UÇAK BİLGİSİ VE UÇUŞ İLKELERİ

Piston sıkıştırma zamanının sonuna doğru yaklaşırken sıkıştırılan karışım bir kıvılcım ile ateşlenir. Bu esnada piston hemen hemen en üst noktada bulunur ve her iki valf kapalıdır.

Bir pistonlu motorda sıkıştırma oranı, pistonun silindir içerisinde gidebileceği en alt noktadaki silindir hacminin (alt ölü nokta), pistonun silindir içerisinde gidebileceği en üst noktadaki (üst ölü nokta) silindir hacmine oranı olarak tanımlanır. Örneğin piston alt ölü noktada olduğu zaman silindir hacmi 1.4 L iken, piston üst ölü noktada silindir hacmi 0.2 L olsun (V=0.2L). Buna göre silindirin sıkıştırma oranı 1.4:0.2 şeklinde bulunacaktır. Diğer bir deyişle bu piston silindir düzeneğinin sıkıştırma oranı 7:1 (yediye bir) şeklinde tanımlanabilecektir. Oran değişmekle birlikte bu gösterim pistonlu motorlarda sıkıştırma oranının standart gösterimidir.

Adından da anlaşılacağı üzere V-tip motorlar, krank milinin iki yanında birbirinden 45°, 60° veya 90° açıyla yerleştirilmiş iki sıra silindirden oluşmaktadır. Sıralı motorlara göre fazladan bir sıra daha silindire sahip olduklarından ve ayrıca sadece tek bir krank gövdesi ve krank mili bulunduğundan güç/ağırlık oranları daha yüksektir. Bir V-tip motorda sekiz ile on iki arasında silindir kullanılabilmekte ve hem su hem de hava soğutması yapılabilmektedir. Radyal motorlara göre daha küçük bir ön kesit alanı söz konusudur. V-tip bir
motorda, tıpkı sıralı motorlarda olduğu gibi silindirler krank milinin hem üzerinde hem
de altında olabilmektedir

Boksör motorlar günümüzde hafif uçaklar için en çok tercih edilen pistonlu motor tipidir.400 HP’ye kadar güç üretilebilen bu motorlarda çoğunlukla hava soğutma sistemi kullanılmaktadır. Bu motorlarda birbirinin karşısına gelecek şekilde her zaman çift sayıda silindir kullanılır

Üretici firması hangisi olursa olsun, günümüzde kullanılan pistonlu motorlarda ortak bir tanımlama sistemi geliştirilmiştir. Bu sistem içerisindeki harflerin açıklamaları aşağıda listelenmektedir:
O: Yatay boksör motor
R: Radyal motor
I: Sıralı motor
V: V-tip motor
T: Turboşarjlı motor
I: Yakıt enjeksiyonlu motor
S: Süperşarjlı motor
G: Pervane devir düşürücü sistem (geared)
L: Ters saat yönünde dönüş
H: Helikopterler için yatay montaj edilmiş motor
V: Helikopterler için dikey montaj edilmiş motor
A: Akrobasi için modifiye edilmiş motor
Bu harflerin yanında motorların toplam silindir hacimleri de inç küp olarak (1 inç» 2.54 cm) kullanılmaktadır. Örneğin, IO-320 kısaltması, motorun boksör tip ve enjeksiyonlu olduğunu, motor hacminin ise 320 inç küp (5.243 cc) olduğunu belirtmektedir.

O: Yatay boksör motor
R: Radyal motor
I: Sıralı motor
V: V-tip motor
T: Turboşarjlı motor
I: Yakıt enjeksiyonlu motor
S: Süperşarjlı motor
G: Pervane devir düşürücü sistem (geared)
L: Ters saat yönünde dönüş
H: Helikopterler için yatay montaj edilmiş motor
V: Helikopterler için dikey montaj edilmiş motor
A: Akrobasi için modifiye edilmiş motor

Jet itkisi tanımı, hızlandırılmış hava, gaz veya sıvı akışının bir lüleden dışarı atılması ile ortaya çıkan tepki kuvvetine verilen genel isimdir. Günümüzde kullanılan dört temel jet motor türü mevcuttur. Bunlar; roket, ram jet, pulsejet ve türbin jet motorları olarak sınıflandırılırlar.

Gaz türbinli motor ailesinin en eski ve en temel üyesi olan turbojet motorların çalışma prensibi oldukça basittir. Şekil 5.6’da gösterilen turbojet motora hava, öncelikle hava girişi adı verilen bir geometrik yapı vasıtasıyla girer. Buradan itibaren motora giren havanın arşılaşacağı ilk motor bölümü kompresördür. Hava, bu bölümde sıkıştırıldıktan sonra yakıtla karıştırılarak, yanma işleminin gerçekleşeceği yanma odası bölümüne geçer. Sıcaklık ve basıncı en yüksek değerlere ulaşan yanmış gazlar, ısı enerjisinin de yardımıyla bir türbin bölümüne yönlendirilirler. Egzoz gazları, türbini çevirerek mekanik enerji üretilmesini sağlarken, türbinden çıktıktan sonra bir egzoz bölümü vasıtasıyla yüksek hızlarda atmosfere atılırlar. Uçağın hareket etmesini sağlayan ve motor itkisi olarak adlandırılan kuvvet, motordan çıkan ve motora giren hava/gaz akışının hız farkından oluşur. Türbinden elde edilen mekanik enerji ise kompresörlerin ve diğer aksesuarların (pompa, jeneratör vb.) çalıştırılması için kullanılır.

Turbofan motorları turbojet motorlardan ayıran en temel özellikleri fan ünitesidir. Bu ünite motorun önünde olabileceği gibi türbin bölümünün arkasında da bulunabilmektedir.

Temel seviyede bir gaz türbinli motor; hava girişi, kompresör, yanma odası, türbin ve egzoz olmak üzere beş ana bölümden oluşmaktadır. Her bölüm birbirinin arkasına yerleştirilmiş olup termodinamik işlemler, motorun bu beş bölümünde eş zamanlı olarak gerçekleşmektedir.

Yanma işlemi motorun içerisinde, diğer bir deyişle silindir içerisinde gerçekleştirildiğinden bu tür motorlar içten yanmalı motorlar olarak da tanımlanırlar.

Giriş zamanı: Piston silindir içerisinde aşağıya doğru hareket ederken, giriş valfi açılarak içeriye hava ve yakıt girişi sağlanır. Bu zaman giriş zamanı olarak adlandırılır. Bu esnada çıkış valfi kapalı olup silindirler içerisindeki basınç neredeyse
sabittir

Ateşleme zamanı: Piston sıkıştırma zamanının sonuna doğru yaklaşırken sıkıştırılan karışım bir kıvılcım ile ateşlenir. Bu esnada piston hemen hemen en üst noktada bulunur ve her iki valf kapalıdır.

RPM: İngilizce ‘Revolutions per minute’ kelimelerinin baş harfleri olup Türkçede dakikadaki devir sayısı olarak kullanılır.

Radyal motorlar,  bir krank gövdesi etrafında dairesel olarak sıralanmış bir veya birden fazla kademe şeklinde silindirlerden oluşur. Silindirlerin ürettiği mekanik enerji, bir krank vasıtasıyla bir pervaneye iletilir.

Adından da anlaşılacağı üzere V-tip motorlar, krank milinin iki yanında birbirinden 45°,
60° veya 90° açıyla yerleştirilmiş iki sıra silindirden oluşmaktadır. Sıralı motorlara göre
fazladan bir sıra daha silindire sahip olduklarından ve ayrıca sadece tek bir krank gövdesi
ve krank mili bulunduğundan güç/ağırlık oranları daha yüksektir.

Üretici firması hangisi olursa olsun, günümüzde kullanılan pistonlu motorlarda ortak bir
tanımlama sistemi geliştirilmiştir. Bu sistem içerisindeki harflerin açıklamaları aşağıda
listelenmektedir:

G: Pervane devir düşürücü sistem (geared)
L: Ters saat yönünde dönüş
H: Helikopterler için yatay montaj edilmiş motor
V: Helikopterler için dikey montaj edilmiş motor
A: Akrobasi için modifiye edilmiş motor

turbojet motora hava, öncelikle hava girişi adı verilen bir geometrik yapı vasıtasıyla girer. Buradan itibaren motora giren havanın karşılaşacağı ilk motor bölümü kompresördür.

Pervane haricinde başka bir ünite için bir şaft vasıtasıyla güç üreten motorlara turboşaft
motor denir.

Uçaklarda kullanılan pistonlu motorların esas amacı, bu motorların kullanıldığı otomobil gibi diğer alanlarda olduğu gibi yakıtın içerisinde bulunan kimyasal enerjiyi açığa çıkararak bu enerjiyi başka bir türe, yani mekanik enerjiye dönüştürmektir. Diğer bir deyişle bu motorlar, enerjinin bir türden başka bir türe dönüşümünü sağlayan sistemlerdir. Doğru cevap E'dir.