UÇAK BİLGİSİ VE UÇUŞ İLKELERİ - Deneme Sınavı - 9

Denklemde, γ hava için izontropik genleşme katsayısını (birimsiz), R hava için
gerçek gaz sabitini (m2/s2°K) ve T ise bulunulan irtifanın sıcaklığını (K) göstermektedir.
γ ve R sırasıyla 1,4 ve 287,04 değerlerine sahip sabit katsayılardır.

Uçulan irtifada, uçağın uçuş hızı ile ses hızı arasındaki ilişkiyi tanımlamak üzere Mach
sayısı kavramı kullanılır. Uçağın gerçek hava hızının, o irtifadaki ses hızına oranı Mach
sayısı olarak tanımlanır.

Genellikle 0 – 0,75 Mach arası hızlar sübsonik olarak tanımlanır. Transonik bölgede (akışta, uçuş hızlarında) uçağın etrafındaki hız bileşenlerinin bir kısmı ses hızının altındayken bir kısmı da ses hızının üstündedir. Bu bölgede hızlar 0,75 – 1,2 Mach aralığındaki değerler olarak kabul edilir. Süpersonik bölgede (akışta, uçuş hızlarında) ise uçağın etrafındaki tüm hız bileşenleri ses hızının üstündedir. 1,2 – 5,0 Mach arasındaki hızlar süpersonik olarak kabul edilmektedir.

Hava içerisinde hareket eden bir uçağın etrafındaki hava akışında, uçağın varlığından etkilenmeyen hava zerreciklerinin akış hızı serbest akış Mach sayısı (MFS)olarak adlandırılır

Burun şok dalgası: Uçuş hızının 1,0 Mach değerini aşması ile birlikte hücum kenarında oluşan şok dalgasıdır

Yüksek hızlı uçuşta şok dalgası oluşumu ile birlikte şok dalgasına çarpan hava akımı
kinetik enerjisini aniden kaybeder.

Mach sayısı ve taşıma katsayısı ilişkisini göstermektedir.

Dalga sürüklemesini azaltmak üzere uygulanabilecek yöntemler şunlardır:
• Şok dalgası arkasındaki bölgede ayrılmayı azaltıcı girdap üreteçleri kullanmak
• İnce (kalınlığı az) profiller kullanmak
• Transonik profiller kullanmak
• Keskin kenarlı süpersonik profiller kullanmak
• Uçak tasarımında (transonik) alan kuralını uygulamak
• Yüksek ok açılı kanatlar kullanmak

Yüksek hızlı uçuş için yapılan incelemeler simetrik özellikteki, iki ucu sivriltilmiş biçimde olan ve “Sears-Haack şekli” olarak adlandırılan formda tasarlanan cisimlerin daha az sürükleme bileşeni yarattığını ortaya koymaktadır. Sears-Haack şekli olarak adlandırılan form yukarıda gösterilmektedir.

Geçmişte, sivil havacılık alanında süpersonik uçak olarak Tupolev Tu-144 ve Concorde
uçakları kullanılmıştır. Her iki uçağın da tasarımsal özellikleri birbirine oldukça benzemektedir.

Uçaklarda kullanılan pistonlu motorların esas amacı, bu motorların kullanıldığı otomobil gibi diğer alanlarda olduğu gibi yakıtın içerisinde bulunan kimyasal enerjiyi açığa çıkararak bu enerjiyi başka bir türe, yani mekanik enerjiye dönüştürmektir. Diğer bir deyişle bu motorlar, enerjinin bir türden başka bir türe dönüşümünü sağlayan sistemlerdir. Doğru cevap E'dir.

Güç zamanında her iki valf hâlen kapalı olup silindir içerisindeki basınç
en yüksek seviyesine ulaşmıştır. Yanan gazlar genleşerek pistonu aşağıya doğru
hareket etmeye zorlar. Bu esnada silindir içindeki yanmış gazların sıcaklığı oldukça
yüksek değerlerde olup, yanma işlemi pistonlar üzerinde 15 ton ağırlığında bir
kuvvet oluşturabilir. Bu hareket vasıtasıyla pistonun bağlı olduğu krank mili döndürülmüş
olur. Piston en alt noktaya yaklaşırken egzoz valfi açılmaya başlar. Doğru cevap D'dir.

Hava soğutmalı motor, soğutma sistemine göre sınıflandırılmışken diğer seçeneklerdeki motor tipleri silindir dizilişine göre sınıflandırılmıştır. Doğru cevap C'dir.

I: Yakıt enjeksiyonlu, R: Radyal motora işaret etmektedir. Doğru cevap B'dir.

Ses hızı ilk kez Bell X-1 model uçak ile 14 Ekim 1947’de aşılmıştır. Doğru cevap A'dır.

Gaz türbinli motorların temelde dört farklı türü mevcuttur.

Bunlar: 1. Turbojet

2. Turbofan

3. Turboprop

4. Turboşaft

şeklinde listelenebilir. Doğru cevap E'dir.

Uçağın, uzunlamasına eksen etrafındaki hareketi (sağa-sola) yatış, yanlamasına eksen etrafındaki hareketi (burun aşağı – burun yukarı) yunuslama ve dikine eksen etrafındaki hareketi de (burun sağa – burun sola) sapma olarak adlandırılır.Uçağın, uzunlamasına eksen etrafındaki hareketi (sağa-sola) yatış, yanlamasına eksen etrafındaki hareketi (burun aşağı – burun yukarı) yunuslama ve dikine eksen etrafındaki hareketi de (burun sağa – burun sola) sapma olarak adlandırılır.

Birincil uçuş kontrol yüzeyleri kanatçık (aileron), irtifa dümeni (elevator), istikamet dümeni (rudder), hareketli yatay stabilize (trimmable horizontal stabilizer) yüzeylerini içerir. Bu yüzeylerin görevi uçağın üç ana hareket ekseni olan uzunlamasına, yanlamasına ve dikine eksenleri etrafındaki sırasıyla yatış, yunuslama ve sapma hareketlerini kontrol etmektir. Ağırlık merkezine göre moment oluşturma-değiştirme prensibine göre çalışırlar.

Yardımcı uçuş kontrol yüzeyleri ise spoiler, hız freni, slat, slot ve (hücum ve firar kenarı) flap yüzeylerini içermektedir. Bu yüzeylerin görevi özellikle uçağın kalkış ve iniş hareketlerinde gerekli hallerde hızı düşürmek, aerodinamik frenleme yapmak, taşıma ve sürükleme kuvvetlerinin değerlerini değiştirmektir.

Spoiler panelleri, aileron yüzeyinin sağladığı uçak hareketi olan yatışı desteklemek üzere tek yarım kanatta açılıp, diğer yarım kanatta kapalı tutulacak şekilde asimetrik olarak kullanıldıklarında birincil uçuş kontrol yüzeyi içinde sayılırlar. Her iki yarım kanat üzerinde yer alan spoiler panelleri inişin belirli aşamalarında simetrik olarak kullanıldıklarında ise yardımcı uçuş kontrol yüzeyi olarak görev yaparlar.