TAŞIMACILIKTA OPERASYON YÖNETİMİ

Taşımacılık ve lojistik süreçlerde operasyon kavramı, işletmenin faaliyete başlama öncesi süreçlerden başlayarak, faaliyetin tamamlandığı aşamaya kadar devam eden döngüsel bir süreç olarak tanımlanabilmektedir.

Operasyon öncesi süreçler işletmelerin pazarlama faaliyetleri ile başlamaktadır. Bu süreçte işletmeler ürettikleri ürün ve hizmetlere müşteri bulmak, ya da gereksinimlerini karşılamak amacıyla yeni tedarikçiler edinmek için pazarlama faaliyetinde bulunabilmektedir.

İşletmeler uluslararası pazarlara daha yüksek kar elde etme, daha iyi maliyet kontrolü, daha yüksek düzeyde etkinlik ve verimlilik sağlama amaçları ile yönelmektedirler.

Taşımacılık ve lojistik operasyonlarının birincil nitelikteki etken unsuru, faaliyet gösterilen pazardan farklı olarak girilmesi planlanan iç ve dış pazarlar ile bu pazarların göstereceği ya da gösterme potansiyeline sahip oldukları talepleridir.

Bu alt aşama araştırma faaliyeti ile başlarken, müşteri ya da tedarikçiler ile sözleşmenin akdedilmesi ile sona ermektedir. Bu çerçevede müşterinin bulunması, gereksinimlerinin öğrenilmesi, gereksinimlerin karşılanabileceği taleplerin saptanması ve bu taleplerin analiz edilmesi ile birlikte verilecek hizmete ilişkin teklifin hazırlanması ve müşteriye onaylatılması, son olarak sözleşmenin akdedilmesi gibi alt aktivite ve işlemler bu süreç içerisinde gerçekleştirilmektedir.

Pazarlama, işletmelerin uluslararası pazarlardaki hedeflerini ve bu hedeflere ulaşabilmek için uygulamak zorunda oldukları stratejilerin belirlenmesinde hayati düzeyde öneme sahip bir aktivitedir.

Pazarlama faaliyetleri işletmelerin makro ve mikro düzeyde gerçekleştirdikleri bir aktivitedir. Bu kapsamda işletmeler yurtiçi ve uluslararası pazarlara yönelirken makro düzeyde pazar araştırmaları, konumlandırma, pazar analizleri gibi pazarlama faaliyetleri
yürütürlerken, mikro düzeyde müşteri görüşmeleri, gereksinim analizi, teklif hazırlama ve sözleşme yönetimi gibi çok sayıda mikro pazarlama faaliyeti yürütmektedirler.

Makro düzeyde pazarlama lojistik ve taşımacılık süreçlerinde işletmeleri nüfuz edecekleri pazarlara yönelik araştırma, analiz ve uygulama adımlarından oluşan bir süreçtir.

İşletmeler iç pazarlara ek olarak gerek ithalat gerekse ihracatta pazar araştırmaları yaparlarken karşı karşıya kalacakları zorluklar, uygulamak zorunda oldukları iç ve uluslararası mevzuatlardan kaynaklanan prosedürlerin yanı sıra söz konusu pazarlara yönelirlerken karşılarına çıkacak riskler ve elde edecekleri faydalar hakkında bilgi sahibi olmak istemektedirler. Bu amaçla pazarlama araştırmaları çok yönlü bir biçimde gerçekleştirilmektedir.

İhracat yapacak olan işletme olası müşterilerinin kendi ürünlerin yerine ikame ettiği ürünleri, bu ürünlerin özelliklerini, karşıladıkları gereksinimler ile karşılama ve tatmin düzeyini bilmesi gerekmektedir.

İşletmenin ürettiği ürün ya da hizmetlerin girmek istediği pazardaki ürünlere karşı göreli bir üstünlüğünün bulunması, daha düşük bir maliyetle arz edilebilmesi, inovatif bir pozisyonun bulunması işletmeyi söz konusu pazara yönelmede harekete geçirici unsurlar olarak tanımlanabilmektedir.

Mikro düzeyde pazarlama süreci işlemenin gireceği pazara karar verdikten sonra uygulamaya başladığı müşteri temelinde pazarlama aktiviteleridir. İşletmeler bu süreçte pasif ya da aktif pazarlama stratejileri uygulayabilmektedir.

Aktif pazarlama stratejileri işletmenin pazarlama birimlerinin agresif tarzda müşteri bulma ve müşterileri ürün ve hizmetlere yönelik talep göstermeye yönlendirme şeklinde gerçekleştirilen pazarlama aktiviteleridir. Bu tür pazarlama faaliyetleri potansiyel müşterilerin araştırılması ve tespit edilmesi ile başlamaktadır. Araştırma sürecinde ürüne doğrudan talep göstermesi beklenen müşteriler öncelikle belirlenmekte, araştırma; internet, telefon, müşterinin bağlı bulunduğu oda kayıtları vb. kaynaklar kullanılarak gerçekleştirilmektedir

İşletmeler potansiyel müşteri olma değerleri çerçevesinde de çeşitli sınıflara ayrılabilmektedir. Buna göre sürekli ve mevcut müşteriler, kısa dönemde müşteri olabilecek işletmeler, orta vadede müşteri olabilecek işletmeler ve uzun dönemde müşteri olabilecek işletmeler şeklinde bir ayrım söz konusu olabilmektedir.

Müşteriler ile ilgili bir diğer sınıflandırma müşterilere sağlanacak olan hizmet hacmi ile ilgili olmaktadır. Birinci grupta yüksek düzeyde iş hacmine sahip işletmeler yer almakta, bunlar hizmet veren işletmenin kapasitesinin %50 ve üzerinde iş talebinde bulunan işletmelerdir. İkinci grupta yer alan müşteriler ise işletmenin iş hacminin %30’una kadar talepte bulunan müşterilerdir. Üçüncü ve son grupta yer alan müşteriler ise %10’a kadar iş hacmine ulaşabilen işletmelerdir.

Genel olarak değerlendirildiğinde taşıma türünün seçimine etki eden faktörler aşağıdaki gibi sıralanabilmektedir:

• Taşınacak ürüne ilişkin sınırlamalar ve kısıtlamalar
• Taşınan ürünün özellikleri ve türü
• Gereksinim duyulan lojistik hizmetlerin sayısı ve türü
• Yükleme ve boşaltma yerlerindeki lojistik olanaklar
• Taşıma türlerinin sayısı ve kullanılabilirliği
• Gereksinim duyulan taşıma hızı
• Taşıma maliyetinin kabul edilebilir maliyet düzeyi
• Yükleme ve boşaltma noktalarının sayısı
• Taşınan ürünün birim ve toplam miktarı ve hacmi
• Taşıma türünün yaratacağı riskler
• Ürünün risk düzeyi ve özel nitelikte olup olmaması

Yükleme planı elleçleme sırasında dikkat edilecek hususlar, kullanılacak elleçleme ekipmanları, yükleme öncesinde yükleme kabı ve araçla ilgili söz konusu olabilecek uygulamalar ve prosedürler gibi çok sayıda bilgi ve yönergeyi içermektedir. Aynı zamanda tehlikeli madde yüklemeden önce aracın temizlenmesi ya da gıda vb. ürünlerin yüklenmesinden önce aracın dezenfektasyonu gerekli olabilmektedir. Diğer taraftan yüklemeye ilişin alınacak güvenlik ve emniyet önlemleri de yükleme planının bir parçasıdır.

Yükleme operasyonunun yükleme planında gösterilen uygun ekipman ve personel ile gerçekleştirilmesi, yüklemeye ve teslime ilişkin evrakların gönderene imzalatılıp eşya tümüyle teslim alınmasına müteakip, operatörler güvenlik ve emniyete ilişkin hususlar dahil olmak üzere son kontrolleri yaparak taşımanın başlamasına izin verebilirler.

Demiryolu taşımacılığında ise operasyon tam vagon ya da mesajeri taşımacılık olarak iki farklı biçimde yapılabilmektedir. Tam vagon işlemli taşımalar bir vagona sadece tek bir gönderenin eşyasının konulduğu, başka bir gönderene ait eşyaların hiç bir suretle birlikte taşınmasının mümkün olmadığı demiryolu operasyon türüdür. Mesajeri taşımalar ise farklı gönderenlere ait olan parça yüklerin aynı vagona yüklenebildiği parsiyel nitelikli taşımalardır. Taşımanın tam vagon işlemli taşıma olması halinde eşya taşımacı tarafından gönderene tahsis edilmiş ya da gönderene ait vagonun gönderenin belirttiği fabrika ya da depolarda kendisi tarafından yüklenmesi ve taşımacıya en yakın istasyonda teslim etmesi ile gerçekleşen taşıma şeklidir.

Boşaltma işlemi yapılıp yükün tesliminin gerçekleştiği süreçte taşımacı teslim evraklarını alıcıya imzalatarak teslim sürecini, dolayısıyla taşıma operasyonunu hukuken de sona erdirmiş olmaktadır. Taşımacı varış noktasından ayrıldıktan ve işletmeye döndükten sonra teslim ve diğer evrakları muhasebe finans departmanına vererek fiili taşıma operasyonunu da tamamlamış olmaktadır.