ULAŞTIRMA SİSTEMLERİ VE YÖNETİMİ - Deneme Sınavı - 9

AETR düzenlemesi Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından hazırlanan ve karayolu ile gerçekleştirilecek taşıma operasyonlarına uygulanan uluslararası nitelikli bir yasal düzenlemedir. AETR, sürücülerin çalışma ve dinlenme sürelerinin yanı sıra taşıma sırasında uyulacak kural ve kaideleri ek olarak denetleme ve kontrol uygulamalarını içermektedir.

Denizyolu taşımacılığı ile ilgili ulusal mevzuatlar içerisinde doğrudan denizyolu taşımacılığı ile ilgili olan ve en temel hükümleri içerisinde barındıran yasal düzenleme Türk Ticaret Kanunudur.

Demiryolu eşya taşımacılığını doğrudan ilgilendiren yasal düzenleme, eşyaların demiryolu ile uluslararası taşınmasına ilişkin sözleşmedir (CIM). Demiryolu ile uluslararası eşya taşımacılığında uygulanacak kurallar CIM mevzuatında bahsedilmektedir. CIM mevzuatı uluslararası demiryolu yük taşımacılığının genel çerçevesini gönderen, alıcı ve taşımacı arasındaki ilişkiler ile taşımaya taraf olanların sorumluluklarını belirtmektedir.

Havayolu taşımacılığında en temel ulusal mevzuat Türk Sivil Havacılık Kanunudur. Sivil Havacılık Kanunu; havayolu ile yük taşınabilmesi için Ulaştırma Bakanlığından izin alınmasını gereklilik olarak tanımlamıştır. Aynı şekilde kanuna göre havayolu ile yük taşıyacak işletmelerin iznin yanı sıra işletme ruhsatı almaları da zorunludur.

Çok türlü (multimodal) taşımacılıkta her bir taşıma etabında kullanılan taşıma türü için geçerli olan yasal düzenlemeler taşımanın yapıldığı söz konusu süreç için aynı şekilde uygulanmaktadır. Bununla birlikte çok türlü taşımacılık için Uluslararası Freight Forwarder Örgütü (FIATA) adı verilen kuruluş tarafından 1992 yılında yayınlanmış FBL adı verilen uluslararası bir düzenleme geçerli olmaktadır.

İşletmelerin faaliyette bulundukları pazarın haricinde kalan yurtiçi ve uluslararası pazarlara yönelmelerinin başlangıç süreci ve anahtarı pazarlama faaliyetleridir. Pazarlama, işletmelerin uluslararası pazarlardaki hedeflerini ve bu hedeflere ulaşabilmek için uygulamak zorunda oldukları stratejilerin belirlenmesinde hayati düzeyde öneme sahip bir aktivitedir.

Pazarlama faaliyetleri işletmelerin makro ve mikro düzeyde gerçekleştirdikleri bir aktivitedir. Bu kapsamda işletmeler yurtiçi ve uluslararası pazarlara yönelirken makro düzeyde pazar araştırmaları, konumlandırma, pazar analizleri gibi pazarlama faaliyetleri yürütürler.

Pazarlama faaliyetleri işletmelerin makro ve mikro düzeyde gerçekleştirdikleri bir aktivitedir. Bu kapsamda işletmeler yurtiçi ve uluslararası pazarlara yönelirken makro düzeyde pazar araştırmaları, konumlandırma, pazar analizleri gibi pazarlama faaliyetleri yürütürlerken, mikro düzeyde müşteri görüşmeleri, gereksinim analizi, teklif hazırlama ve sözleşme yönetimi gibi çok sayıda mikro pazarlama faaliyeti yürütmektedirler.

Makro düzeyde pazarlama, lojistik ve taşımacılık süreçlerinde işletmelerin nüfuz edecekleri pazarlara yönelik araştırma, analiz ve uygulama adımlarından oluşan bir süreçtir.

Pazarda rakipler var mı. Potansiyelleri ve rekabet güçleri hangi seviyede, rekabet düzeylerini hangi seviyeye kadar çekebilirler. Gibi sorulara cevap arayan bir işletme operasyon öncesi süreçtedir. 

Bu çerçevede işletmelerin başlangıç aşamasında sormaları gereken sorular aşağıda gösterilmektedir:

Girmeyi düşündüğümüz pazar alternatif pazarlar arasında en yüksek potansiyele sahip pazar mıdır? Bu soruya verilecek cevap işletmenin birden fazla pazar alternatifinin olması durumunda söz konusu olmaktadır. Sorunun cevabının evet olması durumunda soruyu olumlayan faktörlerin analizine geçilmekte, cevabın hayır olması durumunda diğer alternatif pazarın analizine geçilmektedir.

Arz edeceğimiz ürün ya da hizmetin söz konusu pazarda talep görme potansiyeli var mı? Bu potansiyeli yaratan etkenler nelerdir?

Söz konusu pazarda rakipler var mı? Potansiyelleri ve rekabet güçleri hangi seviyede, rekabet düzeylerini hangi seviyeye kadar çekebilmekler?

Girilecek pazarda tüketici alışkanlık ve tutumları nelerdir? Bu alışkanlıklar talebi ne ölçüde etkilemektedir.

Taleplerin özellikleri nedir? Müşteriler ürünleri hangi sıklık ve miktarda talep etmektedir? Mevsimsellik faktörü talebe etkide bulunuyor mu?

Söz konusu pazarın riskleri nelerdir? Bu risklere neden olan faktörler hangileridir?

Girilecek pazarın bulunduğu ülkenin dış ticaret politikası nedir? Prosedürler ve mali yükümlülükler ne düzeydedir?

Ulaşım, lojistik ve taşımacılık kapasite ve avantajları ile dezavantajları nelerdir?

Mikro düzeyde pazarlama süreci işlemenin gireceği pazara karar verdikten sonra uygulamaya başladığı müşteri temelinde pazarlama aktiviteleridir. İşletmeler bu süreçte pasif ya da aktif pazarlama stratejileri uygulayabilmektedir. İşletmelerin bu iki stratejiden bir tanesini seçmeleri işletmenin pazardaki pozisyonuna, rekabet düzeyi ve rakiplerin durumuna, ürün özelliklerine göre farklılaşabilmektedir.

Genel olarak değerlendirildiğinde taşıma türünün seçimine etki eden faktörler aşağıdaki gibi sıralandırılabilmektedir:

• Taşınacak ürüne ilişkin sınırlamalar ve kısıtlamalar
• Taşınan ürünün özellikleri ve türü
• Gereksinim duyulan lojistik hizmetlerin sayısı ve türü
• Yükleme ve boşaltma yerlerindeki lojistik olanaklar
• Taşıma türlerinin sayısı ve kullanılabilirliği
• Gereksinim duyulan taşıma hızı
• Taşıma maliyetinin kabul edilebilir maliyet düzeyi
• Yükleme ve boşaltma noktalarının sayısı
• Taşınan ürünün birim ve toplam miktarı ve hacmi
• Taşıma türünün yaratacağı riskler
• Ürünün risk düzeyi ve özel nitelikte olup olmaması

Taşıma türü belirlendikten sonraki aşamada taşımanın gerçekleştirileceği güzergâhın belirlenmesi aşamasına geçilmektedir. Bu süreçte hangi güzergâhın kullanılacağı seçilmiş olan taşıma türü dikkate alınarak saptanırken, aynı zamanda çıkış ve varış ülkeleri arasındaki mesafeler, ürünlerin teslim edileceği müşterilerin bulundukları ülke ve konumları, söz konusu ülkeye erişim olanakları, taşıma güzergâhında yer alan ülkelerin emniyet ve güvenlik zafiyetlerinden kaynaklanan riskler ile güzergâh ülkelerinin lojistik olanakları gibi faktörler güzergâh seçilirken belirleyici rol oynamaktadırlar.

Taşıma türü ve izlenecek güzergâh belirlendikten sonra taşıma türünün özellikleri de dikkate alınarak taşımada görev alacak sürücü operasyon personeli, kaptan vb. görevlilerin uyacağı kuralları belirleyecek iş emirleri hazırlanmaktadır. İş emirleri yüklemenin yapılacağı süreçten başlayarak, taşımanın tamamlandığı ve teslimin gerçekleştirildiği sürece kadar olan tüm prosesleri kapsayan olabildiğince ayrıntılı direktifler bütünü olarak tanımlanabilmektedir.

Taşıma operasyonunun tamamlanması süreci taşımanın karayolu ile yapılması durumunda karayolu aracının varış gümrüğüne gelmesi ile başlamaktadır.

Taşıma operasyonlarında seçilecek taşıma türünün yapısal özellikleri operasyon maliyetini doğrudan etkileyebilmektedir.

Kurulum maliyetleri, işletim maliyetleri ile birlikte taşıma operasyonu ile doğrudan bağlantılı olmayan fakat işletmelerin toplam taşıma maliyetine yansıtmaları gereken maliyetler olarak da tanımlanabilmektedir.

İşletim maliyetleri, bir işletmenin taşımacılık faaliyetlerini gerçekleştirmek için katlanmak zorunda olduğu buna karşılık, operasyonla doğrudan ilişkili olmayan maliyetlerdir.

Personel maliyeti hesaplanırken güzergâh dikkate alınarak taşımaya atanacak personel sayısı değerlendirilmelidir. Dolayısıyla uzun güzergâhlarda iki veya daha fazla personel kullanılmasının gerekli olduğu durumda personellerin kişi başına maliyetleri aynı ise birim maliyet personel sayısı ile çarpılmalı, personellerin kişi başı maliyetleri farklı ise hesaplama münferiden yapılarak nihai olarak toplanmalıdır.

Genel yönetim giderleri işletmenin fiili olarak taşıma faaliyetlerini yürütebilmek için gerçekleştirmek zorunda olduğu yönetimsel nitelikte maliyetlerdir. Taşıma işletmesinin ofis içerisinde gerçekleştirilen yönetsel faaliyetler çerçevesinde karşı karşıya kaldığı tüm maliyetler bu kalem içerisinde değerlendirilmektedir.