UÇUŞ HAREKAT - Deneme Sınavı - 12

Operasyonel değişebilen ağırlık (OVW: Operational Variable Weight): Uçağın ait olduğu havayolu işleticisinin iş modeline bağlı olarak uçuş durumu ve yolcu sayısına göre her uçuşta değişebilen araç, gereç ve malzemenin ağırlığına operasyonel değişebilen ağırlık denir. Bu bir uçak ağırlığı değil, araç gereç malzeme ağırlığıdır. İkram  malzemeleri (yiyecek, içecek, temizlik ve içme suları, servis gereçleri), kargo ve yükleme için kullanılan araç ve gereçler bu ağırlığın kapsamında yer alır. Örneğin geleneksel tarifeli bir taşıyıcı kısa mesafeli uçuşlarda, uzun mesafeli uçuşlara göre daha az ikram malzemesi yükler. Düşük maliyetli bir taşıyıcı ise ikram malzemesi yüklemeyebilir. Söz konusu bu malzemelerin miktarı yolcu sayısına göre değişecektir.

Yapısal azami uçuş ağırlığı (MFW: Maximum Design Flight Weight): Uçağınuçabilirlik sertifikası gereklilikleri nedeniyle flaplar ve iniş takımları açık uçabileceği en yüksek ağırlıktır. MTOW değerinde bir ağırlıkla kalkan bir uçağın tırmanış aşamasında olabileceği azami ağırlıktır.

Hesaplama yönteminde hesaplama formu üzerindeki ilgili bölümlere alt alta ve sırayla ilk önce temel boş  ağırlık (basic empty weight) olmak üzere yakıt, pilotlar, yolcular ve bagaj ağırlıkları yazılır. Bu ağırlıklar toplanır ve uçağın yüklenmiş haldeki ağırlığı belirlenir. Bulunan bu değerin azami sınırdan fazla olması durumunda, moment hesap işlemlerine başlamadan önce uçağın ağırlığını sınır değerin altına düşürmeye yetecek kadar yük indirilmesi yapılmalıdır.

Bir uçağın uçmasını sağlayan dört temel kuvvet;

Kaldırma Kuvveti (Lift Force): Uçaklarda kanatlardan akan havanın yarattığı etki ile oluşur.

Yer Çekimi Kuvveti (Gravity Force): Kaldırma kuvvetinin aksi yönünde olup yer küre tarafından oluşturulan bir etkidir.

Sürtünme kuvveti (Drag Force ): Uçağın karşılaştığı hava molekülleri tarafından oluşturulan etkidir. Hava direncidir. Uçak bu direnci yendiği zaman havalanır. 

İtme Kuvveti (Trust Force): Uçağın motoru tarafından oluşturulan uçağın ileri hareketini sağlayan etkidir.

İniş aşaması: Ağırlık merkezi ön sınırlarda yüklenmiş bir uçak için uçuşun en  önemli safhası iniştir. İniş için hız azaltıldığında, irtifa dümeni etkisiz hale gelebilir. Bu nedenle iniş çok sert olabilir ve ön iniş takımında yapısal hasarlar meydana gelebilir.

Eğer ara duraklı uçuş planlanmış ise uçağa ilk olarak en son inilecek olan varış istasyonunun yükleri yüklenir. İlk inilecek varış istasyonuna ait olan yükler ise en son yüklenir. Bu sayede ara duraklarda boşaltılacak yükler alt gövdeye iniş sırasına göre yerleştirilmiş olur. Böylece uçak ara duraklarda yükleme ve boşaltma nedeniyle zaman kaybetmez

ICAO Doc 9481 Tehlikeli Madde İçeren Uçak Kazaları için Acil Durum Rehberi (Emergency Response Guidance for Aircraft Incidents Involving Dangerous Goods): Acil durumlardaki uygulamaları içermektedir.

Kaptan pilot uçağa yüklenen tehlikeli maddeler hakkında uçuş harekat uzmanı tarafından bilgilendirilmelidir. Böylece acil durumlarda yapılması gerekenler kaptan tarafından önceden bilinebilmektedir.

Üzerinde “CAO” (Cargo Aircraft Only: Sadece kargo uçağında taşınabilir) etiketi bulunan paketler, yolcu uçağına kesinlikle yüklenmemelidir. CAO etiketi, risk etiketleriyle aynı yüzeyde bulunmalıdır. Orijinal etiketin yarısı büyüklüğündeki CAO etiketleri sadece küçük boyuttaki bulaşıcı madde paketleri için kullanılabilmektedir.

Sınıf D: Hafif yük taşıyan kargo bölümleridir ve hacmi küçüktür. Aşağıdaki özelliklere sahiptir:
• Yangın oluşumunda, uçak ve ekibi tehlikeye atmadan yangının kontrol altına
alınabileceği,
• Zararlı miktarda duman, alev veya zehirli gazların yolcu veya ekip üyeleri tarafından kullanılan kompartımanlardan uzak tutacak yapıda,
• Havalandırma ve hava akımı her bir kompartımanda ayrı ayrı kontrol edilebilen ve böylece kompartımanda oluşan yangın güvenlik limitlerini aşmayan,
• Kompartımanda, uçağın kritik parçaları yakınında oluşacak ısının etkisi göz
önünde bulundurulduğu kompartımandır.

Tehlikeli maddeler ve canlı hayvanların birlikte yüklenmesi: Canlı hayvanlar, kriyojenik sıvı veya kurubuz içeren paketlerin yakınına yüklenmemelidir. Kurubuz yüklemesinin yapıldığı kompartımanda canlı hayvan, kurubuzlu paketten daha yüksek seviyede olmalıdır. Canlı hayvanlar Kategori II-Sarı ve III-Sarı radyoaktif madde paketlerinden, 24 saate kadar uçuşlar için en az 0.5 metre ve 24 saatten  uzun süren uçuşlar için en az 1 metre uzaklığa yüklenmelidir.

Yolcu ve ekip beraberindeki günlük kullanımı olan birçok malzeme tehlikeli madde sınıfına girmektedir ve kontrol edilen miktarlarda yolcular ve ekip beraberinde, bagaj olarak veya el bagajı olarak taşınabilmektedir. Aşağıdaki kısaltılmış listede yer alan maddeler  kabinde yolcu ve ekip tarafından taşınabilmektedirler:
• Alkollü içecekler,
• Radyoaktif özelliğe sahip olmayan ilaçlar ya da parfümler (spreyler dâhil),
• Hidrokarbon gaz içeren bigudiler,
• Kuru buz,
• Kibritler veya çakmaklar (kişi üzerinde bulundurulması şartıyla),
• Küçük karbondioksit ve oksijen gazı tüpleri ve
• Klinik termometrelerdir.

Tehlikeli maddelerin sınıflandırılması, Tehlikeli Maddelerin Taşınmasında Birleşmiş Milletler Uzmanlar Alt  Komitesi (United Nations Subcommitee of Experts on the Transport of Dangerous Goods) tarafından belirlenen kıstaslara göre yapılmıştır.

Sınıf 1: Patlayıcılar
• Kısım 1.1 (REX): Kütle hâlinde patlama tehlikesi olan maddelerdir. Havayoluyla taşınması normal şartlar altında yasaktır.
• Kısım 1.2 (REX): Parça tesir tehlikesi olan maddelerdir (TNT, dinamit).
• Kısım 1.3 (REX, RCX, RGX): Yangın çıkarma riskine sahip patlayıcı maddelerdir. Ayrıca küçük çapta patlama ve/veya parça tesir tehlikesi olan maddelerdir.
• Kısım 1.4 (REX): Taşımada önemli bir tehlike içermeyen patlayıcı maddelerdir.
Kaza anında oluşabilecek etkiler paket içinde sınırlı kalmaktadır (işaret fişekleri, havai fişekler).
• Kısım 1.5 (REX): Kütle hâlinde patlama özelliğine sahip duyarsız patlayıcılardır.
• Kısım 1.6 (REX): Kütle hâlinde patlama özelliği olmayan aşırı derecede duyarsız patlayıcılardır.

Sınıf 7: Radyoaktif maddeler
• Sınıf 7 Radyoaktif Madde Kategori I-Beyaz (RRY): Paket yüzeyinde düşük seviyeli radyasyon bulunur.

• Sınıf 7 Radyoaktif Madde Kategori II-Sarı (RRY): Paket yüzeyinde Kategori I numaralı paketten daha yüksek seviyede radyasyon bulunmaktadır ( Transport Index < 1). Tıp amaçlı veya endüstriyel amaçlı kullanılan radyonüklid veya izotoplardır.

• Sınıf 7 Radyoaktif Madde Kategori III-Sarı (RRY): Paket yüzeyinde Kategori II numaralı paketten daha yüksek seviyede radyasyon bulunmaktadır (1>Transport Index <10).

• Sınıf 7 Radyoaktif Madde Fizıl: Fizıl madde içeren paketlerin toplam değerlerinin kontrol edilebilmesi amacıyla kritik güvenlik indekslerinin diğer etiketlemelere ek olarak yazılması gerekmektedir (Uranyum 233 ve 235, Plütonyum 239 ve 241)

Aşındırıcılar (RCM): Canlı dokularla teması ciddi hasarlara yol açan maddelerdir. Akma veya sızma anında diğer maddelere de zarar vermektedir.

ICAO Annex 18 Havayoluyla Tehlikeli Maddelerin Güvenle Taşınması (The Safe
Transport of Dangerous Goods by Air): Bu doküman ICAO’ya üye bütün ülkeleri bağlayıcı nitelikte temel kaynaktır.
• ICAO Doc. 9284 Havayoluyla Tehlikeli Maddelerin Güvenle Taşınması için Teknik Talimatlar (Technical Instructions for the Safe Transport of Dangerous Goods by Air): Tehlikeli maddelerin taşınmasına ilişkin teknik talimatları içermektedir.
• IATA DGR (International Air Transportation Associations Dangerous Goods
Regulations): IATA tarafından yıllık yayınlanan, sektörün pratik referans olarak
başvurabileceği ticari bir dokümandır. İçeriği Annex 18 ve ICAO Doc. 9284 gerekliliklerinden oluşmaktadır.
• ICAO Doc 9481 Tehlikeli Madde İçeren Uçak Kazaları için Acil Durum Rehberi (Emergency Response Guidance for Aircraft Incidents Involving Dangerous Goods): Acil durumlardaki uygulamaları içermektedir.

Tehlikeli maddelerin güvenli bir şekilde taşınmasındaki gönderici sorumluluklarından biri paketlemedir. IATA DGR taşınabilir tüm tehlikeli maddeler için iç paket, dış paket ve tek paketleme hakkında çok sayıda paketleme talimatı seçenekleri sunmaktadır.

Paket-leme talimatı seçeneklerinde, Birleşmiş Milletler (UN) performans testlerinden geçmiş paketlerin kullanımı gerekmektedir. UN tipi paketler, normal taşıma şartları altında içeriğine zarar gelmeyeceğinden emin olmak amacıyla performans testlerine tabi tutulurlar.

Doğru işaretleme ve etiketleme güvenli taşıma sürecinin önemli unsurlarındandır. İşaretleme ve etiketleme aşağıdaki genel amaçları karşılamalıdır:
• Paketin içeriğini göstermelidir.
• Paketin ilgili standartları karşıladığı ve paketin onaylandığını belirtmelidir.
• Emniyetli yer hizmetleri ve istifleme hakkında bilgi vermelidir.
• Tehlikenin türünü belirtmelidir.