak noktaya sahiptir. Küreselleşen dünyada mal ve hizmet üretiminin de küresel bir nitelik kazanması işletmelerin ulusal pazarlar dışında arayışa girmelerine yol açmış, taşımacılık kavramı lojistik ve tedarik zinciri yönetimi kavramları ile daha fazla ilişkili hale gelmiştir.

İşletmelerin faaliyette bulundukları pazarın haricinde kalan yurtiçi ve uluslararası pa- zarlara yönelmelerinin başlangıç süreci ve anahtarı pazarlama faaliyetleridir.

Makro düzeyde pazarlama lojistik ve taşımacılık süreçlerinde işletmeleri nüfuz edecekleri pazarlara yönelik araştırma, analiz ve uygulama adımlarından oluşan bir süreçtir.

Mikro düzeyde pazarlama süreci işlemenin gireceği pazara karar verdikten sonra uygulamaya başladığı müşteri temelinde pazarlama aktiviteleridir. İşletmeler bu süreçte pasif ya da aktif pazarlama stratejileri uygulayabilmektedir. İşletmelerin bu iki stratejiden bir tanesini seçmeleri işletmenin pazardaki pozisyonuna, rekabet düzeyi ve rakiplerin durumuna, ürün özelliklerine göre farklılaşabilmektedir. Bu çerçevede işletmenin karar sürecine etki eden faktör pazarlama faaliyeti sonucunda katlanılacak maliyet ve elde edilecek faydanın düzeyidir. Pazarlama faaliyeti aktif bir şekilde gerçekleştirildiğinde elde edilecek fayda düşük ya da mevcut değil, buna karşılık katlanılacak maliyet seviyesi yükseliyorsa işletmeler aktif bir pazarlama stratejisi yerine daha düşük maliyetli pasif pazarlama stratejisi uygulayabilmektedir.

Genel olarak değerlendirildiğinde taşıma türünün seçimine etki eden faktörler aşağıdaki gibi sıralandırılabilmektedir:

• Taşınacak ürüne ilişkin sınırlamalar ve kısıtlamalar
• Taşınan ürünün özellikleri ve türü
• Gereksinim duyulan lojistik hizmetlerin sayısı ve türü
• Yükleme ve boşaltma yerlerindeki lojistik olanaklar
• Taşıma türlerinin sayısı ve kullanılabilirliği
• Gereksinim duyulan taşıma hızı
• Taşıma maliyetinin kabul edilebilir maliyet düzeyi
• Yükleme ve boşaltma noktalarının sayısı
• Taşınan ürünün birim ve toplam miktarı ve hacmi
• Taşıma türünün yaratacağı riskler
• Ürünün risk düzeyi ve özel nitelikte olup olmaması

Taşıma türü belirlendikten sonraki aşamada taşımanın gerçekleştirileceği güzergâhın belirlenmesi aşamasına geçilmektedir.

Yükleme operasyonunun yükleme planında gösterilen uygun ekipman ve personel ile gerçekleştirilmesi, yüklemeye ve teslime ilişkin evrakların gönderene imzalatılıp eşya tümüyle teslim alınmasına müteakip, operatörler güvenlik ve emniyete ilişkin hususlar dahil olmak üzere son kontrolleri yaparak taşımanın başlamasına izin verebilirler.

Taşıma operasyonu yüklenen aracın yükleme noktasından ayrılması ile başlamakta, fiili operasyon süreci ile devam etmektedir. Fiili operasyon süreci eşyanın yurtiçinde taşınması halinde uygun güzergâh takip edilerek taşıma aracının ve yükün varış noktasına gelindiğinde sona ermektedir. Bu durumda taşımacı yasal düzenlemelerde gösterilen hususlara uygun hareket ederek taşımayı tamamlayabilmektedir. Buna karşılık taşımanın uluslararası bir taşıma olması halinde uygulamaya ilişkin çok sayıda prosedür ile karşı karşıya kalınabilmektedir.

Taşımanın karayolu aracı ya da konteyner ile multimodal bir şekilde gerçekleştirilmesi durumunda taşıma aracı veya konteyner yükleme sonrasında dolu olarak ikinci kez tartım işlemine tabi tutulmaktadır. Buradaki amaç yükün net ağırlığını tespit edebilmektir. Araç, tartım işleminden sonra çıkış gümrük işlemlerinin yapılacağı gümrük sahasına hareket etmekte ve gümrüğe ulaştıktan sonra gümrük işlemleri ile yetkilendirilmiş, ilgili personel gümrüğe ticari nitelikte belgeler ile taşımaya ilişkin evrakları sunmaktadır. Gereken gümrük işlemleri ve prosedürler takip edildikten sonra yetkili memur onayı ile araç gümrükten çıkarak uluslararası güzergâhını takip etmektedir.

Taşımanın karayolu aracı ya da konteyner ile multimodal bir şekilde gerçekleştirilmesi durumunda taşıma aracı veya konteyner yükleme sonrasında dolu olarak ikinci kez tartım işlemine tabi tutulmaktadır.

Eşyanın havayolu taşınması sürecinde kargonun varış havalimanına gelmesi ile birlikte eşyanın gümrük işlemleri tamamlanmakta ve eşya alıcılar bazında ayrıştırılarak alıcılara sevk edilmektedir. Varış yerinde eşyanın alıcıya teslim edilmesi ile birlikte taşıma operasyonu sona ermektedir.

İntermodal taşıma operasyonlarında operasyon farklı lokasyonlardan yüklerin top- lanması (collecting) ve intermodal yük terminali adı verilen lokasyonlara getirilmesi ile başlamaktadır. Terminallerde gidecekleri yerlere göre gruplandırılan yükler konsolide edilerek söz konusu araçlara yüklenmektedir. Taşıma operasyonunun ilk aşaması taşınan yükün esas taşıma (denizyolu veya demiryolu) türüne aktarılması ile sona ermektedir.

İntermodal taşımacılıkta taşıma operasyonunun ikinci etabı taşınan konteynerin varış limanına gelmesi ile başlamaktadır. Varış limanında vinçler vasıtasıyla gemiden indiri- len konteynerler öncelikle bekleme sahasına alınmakta, bu sırada acil çıkış yapacak olan konteynerlerin gümrük işlemleri tamamlanmaktadır. Gümrük işlemi tamamlanan konteynerler karayolu araçlarına yüklenerek ilk başta terminallere, terminal sahalarında da ayrıştırma, birleştirme ve konsolidasyon gibi işlemlere tabi tutularak buralardan eşyanın gideceği lokasyonlara sevk edilmesi sağlanmaktadır.