TÜRKİYE SELÇUKLU TARİHİ

XIII. asrın en önemli hadisesi Asya kıtasının büyük bir bölümüyle Orta Avrupa’ya kadar yayılan Moğol istilâsı idi. Türkiye Selçuklu Devleti de Kösedağda hezimete (1243) uğrayarak bu olaydan nasibini almıştır. Nitekim bu yenilginin ardından devleti yönetenlerin yetersizlikleri ve düşmanla yapılan işbirlikleri nedeniyle, Anadolu kısa bir sürede Moğol istilâsına maruz kalmıştır. Doğru seçenek: E şıkkıdır.

Dulkadiroğulları Beyliği: Oğuzların Bozok koluna mensub olan Zeyneddîn Karaca tarafından 1337 yılında, Maraş-Elbistan havalisinde kurulmuştur.

XIII. asrın ikinci yarısından itibaren Beyşehir, Seydişehir, Ilgın, Bolvadin ve Akşehir civarında, yaklaşık 40 yıl kadar hüküm sürmüş bir beyliktir. Mübarizüddîn Mehmet, 1314 yılında Anadolu’ya gelen Emir Çoban’a itaat arzedenler arasında bulunuyordu. Mehmet Bey 1320’de vefat edince yerine geçen oğlu II. Süleyman, Moğol valisi Timurtaş tarafından Beyşehir Gölü’ne atılarak öldürüldü (1326).

XIII. asrın en önemli hadisesi hiç şüphesiz Asya kıtasının büyük bir bölümüyle Orta Avrupa’ya kadar yayılan Moğol istilâsı idi. Türkiye Selçuklu Devleti de Kösedağ’da hezimete (1243) uğrayarak bu olaydan nasibini almıştı. Nitekim bu yenilginin ardından devleti yönetenlerin yetersizlikleri ve düşmanla yapılan işbirlikleri nedeniyle, Anadolu kısa bir sürede Moğol istilâsına maruz kaldı.

Selçuklu Devleti, Miryokefalon zaferiyle askeri sorunlarını önemli ölçüde hallettikten sonra, yapısal bir dönüşüm sürecine girmişti. Daha önceki ünitelerde temas edildiği gibi, kuruluş aşamasında devletin aslî gücünü oluşturan Türkmenler, daha sonra yerleşikliği öngören devlet politikalarına karşı durdular. Siyavuş (Cimri) hadisesi sırasında yine Türkmenlerin Moğol karşıtı saflarında yer aldı. Uç Türkmenleriyle yeni gelenlerin güç birliği etmesi ve çoğunlukla Moğol istilâsına karşı başkaldırı çerçevesinde teşkilatlanmışlardır.

Moğol istilasından sonra baş gösteren Türkmen isyanları neticesinde Batı-Anadolu’da teşekkül eden beylik, XIII. asrın ikinci yarısından XIV. asrın sonlarına kadar, Lâdik (Denizli) merkez olmak üzere Honaz ve Dalaman civarında hüküm sürmüştür.

Beyliğin kurucusu bir uç gazisi olan Mehmet Bey’dir.

Türkiye Selçuklu Devleti’nin Moğol istilası nedeniyle çöküş sürecine girdiği bu dönemde uç Türkmenleri tarafından kurulan en büyük beylik Karamanoğulları’dır. Oğuzlar’ın Afşar boyuna mensup olan Karamanlılar, Anadolu’ya XIII. asrın ilk çeyreğinde, Azerbaycan ve Şirvan bölgesinden göç etmişlerdir.

XIII. asrın ikinci yarısından itibaren Beyşehir, Seydişehir, Ilgın, Bolvadin ve Akşehir civarında, yaklaşık 40 yıl kadar hüküm sürmüş bir beylik Eşrefoğulları Beyliği'dir. Beyliğin kurucusu olan Eşrefoğlu Süleyman Bey, Sultan III. Keyhüsrev zamanında uç beyiydi.

Germiyanoğulları, Türkiye Selçuklu Devleti’nin son dönemlerinde Kütahya ve çevresinde hüküm sürmüştür. Germiyanlılar ilk defa Alişiroğlu Muzaffereddîn önderliğinde XIII. yüzyılın ilk yarısında Malatya’da tarih sahnesine çıkmışlardı. Germiyanoğulları’nın Kütahya tarafına hangi tarihlerde göç ettikleri belli değildir.

Batı Anadolu’da merkezi Manisa olmak üzere hüküm süren Saruhan beyliğinin kurucusu Saruhan Bey’in, Harizm Türkleri’nden Saruhan'ın torunu ve Alpağı’nın oğlu olduğu tahmin edilmektedir.

Aydınoğulları Beyliği 1426 yılında Osmanlı hâkimiyetine geçerek tarih sahnesinden silindi.

Osmanoğulları tarihi rolü itibariyle Selçukluların son dönemlerinde kurulan beyliklerin en büyüğü ve önemlisi olarak tarih sayfalarında yerini almıştır.

Memlûk kaynaklarının verdiği bilgilerden Türkiye Selçuklu Devleti’nin fiili olarak değilse bile hukukî olarak 1318’e kadar devam ettiği anlaşılmaktadır. Ancak 1308 yılından 1318 yılına kadar tahtta kimin hüküm sürdüğü açık değildir. Çünkü Memlûk kaynaklarının bazılarında II. Mesud’un 1318 yılına kadar yaşadığı; bazı kaynaklar da 1308 de ölen Mesud’dan sonra, tahta III. Keykubad’ın oğlu V.Kılıç Arslan’ın geçtiği yönünde bilgiler bulunmaktadır.

Türkiye Selçukluları’nın yıkılışından sonra kurulan beyliklerin başlıcaları ise şunlardır:

Taceddînoğulları Beyliği

Eretna Beyliği

Kadı Burhaneddîn Ahmed Beyliği

Dulkadıroğulları Beyliği

Ramazanoğulları Beyliği

Bütün seçenekler Moğollar'ın istilasının önünü açan nedenlerdendir.

IV. Kılıçarslan öldürüldükten sonra yerine oğlu III. Gıyaseddin geçmiştir.

Ladik, Honas ve Dalaman civarında oturan, Türkmen beylerinin en güçlülerinden biri olan ve kardeşi İlyas Bey gibi beylerle Moğollar'a karşı mücadele eden Türkmen beyi Mehmet Bey'dir.

1277 yılında Karamanoğlu Mehmet Bey'in desteğiyle Konya'yı ele geçirip tahta çıkarılan ve adına hutbe okutulup para bastırılan kişi Aleaddin Siyavuş'tur.

1279 yılında öldürüldü.

Uç bölgelerin verimli olması Türkmenlerin uç bölgelere yerleşmelerinin nedenleri arasında yer almamaktadır.

Bütün seçenekler İnançoğulları ile ilgili söylenebilir