UÇAK BİLGİSİ VE UÇUŞ İLKELERİ

Kayma Gerilmesi: Bitişik parçaların birbiri üzerinde kaymasına neden olan ve birim alana etki eden kuvvettir. Bu kuvvete kesme kuvveti adı verilir. Bu durum özellikle vida, civata ve perçinler için önem taşır.  Perçinle birleştirilmiş bir yapıya zıt yönde uygulanan kuvvetler bu gerilmeye sebep olur.

Basma Gerilmesi: Bir yapısal elemanı kısaltmaya çalışan ve birim alana etki eden kuvvettir. Bir yapısal elemana birbirine doğru uygulanan kuvvetler bu gerilmeye sebep olur. Bu gerilmeye uçaklarda verilebilecek en güzel örnek yine kanatlardır. Uçak yerdeyken kanat altında, havadayken kanat üstünde oluşur. Bu gerilmenin oluşumunda ise, çekme gerilmesinde anlatılanların tam tersi bir durum söz konusudur.

Manevra: Bir uçağa pilotun iradesiyle yaptırılan ivmeli hareketlerin (iniş, kalkış, viraj vb.) tümüdür.

Sağnaklar: Uçağın havada rastladığı her türlü rüzgâra verilen addır. Sağnaklar uçak yapılarında hasarlara, hatta uçağın düşmesine bile sebep olabilirler

Cephesel Sağnaklar: Tepe ve dağların oluşturduğu sağnaklardır. Hava sirkülasyonu vardır.

Nihai Yük: Bu yük kopma sınırındaki yüktür. Nihai yük bir uçağın tamamının ya da herhangi bir elemanının kırılmaksızın dayanabileceği maksimum yüktür. Eğer uçak hizmet ömrü boyunca bir defa bile bu yüke maruz kalırsa, bu yüke maruz kalan eleman ya da komple uçak
bir daha kullanılmamalıdır.

Radom: Uçağın burun kısmında bulunan radom, hava radar antenlerini koruyan ve aynı zamanda da gövdeye aerodinamik düzgünlük veren bir yapısal elemandır.

Üçüncül Yapı: Bu parçalar üzerlerine düşük yüklerin geldiği parçalardır. Örnek olarak kaporta (üzerine çok az yük gelen), tekerlek ısı  oruyucuları ve küçük parça dirsekleri verilebilir. Bu parçalar bakım manuellerinde ve çizimlerde YEŞİL (bazen nokta taramalı) renklerle
gösterilir.

Bölgesel numaralandırma yönteminde uçak yapısının, bölgelere ayrılacak şekilde numaralandırılması söz konusudur. Uçaktaki her bir bölge bir rakamla gösterilir. Bu rakamlar uçakta herhangi bir bölgedeki bir parçanın kolaylıkla bulunmasını sağlar. Uçak üzerindeki bölgelerin gösteriminde kullanılan rakamlar şu şekildedir:
• 100 – Gövde altı
• 200 – Gövde üstü
• 300 – Stabilizeler (Kuyruk kısmı)
• 400 – Motor bölmesi (Nacelle)
• 500 – Sol kanat
• 600 – Sağ kanat
• 700 – İniş takımları
• 800 – Kapılar

Wright kardeşler, ilk kontrol edilebilir ve motorlu uçuşu, 17 Aralık 1903’te Kuzey Karolina Kill Devil Hills’te yapmıştır. Buna göre doğru cevap C seçeneğidir.

Yapısal elemanlara etki eden başlıca gerilmeler aşağıdaki gibidir:
• Çekme Gerilmesi
• Basma Gerilmesi
• Kayma Gerilmesi
• Eğilme Gerilmesi
• Burulma Gerilmesi
• Burkulma Gerilmesi

Buna göre doğru cevap D seçeneğidir.

Basma Gerilmesi: Bir yapısal elemanı kısaltmaya çalışan ve birim alana etki eden kuvvettir. Bir yapısal elemana birbirine doğru uygulanan kuvvetler bu gerilmeye sebep olur. Buna göre doğru cevap A seçeneğidir.

Kayma Gerilmesi: Bitişik parçaların birbiri üzerinde kaymasına neden olan ve birim alana etki eden kuvvettir. Bu kuvvete kesme kuvveti adı verilir. Bu durum özellikle vida, civata ve perçinler için önem taşır. Perçinle birleştirilmiş bir yapıya zıt yönde uygulanan kuvvetler bu gerilmeye sebep olur. Buna göre doğru cevap E seçeneğidir.

Radyal Gerilmeler: Uçaklarda buna en güzel örnek kabin iç basıncıdır. Yüksek irtifalarda uçan modern yolcu uçaklarında, uçak kabini basınçlandırılır. Bunun sebebi irtifa arttıkça hava basıncının düşmesi, dolayısıyla oksijen miktarının azalmasıdır. Bu yüzden yüksek
irtifalarda yolcuların yaşayabileceği bir ortam yaratmak gerekir. Bunun yolu da uçak kabininin basınçlandırılmasıdır.
Basınçlandırma sonucunda iç basınç ve dış basınç arasındaki fark ise kabinin zorlanmasına (şişmesine) sebep olur. Basınca göre kabin, şişer ya da büzülür. Bu tür gerilmelere radyal gerilmeler denir. Buna göre doğru cevap B seçeneğidir.

Atalet kuvvetleri: Atalet kuvvetleri hızlanma, yavaşlama, viraj, manevra veya sağnaklardan dolayı oluşan ivmelerin sonucu ortaya çıkarlar. Bu kuvvet harekete karşı koyma kuvvetidir. Buna göre doğru cevap B seçeneğidir.

Cephesel Sağnaklar: Tepe ve dağların oluşturduğu sağnaklardır. Hava sirkülasyonu vardır. Buna göre doğru cevap C seçeneğidir.

Sınır yük, akma sınırındaki yükü ifade eder. Bu tür yükler yerde ve havada, ivmeli ivmesiz tüm uçuş hallerinde manevra veya sağnaklarla uçağa gelmesi muhtemel statik yüklerdir. Buna göre doğru cevap E seçeneğidir.

Birincil Yapı: Bu parçalar iniş takımları, uçuş kontrol yüzeyleri, motor bağlayıcıları ve çalışan kaplama (stressed skin) gibi uçak için birinci derecede önemli olan yapı elemanlarını kapsar.

İkincil Yapı: Bu parçalar da üzerlerine yüksek yüklerin geldiği parçalardır. Ancak hasarlandıkları zaman uçuş güvenliğini etkilemezler. Örnek olarak koridorlar, radom ve iniş takımı kapakları verilebilir.

Üçüncül Yapı: Bu parçalar üzerlerine düşük yüklerin geldiği parçalardır. Örnek olarak kaporta (üzerine çok az yük gelen), tekerlek ısı koruyucuları ve küçük parça dirsekleri verilebilir.

Buna göre doğru cevap A seçeneğidir.

Bölgesel numaralandırma yönteminde uçak yapısının, bölgelere ayrılacak şekilde numaralandırılması söz konusudur. Uçaktaki her bir bölge bir rakamla gösterilir. Bu rakamlar uçakta herhangi bir bölgedeki bir parçanın kolaylıkla bulunmasını sağlar. Uçak üzerindeki bölgelerin gösteriminde kullanılan rakamlar şu şekildedir:
• 100 – Gövde altı
• 200 – Gövde üstü
• 300 – Stabilizeler (Kuyruk kısmı)
• 400 – Motor bölmesi (Nacelle)
• 500 – Sol kanat
• 600 – Sağ kanat
• 700 – İniş takımları
• 800 – Kapılar

Buna göre teknik ekip kuyruk kısmına gitmelidir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Sabit kanatlı uçaklarda teçhizat hariç, yapının altı ana bölümden oluştuğu kabul edilir. Bu bölümler şu şekildedir; Kanat, Gövde, Kuyruk takımı, Uçuş kontrol yüzeyleri, İniş takımları, Güç grubu (motorlar). B seçeneğinde ki Pal ise helikopter aracına özgü bir parçadır. Buna göre doğru cevap B seçeneğidir.