UÇAK BİLGİSİ VE UÇUŞ İLKELERİ - Deneme Sınavı - 14

Uçakların iniş-kalkış ve yerdeki hareketlerinde, yer ile teması sağlayan uçağın yatay ve düşey hareketinden dolayı oluşan yükleri karşılayan komponentlere iniş takımı denir.

İniş takımlarının genel görevleri; yerde hareket, kalkış ve iniş olarak üç başlık altında

toplanabilir.

Parazit Sürükleme: Uçağın uçuşu sırasında, taşımaya katkıda bulunan elemanlarının dışındaki elemanların (iniş takımları gibi) meydana getirdiği sürükleme kuvvetidir

İniş takımları yerleştirilme düzenine göre üç gruba ayrılırlar. Bunlar:

• Kuyruk tekerlekli iniş takımı
• Tandem iniş takımı
• Burun tekerlekli iniş takımı

Dikmeler, uçak yere indiğinde oluşan sarsıntı ve darbeleri sönümleyerek uçağın ana yapı- sını korurlar. Uçağın burun kısmındaki dikmeler, burun dikmesi, arka kısmındaki dik- meler ise ana dikme olarak adlandırılırlar. Kenar dikmesi ve sürükleme dikmesi ana dikmenin parçalarıdır. Bunlar ana dikmenin dengede kalmasını sağlarlar. Kenar dikmesi iki parçadan oluşur ve bağlayıcılarla ana dikmeye monte edilmiştir. Kenar dikmesi iniş takımı içeri alınırken menteşeden katlanır. Sürükleme dikmesi, ana dikmenin dengede kalmasını sağlar. Bir noktası ana dikmeye bağlı iken diğer noktası bağlantı parçasına bağlıdır.

Ölçüm pimi: Çok basit yapıda olan dikmelerde olduğu gibi en gelişmiş yapıda olanlarda da mevcuttur. Ölçüm piminin görevi, sıvının geçiş açıklığını değiştirmektir. İniş takımı yere değdiğinde pistonun hareketi ile bir bölmeden diğer bölmeye geçen sıvı akışı ölçüm pimi çapı boyunca değişir.

İniş takımları kumanda paneli dört bölümden oluşur:

1. Topuzlu iniş takımları kumanda kolu
2. Üç adet yeşil renkli emniyet ikaz lambası
3. Aşağı kilitlemeyi iptal düğmesi

4. Gürültü ve korna susturma düğmesi

Fren sistemleri güvenlik amacıyla kendi içinde alt sistemlere ayrılmıştır. Bunlar;

• Normal Fren
• Alternatif Fren
• Park Freni

• Uçuş Freni
• Kayma Önleyici Fren

• Otomatik Fren

Park freni uçak yerde iken kullanılan fren sistemidir. Park freni, uçak park alanına çekildiği zaman uçağın ana iniş takımı tekerleklerine yapılan frendir. Sistem çalışma basıncınıfren akülerinden alır.

Çalışan kaplama; Uçak üzerindeki yük taşıyan kaplamalara denir. Örneğin, kanat kaplamaları ve gövde kaplamaları çalışan kaplamalardır. Ancak radom ve motor kaportası gibi kaplamalar yük taşımadıkları için çalışan kaplama değildirler. Cevap B'dir.

Eğilme Gerilmesi; Çekme ve basma gerilmelerinin yapısal elemana bir veya daha fazla noktadan etkisiyle oluşur. Cevap E'dir.

Burkulma Gerilmesi; Basınç kuvvetine maruz kalan elemanlar, basınç yükü tarafından oluşturulan yanal eğilme sonucunda göçmeye meyillidirler. Bu olaya burkulma adı verilir. Bu gerilmeye en güzel örnek iniş takımlarıdır. Cevap D'dir.

Atalet kuvvetleri hızlanma, yavaşlama, viraj, manevra veya sağnaklardan dolayı oluşan ivmelerin sonucu ortaya çıkarlar. Bu kuvvet harekete karşı koyma kuvvetidir. Cevap A'dır.

Bahsedilen sağnaklardan en tehlikeli olanı ise fırtına sağnaklardır. Fırtına sağnaklar yüksek irtifalardaki bulutların oluşturduğu sağnaklardır. Düşey yönde etkili olurlarsa, kanada zarar verebilirler. Bu sağnaklar ani taşıma kaybına sebep olurlar. Cevap C'dir.

Manevra: Bir uçağa pilotun iradesiyle yaptırılan ivmeli hareketlerin (iniş, kalkış, viraj vb.) tümüdür. Cevap A'dır.

Radom; Uçağın burun kısmında bulunan radom, hava radar antenlerini koruyan ve aynı zamanda da gövdeye aerodinamik düzgünlük veren bir yapısal elemandır. Cevap B'dir.

Uçaklarda radyal gerilmeye en güzel örnek kabin iç basıncıdır. Yüksek irtifalarda uçan modern yolcu uçaklarında, uçak kabini basınçlandırılır. Bunun sebebi irtifa arttıkça hava basıncının düşmesi, dolayısıyla oksijen miktarının azalmasıdır. Cevap C'dir.

Bir yapısal elemanı kısaltmaya çalışan ve birim alana etki eden kuvvet basma gerilmesidir. Cevap D'dir. 

Bu parçalar iniş takımları, uçuş kontrol yüzeyleri, motor bağlayıcıları ve çalışan kaplama (stressed skin) gibi uçak için birinci derecede önemli olan yapı elemanlarını kapsar. Bu elemanlarda herhangi bir hasar oluştuğu zaman uçuş güvenliği tehlikeye girer. Bu parçalar bakım manuellerinde ve çizimlerde KIRMIZI (bazen beyaz) renklerle gösterilir. Cevap E'dir.

İlk uçan makine çizimlerinden biri 1500’lü yıllarda Leonardo da Vinci tarafından kuşların uçuşu ile ilgili yazılan el yazmaları içerisinde yer almaktadır. Bu makine insan gücünü kullanarak kanat çırpma esasına dayanan bir makinedir. Ancak bu tip makinelerle yapılan uçuş denemeleri ne yazık ki başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Çünkü bu makinenin temeli, kuşların uçmalarını sağlayan fizyolojik yeteneklerin insanlar tarafından yerine getirilmesine dayanmaktadır. 1650 ve 1900 yılları arasında, ikinci bir deneme yapılmıştır. Bu sefer uçmak için daha az karmaşık ama daha verimli yeni nesil uçan makineler olan hafif gemiler - yani balonlar - kullanılmıştır. Bir hava aracı olarak balonlar, temelde içine sıcak hava ya da havadan hafif olan hidrojen, helyum gibi gazların doldurulduğu kapalı bir ortamın altına, yük taşımaya yarayan bir sepetin bağlanması ile oluşturulmaktadırlar.
Balon ile gerçekleştirilen ilk başarılı deneme Fransa’da, 1783 yılında Montgolfier Kardeşler tarafından yapılmıştır. Balonlar uçmayı başarmışlardır ancak üzerlerinde herhangi bir kontrol yüzeyi olmadığı için istenilen doğrultuda hareket ettirilmeleri zordur. Havalandıktan sonra rüzgârın yönüne bağlı olarak yön değiştirirler. Yönlendirme problemi, havanın direncini azaltmak için uzamış balon şeklinde tasarlanan gemilere güç teçhizatlarının ve dümenlerin takılması ile aşılmıştır. Böylelikle bir anlamda kontrol edilebilen balonlar elde edilmiştir. Bu konudaki en başarılı girişimlerden biri, Kont Ferdinand von Zeppelin tarafından yapılmıştır. 1930’ların başında Alman “Graf Zeppelin” hava gemisi, Atlantik’i
geçerek Amerika Birleşik Devletleri’ne ulaşmıştır. Bu başarılı girişim sonrasında benzer şekilde tasarlanan hava gemileri genel adıyla Zeplin olarak isimlendirilmiştir. Günümüz uçaklarının ilk adımları ise 1900’lü yılların başında iki Amerikalı kardeş olan Orville ve Wilbur Wright tarafından yapılan planör deneyleri ile atılmıştır. Wright Kardeşler, başarısızlıkla sonuçlanan birçok denemenin ardından 17 Aralık 1903’te Flyer adını verdikleri havadan ağır ve güç grubu bulunduran araçlarıyla gerçek anlamda uçmayı başarmışlardır.