İnsan Faktörleri ve Güvenlik

İnsan performansı ve insan faktörü, havacılıktaki kazaların en büyük sebebi olarak gösterilir. Kaza oranlarının azaltılması için insan faktörü konusunun daha iyi irdelenmesi ve uygulama alanının genişletilmesi gerekmektedir.

Uçuş harekât uzmanı, uçuş operasyonunun her aşamasında güvenlik ile ilgili tüm konularda yazılı kural, kaide ve yönetmeliklerde belirtilmiş olan tedbirleri almaktan ve gerekli bildirimleri yapmaktan sorumludur.

Dispeç kaynak yönetimi (DRM: Dispatch Resource Management), insan faktörleri eğitiminin uygulamaya geçmiş biçimidir. Bununla birlikte dispeç kaynak yönetiminde (DKY) bazı temel özelliklere birçok farklı yollardan yaklaşım mevcuttur. DKY, uçuş ekip üyelerinin de içinde olduğu büyük bir takımın parçası olarak uçuş harekât uzmanına (dispeç) odaklanır.

DKY’nin amacı; geçmişten gelen operasyonel tecrübelerin gelişmesi ve hata yönetim tekniklerini öğrenme ile tecrübelerin artmasını sağlamaktır.

* Oluşabilecek durumlara karşı (tehditler) hazır olma (uyanık olma, tedbir alma),
* Mevcut ortam, planlama, uygulama ve yorumlama/değiştirme,
* Karar verme,
* Hata yönetimi ve
* Uçuş emniyetidir.

James Reason tarafından geliştirilmiş olan “Delikli İsviçre Peyniri” modelinde de, her bir katmanda tehditleri ve hataları yakalamak amaçlanmışıtır. Delikler ilgili bölümlerdeki hataları temsil etmektedir. Amaç en üstteki delikten başlayan hatayı herhangi bir katmanda yakalayıp ok ucunun diğer taraftan çıkmasını engellemektir.

Farkındalık uçuş harekât uzmanı ve uçuş ekibi arasında, kişi ve grup bazında koordinasyonun sağlanmasında ilk aşamayı oluşturur. Bunun önemi uçuş harekât uzmanı ve ekip arasında ortak bir dil (terminoloji) ve kavramsal çerçeve sağlayarak, bu iki birime hangi muhtemel problemler ve olayların kaza veya kırıma sebep olabileceğini düşündürmesidir.

• Pilotlar,
• Hava trafik kontrolörleri,
• Diğer uçuş harekât uzmanları,
• Yöneticiler,
• İstasyon personeli,
• Meteoroloji personeli,
• Uçak bakım personeli,
• Yükleme planlayıcıları,
• Ekip planlama personeli,
• Tarife planlama personeli,
• Haberleşme sistemleri ve diğer ilgili personel,
• Uçuş planlama sistemi ve diğer ilgili personeldir.

Bir uçuş harekât uzmanı için durumsal farkındalığı, uçağın yerini, durumunu bilmek ve uçuş şartlarının o andaki ve gelecekteki operasyonlarda potansiyel etkilerini anlamak olarak açıklayabiliriz.

• Uçak neredeydi?
• Uçak şu anda nerede?
• Uçak şu anda nereden nereye gidiyor?
• Bu uçuş operasyonunda benim tehditlerim nelerdir?
• Gelecekte benim tehditlerim neler olabilir?
• Uçağın uçtuğu bölgedeki hava trafiği ve meteorolojik şartlar nedir?
• Teknik, yakıt, yer hizmetleri, yolcu ve kargo durumu nedir?

Havaalanlarını kullanan yolcu ve onlara hizmet veren mürettebat, yer personeli ve havaalanı çalışanları ile hava aracı, havaalanı bina ve tesislerinin, gerek yerde gerekse havada girişilecek yasadışı müdahale eylemlerine karşı korunması ve gerekli önlemlerin alınmasıdır.

İlk uçak kaçırma eylemi siyasi şantaj amacıyla Temmuz 1968 yılında yapılmıştır.

Hava tarafı pist, taksi yolları ve apron dahil uçaklara erişilebilir tüm alanları içerir.

• Havaalanında en etkili güvenlik tedbirleri havaalanının hava tarafı ile kara tarafını ayıran çizgi üzerinde gerçekleştirilir ve havaalanının hava tarafına yetkisiz kişilerin girişi engellenir.

• Havaalanında uçakların bulunduğu bölgelerin güvenliği (pistler, taksi yolları ve apronlar) halka açık olan sahalardan fiziki engellerle ayrılmak suretiyle sağlanır.

• Her havaalanında, kara tarafından hava tarafına geçen yol ve girişler sınırlandırılarak, buralardan görevsiz ve yetkisiz geçenlere mani olmak maksadıyla gerekli güvenlik ve kontrol tedbirleri alınır. Havaalanının hava aracı manevra sahasına, yalnız yetkili havaalanı görevlerinin girmesine izin verilir.

• Havaalanının hava tarafına terminal binası dışından girişleri önlemek maksadıyla ve havaalanının uçuş faaliyetleri ile çatışmayacak şekilde alan çevresinde bir tel örgü engeli tesis edilir.

• Havaalanının kara tarafından yolcu terminaline ve havaalanının diğer bölümlerine girişler güvenlik açısından kontrol, muayene ve sınırlamalara tabi tutulur. Yolcu ve görevliler dışındaki kişilerin girişlerine belli sınırlama ve kısıtlamalar ve kontroller konulur.
• Özellikle yolcu terminalinde güvenlik ile hız ve kolaylık arasında makul bir denge kurulmalıdır.

• Beyaz (Durağan): Ulusal standartlar uygulanır.
• Sarı (Belirgin risk düzeyi): Kritik noktalarda izleme görevleri artırılır.
• Turuncu (Yüksek risk seviyesi): Güvenlik birimleri arasındaki koordinasyon kontrol edilir. Halka açık yerlerde tedbirler üst seviyede alınır.
• Kırmızı (Ciddi tehdit seviyesi): Özel eğitimli birimler ve acil durum ekipleri alarmda bekletilir. Hükümet ve kamu tesisleri geçici olarak kapatılabilir.

Sivil havacılığın yasa dışı müdahalelere karşı insan ve ekipman bileşimi ile korunmasına yönelik alınan önlemler bütünü, sivil havacılık güvenliğini ifade etmektedir.

• Kapalı devre TV sistemi (CCTV),
• Kartlı geçiş kontrol sistemi (CACS),
• Bagaj tarama sistemi (EDS, EDDS),
• Kapı tipi metal dedektörü,
• X-Ray bagaj arama cihazı,
• El tipi metal dedektörü,
• Bomba arama iz dedektörü,
• Biometrik sistemler,
• Erken uyarı sistemleridir.

Silahlar ve ateşli silahlar

Sivri uçlu silahlar ve keskin malzemeler

Patlayıcı ve yanıcı malzemeler

Kimyasal ve zehirli maddeler

Bir ülkeye yasal veya yasal olmayan usullerle giriş yapmış, ancak daha sonra yetkili otoriteler tarafından ülkeden sınır
dışı edilerek çıkarılmış yolculardır.