UÇAK BİLGİSİ VE UÇUŞ İLKELERİ - Deneme Sınavı - 9

Emniyetli-Hasar (Fail-Safe) Tasarımı: Bu yaklaşımda ise parçadaki çatlak tahribatsız muayene yöntemleriyle tespit edilse bile parça serviste kalır ve çatlak tehlikeli bir konuma gelmeden parça tamir edilir. Bu tasarımda çatlak içeren parçaya, uçuşta riskin olmaması ve çatlak ilerlemesinin yavaş olması şartıyla izin verilebilir. Emniyetli-hasar yapıları (gövde, kanat gibi) birden fazla yük yollarına sahiptir. Eğer herhangi bir parça üzerine düşen görevi yapamaz ya da yükü karşılayamaz duruma gelirse, geri kalanlar çalışma yükünü taşımaya devam edeceklerdir.

Uçağın ana bölümlerinde kullanılan malzemeler genel olarak alüminyum alaşımları, titanyum alaşımları, paslanmaz çelikler, süperalaşımlar ve kompozit malzemelerdir.

Tek yüzeyli kanatlar dörde ayrılmaktadır. Bunlar şu şekildedir:

• Parasol (şemsiye) kanat

• Üstten kanat

• Ortadan kanat

• Alttan kanat

Winglet, kanat uçlarında bulunan ve sürükleme kuvvetini düşürmeye yarayan aerodinamik bir yüzeydir. Bu yüzeyler sayesinde, kanat uçlarındaki düzensiz hava akımlarının yani vorteksin, kanat üst yüzeyine çıkarak taşıma kaybına sebep olması engellenir. Bu yüzeyler sayesinde yakıt tasarrufu sağlanır.

Kafes-kiriş gövde yapısı çok basit bir yapıdır. Bu yapılar genellikle hafif uçaklarda ve eski tip helikopterlerde kullanılır. Bu yapının iskeleti, birbirine kaynaklanmış çubuklardan oluşur. Bu çubuklar bağlantı uçlarına gelen kuvvetleri taşırlar. Çubukların bu kuvvetleri taşıyabilecek kadar mukavemetli olan ve aynı zamanda da şekillendirilmesi kolay standart malzemeden seçilmesi, yapı ekonomisi bakımından önemlidir.

Rijit cisim: Kuvvet ya da moment etkisi altında şekil değiştirmeyen, formunu koruyan cisimlere denir.

Frame, gövdede burundan kuyruğa doğru yerleştirilerek, gövdeye şeklini veren çemberdir.

Radom, uçağın burun kısmında bulunan yapısal elemandır. Radom’un iki amacı vardır. Aerodinamik düzgünlük sağlamak ve radar antenlerini dış etkilere karşı korumak.

Girt bar: Acil durumlarda yolcuların tahliyesinde, kapının iç tarafında bulunan kaçış kızağı (escape slide) kullanılır. İşte bu kızağı uçak kabininin zeminine sabitleyen elaman girt bar’dır. Normal şartlarda bu eleman zemine sabitken, kapılar kesinlikle açılmamalıdır.

Tapa tip kapıların en büyük avantajı, toplam yükün tüm kapı kasasına eşit olarak dağıtılmasıdır. Ayrıca kabin basınçlandırıldığı zaman kapının daha da sağlam bir şekilde kapanmasıdır.

Kokpit camları, şokları absorbe edebilen çeşitli ara tabakalarla güçlendirilmiş bir yapıya sahiptir. Böylelikle iç basınç ve dış etkenlere karşı oldukça dayanıklı bir yapı elde edilmiş olunur. Dış etken olarak sayabileceğimiz en tehlikeli durum ise kuş çarpmalarıdır. Ayrıca bu camların, buzlanmaya ve buharlaşmaya karşı ısıtma sistemleri vardır ve sızdırmazlık özellikleri bulunmaktadır. Basınç sızdırmazlığı kauçuk ile sağlanır.

Uçakların iniş-kalkış ve yerdeki hareketlerinde, yer ile teması sağlayan uçağın yatay ve düşey hareketinden dolayı oluşan yükleri karşılayan komponentlere iniş takımı denir.

Parazit Sürükleme: Uçağın uçuşu sırasında, taşımaya katkıda bulunan elemanlarının dışındaki elemanların (iniş takımları gibi) meydana getirdiği sürükleme
kuvvetidir.

Kuyruk tekerlekli iniş takımları, çok eski uçaklarda da kullanıldığı için bu yerleştirme tipi konvansiyonel olarak da adlandırılır. Ana iniş takımları, gövde ile kanadın birleşiminde veya kanadın altında olup, ağırlık merkezini biraz ön tarafına yerleştirilmiştir. Bundan dolayı dengeyi sağlamak ve kuyruk kısmını desteklemek için yardımcı iniş takımı da kuyruğa yerleştirilmiştir.

Burun tekerlekli iniş takımlarında eski sıkıntılar ortadan kaldırılmıştır. Bu tip iniş takımları, jet uçaklarında yaygın olarak kullanılır.

Çoğu küçük, tek motorlu, hafif uçaklarda sabit iniş takımı kullanılır. Yüksek hızda uçmaları gerekmeyen bu uçaklarda, yapı basitliği ve ekonomisi ön plana alınarak iniş takımlarını sabit yapmak en iyi çözümdür.

Sürükleme dikmesi, ana dikmenin dengede kalmasını sağlar. Bir noktası ana dikmeye bağlı iken diğer noktası bağlantı parçasına bağlıdır.

Dahilî Amortisörlü Dikmeler: Amortisörlerin dikmenin içinde yer aldığı bu tür dikmeler, uçaklarda yaygın olarak kullanılırlar.

Pistonun kendi ekseni etrafında dönüşünü engelleyen ve tekerleğin hareket yönünde kalmasını sağlayan parçalara makas adı verilir.

Ana iniş takımlarının açılması ve toplanmasını sağlayan elemanlara hareket ettirici (akçüatör) adı verilir.