UÇAK BİLGİSİ VE UÇUŞ İLKELERİ - Deneme Sınavı - 6

5,0 Mach üzerindeki hızlar hipersonik olarak adlandırılır.

Eğik şok dalgası: Akış doğrultusu ile belirli bir açı yaparak oluşan şok dalgasıdır

Dalga sürüklemesini azaltmak üzere uygulanabilecek yöntemler şunlardır:
• Şok dalgası arkasındaki bölgede ayrılmayı azaltıcı girdap üreteçleri kullanmak
• İnce (kalınlığı az) profiller kullanmak
• Transonik profiller kullanmak
• Keskin kenarlı süpersonik profiller kullanmak
• Uçak tasarımında (transonik) alan kuralını uygulamak
• Yüksek ok açılı kanatlar kullanmak

Ok açısı: Bir uçağa üstten veya alttan bakıldığında kanat-gövde bağlantısında görülen ve kanadın açıklığı boyunca, veterin belirli yüzdelerinin oluşturduğu hattın  uçağın simetri düzlemine dik eksen ile yapmış olduğu açıdır.

Süpersonik uçuşta, şok dalgası oluşumu ile beraber kinetik enerjinin ısı enerjisine dönüşmesi sırasında uçak üzerinde yapısal malzemeleri etkileyecek sıcaklık artışları yaşanabilir. Mach sayısı arttıkça yapısal elemanlar üzerindeki sıcaklık artışı yüksek olmaktadır.

Basınçta meydana gelen küçük bozulmaların hava içerisindeki ilerleme hızı ses hızı
olarak adlandırılır.

Kanat üzerindeki bir noktada lokal Mach sayısı değeri 1,0 Mach değerine ulaştığı andaki serbest akış Mach sayısı değeri kritik Mach sayısı (Mcrit) olarak adlandırılır. Diğer
bir deyişle kritik Mach sayısı, kanat üzerinde herhangi bir noktadaki akış hızı 1,0 Mach
değerine ulaştığı anda uçağın sahip olduğu hızdır. Bu hıza ulaşıldığında şok dalgası oluşumları başlar.

Gerçek Hava Hızı: Uçağınhavaya göre hızını ifade eder. Aerodinamik ve uçak performans hesaplamalarında genellikle kullanılan hız tipidir.

Concorde ise Fransa ve İngiltere tarafından yürütülen ortak bir çalışma ile ortaya konan süpersonik bir yolcu uçağıdır. İlk uçuş denemesini 1969 yılında yapan Concorde uçağı 1976 yılında süpersonik ticari yolcu uçağı olarak hizmete girmiştir. Bu uçaklar Atlantik
okyanusunu 3 saatte geçebilecek özelliğe sahiptiler. Temmuz 2000’de bir Concorde uçağı, Paris Charles de Gaulle Havaalanı’ndan kalkışından 1,5 dakika sonra düşmüştür. Bu kaza Concorde uçaklarına olan güvenirliği azaltmış, bu da yolcu sayısına yansımıştır. Bu uçaklar Ekim 2003’te son ticari seferini yaparak hizmetten kaldırılmışlardır.

Sıcaklık: Bir maddenin ortalama moleküler kinetik enerjisinin bir ölçüsüdür. Doğru seçenek D'dir.

B seçeneği hücum açısı, C seçeneği eğrilik hattı, D seçeneği geometrik veter, E seçeneği aerodinamik veter terimlerini açıklarken A seçeneğinde ki "Profilin alt ve üst yüzeyleri arasında her noktada, vetere dik olarak ölçülen mesafedir" ifadesi Kalınlık terimini açıklamaktadır. Buna göre doğru cevap A seçeneğidir.

Pistonlu motorların çalışma prensibi için doğru sıralama şekli; Giriş zamanı-Sıkıştırma zamanı-Ateşleme zamanı-Güç zamanı-Egzoz zamanı şeklindedir. Buna göre doğru cevap A seçeneğidir.

Güç zamanında her iki valf hâlen kapalı olup silindir içerisindeki basınç en yüksek seviyesine ulaşmıştır. Yanan gazlar genleşerek pistonu aşağıya doğru hareket etmeye zorlar. Bu esnada silindir içindeki yanmış gazların sıcaklığı oldukça yüksek değerlerde olup, yanma işlemi pistonlar üzerinde 15 ton ağırlığında bir kuvvet oluşturabilir. Bu hareket vasıtasıyla pistonun bağlı olduğu krank mili döndürülmüş olur. Piston en alt noktaya yaklaşırken egzoz valfi açılmaya başlar. Buna göre doğru cevap D seçeneğidir.

Pistonlar içerisindeki ısı, piston yüzeyleri vasıtasıyla silindir duvarlarına iletilir. Bu esnada silindir üzerinde bulunan finler de daha etkili bir soğutma yapılmasını sağlar. Buna göre doğru cevap C seçeneğidir.

Silindir dizilişine göre pistonlu motorlar; Radyal, Sıralı, V-tip, Boksör şeklinde iken, soğutma sistemine göre pistonlu motorlar hava soğutmalı ve sıvı soğutmalı pistonlu motorlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Buna göre doğru cevap E seçeneğidir.

Genellikle çift sayıdaki silindirlerin krank miline paralel olarak hizalandığı motor tipi sıralı motorlardır. Bu motorlarda hem su hem de hava soğutma sistemi kullanılabilir ve ayrıca silindirler krank milinin üzerinde olabileceği gibi altında da olabilirler. Buna göre doğru cevap B seçeneğidir.

Motor tanımlama kodlarından;

O: Yatay boksör motor

R: Radyal motor

I: Yakıt enjeksiyonlu motor

S: Süpersarjlı motor

olarak tanımlanmaktadır. Buna göre doğru cevap C seçeneğidir.

Gaz türbinli motorların temelde dört farklı türü mevcuttur. Bunlar: Turbojet, Turbofan, Turboprop, Turboşaft. Buna göre doğru cevap E seçeneğidir.

Turbojet motor elemanlarının çalışma sırası; Hava girişi-Kompresör-Yanma odası-Türbin-Egzoz şeklindedir. Buna göre doğru cevap A seçeneğidir.

Sıcaklık ve basıncı en yüksek değerlere ulaşan yanmış gazlar, ısı enerjisinin de yardımıyla bir türbin bölümüne yönlendirilirler. Egzoz gazları, türbini çevirerek mekanik enerji üretilmesini sağlarken, türbinden çıktıktan sonra bir egzoz bölümü vasıtasıyla yüksek hızlarda atmosfere atılırlar. Buna göre doğru cevap D seçeneğidir.