UÇAK BİLGİSİ VE UÇUŞ İLKELERİ

Uçak ağırlığının uzunlamasına eksen etrafında simetrik olarak dağıldığı kabul edilirse (ki normalde öyle olması gerekir), uçağın bu eksen etrafında dengede olması için kanat ve yatay stabilize taşıma kuvvetlerinin oluşturduğu net momentin sıfır olması gerekir.

Kararlılık, bir sistemin denge halinde küçük (aşırı olmayan) bozulmalar sonrasında yeniden denge haline dönme eğilimidir.

Elevatörler, uçağın yanal (kanat) ekseni etrafında dönüşlerini sağlamak için kullanılan hareketli yüzeylerdir. Elevatörler yatay stabilize üzerinde bulunur ve tek parça veya çok parçalı olabilirler. Normalde (elevatörler kapalıyken) kanat taşıma kuvvetinin yanal eksen etrafında oluşturduğu moment, yatay stabilize aerodinamik kuvveti tarafından dengelenir. Elevatörlerin yukarı veya aşağı açılması bu moment dengesini bozarak uçağın “pitch” ekseni etrafında dönüş yapmasını sağlar. Elevatörler, yatay stabilizenin yeterli olmadığı durumlarda, pitch ekseni etrafında denge sağlamak için de kullanılırlar.

Her iki kanat üzerindeki yakıtların eşit miktarda kullanılması gerekir. Aksi halde uçağın uzunlamasına ekseni etrafında dengesi bozulur ve kendiliğinden “roll” manevrası yapar.

Spoiler’lar, yatış manevrası sırasında aileron’lara yardımcı olarak, taşıma kuvvetini azaltmak veya sürüklemeyi artırırlar.

Düz uçuş sırasında pilot spoilerları kullanarak frenleme yapmak istediğinde yalnız bir kanat üzerindeki bazı spoilerlar açılmazsa uçak tüm spoilerların açıldığı kanat tarafına yatar ve bu kanat yönünde dönüş yapar.

Rudder hareketleri her bir pilot ayak ucunda bulunan ve birbirine mekanik olarak bağlantılı bir çift pedal ile kumanda edilir. Sağa dönüş için sağ pedal, sola dönüş için sol pedal ileri ittirilir. İki pilotlu uçaklarda, kaptan pilot ve yardımcı pilotun pedal çiftleri de birbirine mekanik olarak bağlantılıdır. Pedal çiftlerinden birinin yaptığı bir hareket, diğer pedal çiftinde aynen tekrarlanır.

Pnömatik sistemler, havanın yapay olarak basınçlandırılarak güç elde edilen, aerodinamik sistemler ise havanın kendiliğinden hareketinden kaynaklanan gücün kullanıldığı (ayrıca bir güç sistemi gerektirmeyen) sistemlerdir.

Manuel kontrol sistemleri, gerçekleştirilmesi istenen işlemlerin her biri için komu tverilmesini gerektiren, otomatik kontrol sistemleri ise bunun için harici bir komut gerektirmeyen sistemlerdir.

Uçağın eksenleri ve etrafında yaptığı hareketler;

Uzunlamasına eksen-Roll

Dikey eksen-Yaw

Yanal eksen-Pitch

Buna göre doğru cevap C seçeneğidir.

Hava aracının uzunlamasına eksen etrafındaki kararlılıgı, öncelikle hava direnci ve bununla birlikte varsa sarkaç özelliği sayesinde sağlanır. Buna göre doğru cevap C seçeneğidir.

Uçağın yanal eksendeki kararlılığı yatay stabilizve ve kanatlar ile sağlanır. Buna göre doğru cevap D seçeneğidir.

Sarkaç özellği uzunlamasına eksen etrafında, yatay stabilize ise uçağın yanal ekseni etrafındaki kararlılığını sağlar. Uçağın dikey ekseni etrafındaki kararlılığını dikey stabilize sağlar. Buna göre doğru cevap C seçeneğidir.

A, B ve C seçeneklerinde verilen ifadeler direkt birincil uçuş kontrol yüzeyleridir. D seçeneğindeki spoiler ise asimetrik kullanımda birincil uçuş kontrol yüzeyi gibi, simetrik çalıştığında ise yardımcı uçuş kontrol yüzeyleri olarak görev yaparlar. Flaplar ise yardımcı uçuş kontrol yüzeyidir. Buna göre doğru cevap E seçeneğidir.

Uçuş kontrol yüzeylerinin temel görevi, uçuş sırasında veya yerde hava aracının manevra yapabilmesini (eksenleri etrafında dönmesini) sağlamaktır. Bununla birlikte taşıma kuvvetini artırma, denge ve kararlılık sağlama veya frenleme gibi görevleri de yerine getirirler. Buna göre doğru cevap A seçeneğidir.

Aileron (Kanatçıklar) birincil uçuş kontrol yüzeyleridir ve uçağın uzunlamasına ekseni etrafındaki yatış hareketini kontrol ederler. Her iki kanatta kanat uçlarında firar kenarlarına yerleştirilirler ve asimetrik olarak çalışırlar. Buna göre doğru cevap D seçeneğidir.

A, B, C ve E seçeneklerinde verilen ifadeler Elevator elamanına aitken, D seçeneğinde ki "Kumandasını kokpitteki pedallardan alır" ifadesi Rudder elemanına ait bir özelliktir. Buna göre doğru cevap D seçeneğidir.

Spoiler panelleri her iki kanatta kanat üzerine yerleştirilen sıralı elemanlardır. Sadece yukarı yönde açılırlar. Simetrik ve asimetrik olarak çalışabilirler. Asimetrik olarak çalıştıklarında birincil uçuş kontrol yüzeyi gibi, simetrik olarak çalıştıklarında ise yardımcı uçuş kontrol yüzeyi olarak çalışırlar. Buna göre doğru cevap C seçeneğidir.

Ters denge tabı birincil yüzeyle aynı yönde ve daha büyük açıda saptırılır. Birincil uçuş kontrol yüzeylerinin hareketini sınırlandırarak fazla kontrol vermeyi önler. Buna göre doğru cevap B seçeneğidir.

Flap, slat, spoiler ve kontrol kanatçığı ikincil uçuş kontrol yüzeylerindendir. Aileron ise birincil uçuş kontrol yüzeyidir.