UÇUŞ HAREKAT

IFR: Uçak içindeki cihaz ve göstergeler ile radyo seyrüsefer yardımcılarını kullanarak gerçekleştirilen uçuş şeklidir.

Hava seyrüseferi ile ilgili 4 temel bilgiye ihtiyaç vardır.

Bunlar: Uçağın rotası, üç boyutlu konumu (enlem, boylam ve irtifa), ulaşmak istediği yere olan mesafe ve zamandır.

A noktası doğu, B noktası ise batı boylamı üzerinde bulunduğu için A noktası, B noktasından daha ileridedir. İki nokta arasındaki boylamlar farkı 167°58’ (127°43´+40°15´) olacaktır. Her 15°’nin 1 saate karşılık geldiği hatırlanırsa, iki nokta arasındaki zaman farkı yaklaşık 11 saat 12 dakika bulunur. A noktasında 3 Mayıs tarihinde yerl saat 14.37 ve B noktasında zaman A noktasına göre geride olduğuna göre B noktasında yerel saat 3.25 (14.37-11.12) olacaktır. Tarih ise yine 3 Mayıs kalacaktır.

Lambert Projeksiyonu
Dünyanın iki kutbundan birine bir koni yerleştirilmesi ile elde edilen projeksiyondur. Yer
kürenin etrafının iki standart paralel ile sarılması sonucu oluşan bir projeksiyon tipidir.

Dalga Boyu (λ): Radyo dalgasının bir periyodunun uzunluğuna denir. Birimi metredir. Düşük frekans uzun dalga boyuna, yüksek frekans kısa dalga boyuna karşılık gelir. Dalga boyu, λ = C / f bağıntısı ile bulunur. Burada f frekans, C ise ışık hızını  göstermektedir.

Gök dalgaları: Atmosferin iyonosfer katmanlarına çarpıp yansıyarak tekrar yeryüzüne dönen dalgalardır. İyonosfer, atmosferin en dış katmanıdır ve yerden yaklaşık 100 km-500 km arasındaki yükseklikte bulunur. Bu katmanın yüksekliği, günün farklı saatlerine ve mevsimlere göre değişmeler gösterir. Gündüzleri iyonosfer katmanının yoğunluğu azalmakla birlikte geceye göre daha alçak seviyededir. Özellikle HF bandında 10 MHz’e kadar olan verici frekanslarında etkilidir. Geceleri menzilleri 1000 deniz miline kadar ulaşabilir.

ADF (AutomaticDirection Finder):Uçak üzerindeki göstergeler yardımı ile pilota, yerden yayın yapan istasyonun nerede olduğunu gösterir. Bu sayede pilot, uçağı istasyona doğru yönlendirebilir.

Radar Altimetre: Radyo dalgaları vasıtası ile uçağın gerçek yüksekliğinin bulunması amacına hizmet eder. Uçaktan düşey olarak gönderilen dalganın yerden yansıyıp  dönme süresinin ölçülmesi ve buna bağlı olarak da uçağın yerden yüksekliğinin  çok hassas bir şekilde bulunması prensibine dayanır. Özellikle hassas yaklaşmalarda ve inişlerde kullanılan bir radar tipidir. SHF bandında 4200 MHz ile 4400 MHz aralığında yayın yapar. 2500 ft ve altındaki yüksekliklerde çalışır.

Aletli Yaklaşma Haritası: Uçuş ekibinin iniş yapacağı piste yayınlanmış bir aletli  yaklaşma prosedürünü uygulayarak, pas geçme ve bekleme usullerini de içerecek şekilde iniş yapmasına yardımcı olan haritalardır. Bu tür haritalar aletli yaklaşma prosedürünün tüm aşamalarını içerecek şekilde hazırlanır. Ayrıca harita üzerinde maniaların yerleri ve yükseklikleri; manyetik kuzeye göre yön, radyal ve uçuş başı bilgileri; radyo seyrüsefer yardımcı cihazlarının yerleri, isimleri, tanıtımları ve frekansları; kontrol sahaları ve bölgeleri; tahditli, yasak ve tehlikeli hava sahaları; yaklaşma prosedürü için mesafe ve minimum yükseklik gibi özel coğrafi bilgiler
gösterilir.

COMPASS: Çin tarafından geliştirilen sistem, bölgesel olarak hizmet vermek üzere planlanmış olmakla birlikte, yapılan yeni düzenlemeler ile 35 uydudan oluşan küresel bir uydu sistemine dönüştürülmesi hedeflenmektedir. Uydular, yerden yaklaşık 36.000 km ve 21.500 km yükseklikteki yörüngelere yerleştirilecek olup, değişik amaçlara hizmet etmek üzere UHF bandında farklı frekanslarda yayın yapması planlanmaktadır.

Bir sınıflandırmaya göre hava seyrüseferi görerek şartlarda uçuş VFR (Visual Flight Rules) ve aletli uçuş IFR (Instrument Flight Rules) olmak üzere ikiye ayrılırken diğer bir sınıflandırmaya göre ise hava seyrüsefer yöntemleri dört başlık altında toplanmıştır. Hesabi Seyrüsefer: Pilot, uçuş esnasında uçuş istikametini, havada geçen zamanı ve yer süratini dikkate alıp uçağın konumunu hesaplar. Yıldız Seyrüseferi: Özellikle geceleri yıldızlardan faydalanılarak gerçekleştirilen seyrüseferdir. Radyo Seyrüseferi: Tüm seyrüsefer yardımcıları kullanılarak gerçekleştirilen seyrüseferdir. Pilot Seyrüseferi: Harita üzerinde belirlenen göl, ırmak, dağlar gibi nirengi (referans) noktaları takip edilerek gerçekleştirilir. Doğru cevap B’dir.

Verilen iki noktanın da kuzey yarım kürede olduğu ve aynı boylam üzerinde bulunduğu verilen değerlerden anlaşılmaktadır. 1°’nin 60 dakika olduğu gözönünde bulundurularak Y noktasının enlem değerinden X noktasının enlem değeri çıkartılarak enlemler farkı 7°39’ (34°22´-26°43´) olarak hesaplanır. Doğru cevap C’dir.

Dünyanın merkezinde de büyük bir manyetik alan olması ve dünyanın dönmesi sebebiyle gerçek kuzey ile manyetik kuzey arasında bir fark oluşmaktadır. Bu farklılık seyrüsefer amaçları için bir dezavantaj olarak karşımıza çıkar. Pusula ile duyarlı olarak yön belirtilmek istendiğinde, üzerinde bulunulan noktanın manyetik sapmasını da bilmek ve ona göre hesap yapmak gerekir. Manyetik kuzey gerçek kuzeyden 750 NM kadar solda iken manyetik güney de gerçek güneyin 750 NM sağındadır. Doğru cevap B’dir.

1° batı yönlü pusula sapmasını 247° pusula başından çıkarmak gerekir. Bu durumda manyetik baş açısı 246° olacaktır. Manyetik baş açısından gerçek baş açısına geçiş için ise 13° doğu yönlü manyetik sapma açısını 246° manyetik baş açısına ekleyerek gerçek kuzeye göre olan baş açısı 259° olarak bulunur. Doğru cevap D’dir.

İniş Haritası: Genellikle görerek yaklaşma haritası ile birlikte basılır. Harita üzerinde durma uzantısı, pist numaraları, boyutları, pist başı yüksekliği, belli başlı terminal ve hizmet binalarının yerleri gibi havaalanı hareket sahası ile ilgili bilgiler; havaalanı rakımı, enlem ve boylam bilgileri; başlıca yükseltiler ve değerleri; havacılık ile ilgili önemli topografik ve kültürel özellikler, görsel yer yardımcıları gösterilir. Doğru cevap B’dir.

Merkator projeksiyonlarda tüm meridyenler birbirine paralel, dik, doğrusal ve eşit aralıklıdır. Diğer seçeneklerdeki özellikler lambert projeksiyonununa aittir. Doğru cevap E’dir.

Periyot (T), bir sinüsoidal radyo dalgasının herhangi bir andaki genlik değerine tekrar ulaşıncaya kadar geçen süreye denir. Frekans (f),  birim zamandaki periyot sayısına denir. Dalga boyu (λ), radyo dalgasının bir periyotunun uzunluğuna denir. Genlik, radyo dalgasının zaman içerisinde alabileceği en büyük değerdir. Doğru cevap D’dir.

Very Low Frequency (VLF) 3 kHz-30 kHz/ 100 km-10 km, Low Frequency (LF) 30 kHz-300 kHz/ 10 km-1 km, Super High Frequency (SHF) 3 GHz-30 GHz/  10 cm-1 cm, Extremely High Frequency (EHF) 30 GHz-300 GHz 1 cm-1 mm iken Ultra High Frequency (UHF) 300 MHz-3 GHz/ 100 cm-10 cm’dir. Doğru cevap A’dır

Gök dalgaları: Atmosferin iyonosfer katmanlarına çarpıp yansıyarak tekrar yeryü- züne dönen dalgalardır. İyonosfer, atmosferin en dış katmanıdır ve yerden yaklaşık 100 km-500 km arasındaki yükseklikte bulunur. Doğrusal dalgalar: İyonosfer katmanlarında herhangi bir yansımaya uğramadan bu katmanları delip geçerek uzaya ulaşabilen yüksek frekanslı (10 MHz’in üstü) dalgalardır. Özellikle VHF ve üstü frekans bandlarında yayınım doğrusal dalgalar şeklindedir. Bu tür dalgaların frekansı arttıkça iyonosfer katmanları içerisinde kırılma olasılıkları azalırken emilim artar. Yer dalgaları: Yavaş yavaş zayıflayıp tamamen sönümleninceye kadar yer kabuğunu takip ederek yayılan dalgalardır. Yer dalgaları deniz, göl gibi nemli yüzeyler üzerinde ve VLF, LF ve MF gibi düşük frekanslarda daha uzak mesafelere ulaşabilirler. Doğru cevap E’dir.

ADF (AutomaticDirection Finder) ve VOR (VHF Omni-directional Range) yere dayalı seyrüsefer sistemleri iken TCAS (Trafic Collusion and Avoidance System) ve GPWS (Ground Proximity Warning System) uçak üzerindeki seyrüsefer sistemleridir. Doğru cevap A’dır.