UÇAK BİLGİSİ VE UÇUŞ İLKELERİ

Denge, bir özelliğin sabit olması durumudur ve ancak söz konusu özelliği değiştirecek net bir etki olmaması halinde mümkündür. Net etki olmaması, hiçbir etki olmadığı anlamına gelmez.

Uzunlamasına eksen, hava aracının burun simetri noktasından, kuyruk simetri noktasına uzanan, gövde silindirik eksenidir.

Yanal eksen (kanat ekseni olarak ta adlandırılır fakat herhangi bir kanat düzleminden geçmesi şart değildir), uçak ağırlık merkezinden geçen ve diğer iki eksene dik olan eksendir. Bu eksen etrafındaki dönüşler yunuslama (pitch) olarak adlandırılır.

Uçak ağırlığının uzunlamasına eksen etrafında simetrik olarak dağıldığı kabul edilirse (ki normalde öyle olması gerekir), uçağın bu eksen etafında dengede olması için kanat ve yatay stabilize taşıma kuvvetlerinin oluşturduğı net momentin sıfır olması gerekir. Bu duruma uçağın uzunlamasına eksen etrafındaki dengesi denir.

Hava aracının uzunlamasına eksen etrafında kararlılığını sağlayan bir diğer etken, sarkaç özelliğidir. Sarkaç özelliği, bir cismin ağırlık merkezinin asılma noktasının altında olmasıyla kazanılır.

Aileronlar, her bir kanat uç ve firar kenarı bölgesinde en az birer adet bulunan ve uçağın uzunlamasına ekseni (yatış ekseni) etrafında dönüş, denge ve kararlılığını sağlamak için kullanılan hareketli yüzeylerdir.

Rudder’lar uçağın dikey ekseni etrafında dönüşlerini sağlamak için kullanılan hareketli yüzeylerdir. Rudder, dikey stabilize üzerinde bulunur ve tek veya çok parçalı olabilir.

Spoiler’lar, açıkken taşıma kuvvetini azaltan (negatif taşıma kuvveti oluşturan) ve sürükleme kuvvetini artıran yüzeylerdir.

Pnömatik sistemler, havanın yapay olarak basınçlandırılarak güç elde edilen sistemlerdir.

Uçuş kontrol yüzeylerinin pilot kas gücüyle hareket ettirildiği sistemler, bariz manuel kontrol örneğidir. Pilot, uçağın denge durumu dışında, istediği uçuş pozisyonu veya manevraları gerçekleştirmek için kumanda araçları vasıtasıyla verdiği komutarı sürekli olarak yenilemek zorundadır.

Uzunlamasına eksen, hava aracının burun simetri noktasından, kuyruk simetri noktasına uzanan, gövde silindirik eksenidir. Doğru cevap A'dır.

Uçağın dikey ekseni etrafındaki denge M_T1 + M_T2 + M_D1 + M_D2 = 0 ile sağlanır. Doğru cevap C'dir.

Bir sistemin denge halinde küçük (aşırı olmayan) bozulmalar sonrasında yeniden denge haline dönme eğilimine kararlılık denir. Doğru cevap E'dir.

Hava aracının uzunlamasına eksen etrafında kararlılığını sağlayan bir diğer etken, sarkaç özelliğidir. Doğru cevap A'dır.

Resimdeki şekilde, taşıma ve kuvveti ve yatay stabilize yerleşiminin kararlılığa etkisi nötrdür. Doğru cevap C'dir.

Rudder’lar uçağın dikey ekseni etrafında dönüşlerini sağlamak için kullanılan hareketli yüzeylerdir. Rudder, dikey stabilize üzerinde bulunur ve tek veya çok parçalı olabilir ve birincil uçuş kontrol yüzeylerinden biridir.

Spoiler’lar, yatış manevrası sırasında aileron’lara yardımcı olarak, taşıma kuvvetini azaltmak veya sürüklemeyi artırmak (frenleme yapmak) için kullanılmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Aerodinamik sistemler, havanın kendiliğinden hareketinden kaynaklanan gücün kullanıldığı (ayrıca bir güç sistemi gerektirmeyen) sistemlerdir. Doğru cevap D'dir.

Servo-valf, Hidrolik güç kontrol elemanıdır. Doğru cevap A'dır.

Uçuş kontrol sistemleri otomatik veya manuel olabilmektedir. Doğru cevap B'dir.