UÇUŞ HAREKAT

Uçuş harekât yetkisinin kullanıldığı bütün durumlarda alınacak kararlarda uçuş emniyeti daima ilk sırada olmalıdır.

Uçuşun uluslararası kurallara, emniyet ve şirket kurallarına ve ekonomiklik ilkesine göre
planlanması önemlidir. Bir uçuş planlaması aşağıdaki hususları kapsamalıdır:
• Minimum uçuş seviyesi, rota bilgileri, yol boyu, varış ve yedek meydanların hava
durumu, yakıt planlaması gibi bilgileri içeren bir uçuş harekât programının (OFP:
Operational Flight Program) hazırlanması,
• Üst geçiş (over flight) müsaadeleri ve ticari anlaşmaların (Havaalanı, yer hizmetleri,
ikram, yakıt gibi) yapıldığının kontrolü,
• Hava trafik kontrol (ATC) uçuş planının hazırlanması,
• Meydanların kullanılabilirliğinin belirlenmesi ve performans limitlerinin değerlendirilmesi,
• AIS (Aeronautical Information Service) dokümanlarının kontrolü,
• Meteoroloji dokümanlarının kontrolü,
• Varsa özel yük (tehlikeli maddeler, ağır kargolar gibi ) bilgilerinin kontrolü,
• Yapılacak uçuş için, haritalar, aletli yaklaşma, iniş ve kalkış dokümanlarının kontrolü
yapılmalıdır

Sürekli uçuş planı (RPL: Repetitive Flight Plan): Aynı uçak işleticisi tarafından planlanan en az 10 IFR uçuş için sürekli bir uçuş planı doldurulabilir. Aynı amaçlı ve düzenli yapılması planlanan bu uçuşları yerine getirmek için, ilk uçuştan en az iki hafta öncesinden sürekli uçuş planı sunulmalıdır.

Uçuş planı ve uçuş planıyla ilgili mesajların IFPS’te işlenmesi ile ilgili aşağıdaki mesajlar kullanılır:
• Mesajların başarılı bir işlemden geçtiği, bir onaylama mesajıyla (ACK: Ackknowledge) mesajı gönderen yere bildirilir.
• Uçuş planı ve planla ilgili mesajlar, IFPS’teki düzeltme biriminde elle düzeltilerek işleme konulabildiyse, bir“MAN” mesajı (MAN: Manuel) alınır. Şayet uçuş planı ve ilgili mesajlar elle düzeltilebildiyse, uçak işleticisi bir ACK mesajı ile bilgilendirilir.
• Elle düzeltilemeyen bilgiler için, uçak işleticisinin düzeltme yapması için uçuş plan bilgileri reddetme mesajıyla (REJ: Reject) geri gönderilir.
• Bazı plan bilgileri değiştiğinde iptal mesajı (CNL: Cancel) gönderilir. Yeni bir uçuş planı doldurulmalıdır.
• Uçuş planı ile ilgili gecikmelerde gecikme mesajı (DLA: Delay) gönderilir.
• Plana ilişkin değişiklik yapılması gerektiğinde değişiklik mesajı (CHG: Change) gönderilir

• VFR uçuşlar için bir saati aşan bir gecikme olduğunda, bu uçuş planı için ilgili AIS
Ofise gecikme mesajı (DLA) sunulmalı veya uçuş planı iptal edilmelidir.

Uçuş plan formu bir AFTN (Aeronautical Fixed Telecomunications Network) mesajı olarak iletilir. AFTN mesaj formatı adres bölümünde ilk iki harf grubu öncelik kodunu oluşturur. AFTN mesajlarında mesajın aciliyetine göre aşağıdaki gibi öncelik kodları kullanılır:
• FF: Uçuş planları,
• DD: İdari mesajlar,
• KK: En düşük öncelikli mesajlar,
• GG: Uçuş kaideleri ile ilgili mesajlar,
• SS: Çok önemli mesajlar (Emergency durumlarda kullanılır),
• JJ: Normal Notamlarla ilgili mesajlardır

Kalkış türbülans kategorisi bir karakterdir. Uçak kalkış türbülans kategorisi aşağıda verilen kodlardan biriyle belirtilir:
• J: SUPER AĞIR: Azami kalkış ağırlığı 560.000 kg veya daha fazla belirlenen  uçakların tipini gösterir;
• H: AĞIR: Azami kalkış ağırlığı 136.000 kg’dan fazla, 560.000kg’dan daha az  olan uçakların tipini gösterir;
• M: ORTA: Azami kalkış ağırlığı 136.000 kg’dan az, 7000 kg’dan fazla olan uçak tipini gösterir;
• L: HAFİF: Azami kalkış ağırlığı 7000 kg veya daha az olan uçak tipini gösterir

Varış meydanına inemeyip, yedek meydana yönelen bir uçakta bulunması zorunlu olan yakıta minimum sapma yakıtı (Minimum Diversion Fuel) denir. Yedek meydan yakıtı, bekleme yakıtı ve varsa ilave yakıtların toplamıdır.

• Koşula Bağlı Harekat Havaalanı: Çeşitli nedenlerle devamlı harekât meydanının hizmet dışı kalması durumunda uçuş yapılabilmesi amacıyla ve o bölgeye hizmet götürebilmek için seçilmiş havaalanlarıdır

Pilotlar dahil uçuş harekat uzmanından başka hiçbir personel uçuş değişikliklerini etkili bir şekilde değerlendirebilecek kaynağa ve bilgiye sahip değildir. ICAO Annex 6,  Part 1’ e göre uçuş harekat uzmanı uçuşun emniyetli bir şekilde yönetilebilmesi için gerekli bilgileri kaptan pilota sağlamaktan sorumludur.

Yerdeki kaynakların kullanılabilirliği için gereklilikler;
• Bakım,
• Meteoroloji,
• Performans mühendisliği,
• Tıbbi kaynaklar,
• Ekip planlama,
• Üretici yetkilisi,
• Şirket yönetimi,
• Havaalanı kullanılabilirliği,
• Yer hizmetleri,
• Yolcu hizmetleri bilgisi

Uçak Teknik El Kitabının kontrolü, uçuş planlama hususları arasında anılmamaktadır. Ancak verilen diğer şıklar uçuş planlamasını ilgilendiren hususlardır.

Uçuş planı sunumunda aşağıdaki kurallar dikkate alınmalıdır:

• Tam ve doğru veri sağlamaktan,
• Uçuş öncesi bilgi ve hava trafik kontrol müsaadesi temin etmekten,
• Tam adreslemeden,
• Sağlanan uçuş öncesi bilgiye dayanarak uçuşun yapılabilirliğini kanıtlamaktan sorumludur.

VFR uçuş planında yapılacak önemli değişiklikler, ilgili AIS ofise en kısa zamanda bildirilecektir. Aşağıdaki uçuş planı bilgileri değiştiğinde, uçuş planı bir iptal mesajı (CNL) ile iptal edilmeli ve yeni bir uçuş planı doldurulmalıdır;

Belirli bir güne dair sürekli uçuş planlarının iptalleri EOBT öncesi, 20 saatten daha erken olmayan bir zamanda IFPS’e iletilmiş olmalıdır.

Uçuş plan formu bir AFTN (Aeronatical Fixed Telecomunications Network) mesajı olarak iletilir. AFTN mesaj formatı adres bölümünde ilk iki harf grubu öncelik kodunu oluşturur. AFTN mesajlarında mesajın aciliyetine göre aşağıdaki gibi öncelik kodları kullanılır;

• FF: Uçuş planları,
• DD: İdari mesajlar,
• KK: En düşük öncelikli mesajlar,
• GG: Uçuş kaideleri ile ilgili mesajlar,
• SS: Çok önemli mesajlar (Emergency durumlarda kullanılır),
• JJ: Normal Notamlarla ilgili mesajlardır.

Madde 8: Uçuş Kuralları ve Uçuş Tipi (Bir veya iki karakter): Pilotun isteğine göre, Uçuş tipini belirtmek için aşağıdaki harflerden biri kullanılır:
• Tarifeli uçuş ise S,
• Tarifesiz uçuş ise N,
• Genel havacılıkla ilgili ise G,
• Askeri ise (Gümrük, Polis ve Orman Genel Müdürlüğü uçakları dahil) M,
• Yukarıda belirtilen kategorilere girmeyen bir uçuş olduğunda X yazılır.

Kalkış türbülans kategorisi bir karakterdir. Kesme çizgisini takiben uçak kalkış türbülans kategorisi aşağıda verilen har erden biriyle belirtilir:

J: SUPER AĞIR: Azami kalkış ağırlığı 560.000 kg veya daha fazla belirlenen

uçakların tipini gösterir;

H: AĞIR: Azami kalkış ağırlığı 136.000 kg’dan fazla, 560.000kg’dan daha az

olan uçakların tipini gösterir;

M: ORTA: Azami kalkış ağırlığı 136.000 kg’dan az, 7000 kg’dan fazla olan uçak

tipini gösterir;

L: HAFİF: Azami kalkış ağırlığı 7000 kg veya daha az olan uçak tipini gösterir.

ATS tarafından özel işleme tabi tutulan uçuşlar (Arama ve Kurtarma gibi) için aşağıdaki kodlar kullanılacaktır.

MARSA: Askeri hava araçlarının havada ayrıştırmasının sorumluluğunun askeri bir birim tarafından üstlenildiği uçuşlar için.

İşletmeci uçuş için taşınacak yakıt miktarını kapsayan aşağıdaki yakıt planlama kıstaslarına göre şirket yakıt politikasını oluşturmalıdır;

Seyahat Yakıtı (Trip Fuel): Uçağın seyahat esnasında uçuş aşamaları ve seçilen uçuş yollarına göre tüketeceği yakıttır. Varsayılan harekât koşullarında kalkış meydanın- dan varış meydanına uçabilmek için gerekli yakıttır. Aşağıdaki yakıtları kapsar: