ULAŞTIRMA FAALİYETLERİ VE BİLEŞENLERİ

Yükler taşıma operasyonlarının gerçekleştirilmesinin başlıca nedeni olan bileşenlerdir. Bu yönüyle yükler taşıma operasyonlarının konusu olarak da tanımlanabilmektedir. Aynı zamanda yükler taşımacılık faaliyetine ilişkin belirleyici niteliğe sahip olan bir faktördür.  Yükler, özellikleri ile birlikte taşımacı operasyonları yapısal olarak belirleyen unsurların en başında yer almaktadır.

Yüklerin sınıflandırılmasında ilişkin yaklaşımların arasında aşağıdaki gruplar sayılabilmektedir:
• Fiziksel özelliklerine göre sınıflandırma
• Yapısal özelliklerine göre sınıflandırma
• Endüstrilerine göre sınıflandırma
• Lojistik gereksinimlere göre sınıflandırma

Fiziksel özelliklerine göre yüklerin sınıflandırılması, yüklerin taşıma operasyonuna konu oldukları halleri çerçevesinde gruplandırılmaları anlamına gelmektedir. Dolayısıyla yüklerin birim anlamda biçimleri bu tür bir sınıflandırmada dikkate alınan bir kavram olmaktadır. Bu yaklaşıma göre taşınan yükler uzayda kapladıkları alanlara ve geometrik yapılarına göre sınıflandırılmaktadır. 

Birimleştirilmiş Yükler
Birimleştirilmiş yükler fiziksel olarak düzgün geometrik yapıya sahip, standart hale getirilmiş yükleme ve boşaltma operasyonlarına konu olabilen yüklerdir. Birimleştirilmiş yükler; paketli, paletli ve konteynerize yükler olmak üzere kendi içerisinde de alt sınıflara ayrılabilmektedir.

Dökme Yükler
Dökme yükler ise seçilecek taşıma türüne göre operasyonda kullanılacak bir taşıma kabında bütünsel olarak taşınan, herhangi bir biçimde ambalajlanmamış ve birimleştirilmemiş yükleri ifade etmektedir. Bu türde yükler birim değere sahip olmadığından adet ile değil çoğunlukla m3, ton ya da kilogram birimi ile ifade edilmektedirler.

Yapısal özelliklerine göre yüklerin sınıflandırmalarında dikkate alınan temel ilke yükün teknik nitelik ve özellikleridir. Dolayısıyla kendi spesifik nitelikleri ile diğer yüklerden açıkça ayrılabilen madde ve materyaller kendi isimleri ile tanımlanmış yük grupları içerisinde yer almaktadırlar. Dolayısıyla herhangi bir yükün farklı bir sınıfla tanımlanabilmesi için diğerlerinden en azından bir yönüyle ayrılıyor olması gerekmektedir.

Yapısal Özelliklerine Göre Yükler
• Kimyasal maddeler
• Organik ve biyolojik maddeler
• İnorganik maddeler

Özel yükler grubu içerisinde yer alan yük alt grupları aşağıda gösterildiği biçimde sınıflandırılabilmektedir:
• Tehlikeli yükler (maddeler)
• Bozulabilir ve çürüyebilir maddeler (gıda vb.)
• Canlı hayvanlar
• Ağır ve havaleli yükler
• Değeri madenler (altın, gümüş vb.)

Genel olarak taşımacılıktaki altyapı unsurları; yollar, üstgeçit ve altgeçitler, yol ekipman ve işaretleri, limanlar, terminaller, operasyon sahaları, konteyner ve yük istifleme alanları, istasyon ve garlar ile havalimanları, raylı sistemler vb. gibi bileşenleri tarif ve işaret etmektedir. Görüldüğü gibi, bütün bu bileşenler sabit unsurlar olup, lojistik süreçlerde görülen akış ve hareket bunların üzerinde meydana gelmektedir.

Limanlar
Limanlar, gemi vb. türde deniz araçlarının yükleme ve boşaltma yaptıkları, taşınan kargo ve yüklerin belirli bir süre için depolanabildiği, çoğunlukla gümrük vs. gibi işlemlerin yapılabildiği deniz, nehir, göl gibi su alanlarının kıyılarında konumlanan ticari nitelikli tesislerdir.

Limanlar taşımacılık faaliyetleri ile ilgili olarak, farklı tür ve özellikler çerçevesinde  sınıflandırılabilmektedir. Ticari olmayan nitelikte limanlar dışarıda bırakılırsa limanlar; konteyner limanı, kuru dökme yük limanları, sıvı dökme yük limanları Ro-Ro limanları ve çok amaçlı (karma) limanlar olmak üzere beş ana grupta tanımlanabilmektedir

Terminaller
Terminaller, yük taşımacılığı faaliyetleri ile ilgili olarak yüklerin elleçlendiği, farklı lokasyonlardan gelen ya da farklı lokasyonlara sevk edilecek yüklerin gruplandırıldığı, konsolide edildiği ya da ihtiyaca göre ayrıştırıldığı mekanlar olarak tanımlanabilmektedir.

Terminaller kendi içerisinde kargo terminalleri, konteyner terminalleri, sıvı ve kuru dökme yük terminalleri, intermodal yük terminalleri olmaköüzere farklı sınıflara ayrılabilmektedir.

Ulaştırma ve taşımacılık faaliyetlerinde üst yapı unsurları, taşıma operasyonlarında fiilen kullanılan, hareketli taşıma ekipman ve araçları ifade eden genel bir tanımlamadır. Tüm taşıma türlerinde kullanılan taşıma araçları ve kapları ile elleçleme operasyonlarında kullanılan unsurlar üstyapı unsurları ya da elemanları olarak tanımlanmaktadır.

Elleçleme Ekipmanları
Elleçleme ekipmanları, taşımaya konu olan yük ve kargoların yüklenmesi, boşaltılması ve aktarılması işlemlerinde kullanılan, yüksek düzeyde kaldırma ve indirme kapasitesine sahip mekanize unsurlardır.

Kapalı Mekân Elleçleme Ekipmanları
Kapalı mekânlarda kullanılan ekipmanlar, genellikle depo ve antrepo gibi kapalı alanlarda istifleme vb. amaçlara yönelik olarak faaliyet göstermektedirler. Depo içerisinde kullanılan forkliftler, reach trucklar, dar koridor istifleme araçları vb. ekipmanlar bunlara örnek
olarak verilebilmektedir.

Açık Saha Elleçleme Ekipmanları
Açık saha elleçleme ekipmanları; limanlar, terminaller vb. lokasyonlarda kullanılan yük kaldırma ve indirme kapasitesine sahip, elleçleme ve istifleme araçlarıdır. Bu tür ekipmanlar çok fazla sayıda tür ve çeşide sahiptir. Bunlar arasında köprülü vinçler (dockside cranes), konteyner vinçleri (portainer cranes), raylı vinçler (gantry cranes), mobil liman vinçleri (mobile harbour cranes) tipi ağır nitelikte araçlar yer almaktadır. Ek olarak, liman  sahası içerisinde elleçleme ve kısa mesafe taşıma operasyonlarında kullanılan lastik tekerlekli vinçler (rubber tyred cranes), raylı mobil vinçler (rail-mounted gantry cranes), yüklü konteyner taşıyıcı (loaded container handlers), konteyner istifleme araçları (container reach stackers), saha içi taşıyıcılar (straddle carriers) gibi araçlar da açık saha elleçleme ekipmanları arasında sayılabilmektedir.

Taşıma türünün spesifik özellikleri, taşıma mesafesi, taşınan yükün özellikleri gibi unsurlar da taşıma operasyonlarında görev alacak personel sayısının yanı sıra niteliklerini de değiştirebilmektedir. Aynı zamanda taşıma operasyonu ne ölçüde komplike bir niteliğe sahipse, sürece dahil olan personellerin kalifikasyon düzeyleri artmaktadır.

Demiryolu taşımacılığında insan kaynakları kavramı, lojistik faaliyetler ile ilgili olarak, hareket müdürü, lojistik müdürü, hareket müdür yardımcısı, lojistik müdür yardımcısı, hareket baş kontrolörü, lojistik şefi, hareket kontrolörü, ambar şefi, başrepartitör, sayman, repartitör, puvantör ve lojistik memuru gibi görev ve yetkilere sahip personeli kapsamaktadır.

Karayolu taşımacılığında insan kaynakları yönetiminin başarısı bireyler arası ilişkiler ile birlikte, departmanlar arası ilişkilerin yoğunluğu ve etkinliği ile doğru orantılıdır. Diğer sektörlerden farklı olarak lojistik ve taşımacılık işletmesinin her bir departmanı birbirleriyle anlık iletişim içerisinde olmalı, departmanlar arası bilgi akışı doğru ve sürekli olmalıdır. Bir karayolu taşımacılığı firması, üst yönetim, orta düzey yönetim ve çalışanlardan oluşmaktadır.