TÜRKİYE SELÇUKLU TARİHİ

Ancak Mesud bir yandan yaşının çok genç olması, diğer yandan da tahtını Danişmendli Emir Gazi’ye borçlu bulunması dolayısıyla hükümdarlığa onun gölgesinde başladı. Her ne kadar şahinşah dönemi çok parlak değildiyse de; her şeye rağmen Türkiye Selçukluları adına bağımsız bir iradeyi temsil ediyordu. Oysa Mesud, kendisine tahtı temin eden kayınpederinin üstünlüğünü kabul edip, onun vesayeti altına girmek zorunda kaldı. Bağımsız ve başarılı olamadı.

Emir Gazi Ankara, Çankırı ve Kastamonu havalisini topraklarına kattıktan sonra, Kasianus adlı Bizanslı bir valinin idaresindeki yerleri de, fazla bir direniş görmeden alıp toprakla- rını Karadeniz sahillerine doğru genişletti (1129). Ertesi yıl Antakya haçlıları ile Kilikya Ermeni prensi Leon arasındaki anlaşmazlığa müdahil oldu. Prinkeps II. Bohemond savaş meydanında hayatını kaybetti. Halifeye zaferini prinkepsin kesik başı ve pek çok hediyley- le bildirdi. Hatırlanacağı üzere baba Bohemond da Emir Gazi’nin babası tarafından yenil- giye uğratılıp Niksar’da hapsedilmişti. Danişmend beyi 1131’de Leon’u vergi vermek sure- tiyle kendisine bağladı. İmparator İoannes’in istilâ ettiği Kastamonu’yu geri aldı. Bu başa- rıları İslâm âleminde şöhretini arttırdı. Nitekim 1134’de ölüm döşeğinde iken, Halife ve Sultan Sancar tarafından melik unvanıyla hükümdarlığı onaylandı.

İmparator’un Kilikya (Çukurova) seferine çıkmasının başlıca sebebi, Tarsus, Adana, Misis ve Anazarba gibi Bizans’a ait şehirleri zapt eden Ermeni prensi Leon’u cezalandırmaktı. Nitekim Selçuklu topraklarından büyük tahribat yaparak geçen İoannnes, Çukurova şehirlerini geri aldı. Antakya’yı kuşattığı sırada huzuruna gelen Urfa ve Antakya kontlarının bağlılık bildirmeleri de teorik olarak çok önemli bir olaydı. İmparator bu seferi, Musul’dan Haleb’e kadar uzanan toprakların sahibi, atabey İmadeddin Zengi’ye karşı kazanacağı bir zaferle sonlandırmak istiyordu.

İkinci Haçlı Seferinin sebebi, Büyük Selçuklu Tarihi dersinde de görüldüğü gibi, Musul atabeyi İmadeddin Zengi’nin Urfa’yı fethi (24 Aralık 1144) idi. Bunun üzerine Urfa’nın kurtarılması için yeni haçlı ordularının gönderilmesi çağrısı yapıldı. Fransa kralı VII. Louis ile Alman imparatoru III. Konrad’ın haçlı yemini etmesiyle ilk defa krallar sefere katılmış oluyordu. Alman ve Fransız ordularının mevcudu devrin kaynaklarında farklı olmakla birlikte, yüzbinlerle ifade edilmektedir.

Ermeni kralı Toros'un Bizans’a ait Misis, Tarsus, Anazarba gibi şehirleri zapt ettiği gibi, Türk topraklarına da tecavüz ediyordu. Bu- nun üzerine Çukurova’ya bir sefer yapacak gücü bulunmayan Manuel, sultana değerli hediyeler ve çok miktarda para göndererek onu Ermeniler üzerine bir sefer yapmaya teşvik etti. Sultan Mesud yanında Danişmendli Yağıbasan da olduğu halde Çukurova’ya girdi. Toros Sultan’a tâbi olmayı kabul etmekle birlikte, Bizans’a ait yerleri boşaltmayı kabul etmedi.

Anadolu’da Türkler daha çok askerlikle uğraştıkları için, çeşitli zenaât ve ziraî faaliyetler büyük ölçüde Hıristiyan ahali tarafından yürütülmekteydi. Bu yüzden rakip Türk yöneticiler ve hattâ Bizans imparatorları, hasımlarının iktisadi hayatına darbe vurmak için hıristiyan halkı, düşmanlarının topraklarından kendi ülkelerine tehcir ederlerdi.

1162 yılı anlaşmasında imparatorun dostuna dost, düşmanına düşman olmayı kabul etme- nin yanı sıra; ihtiyaç halinde Bizans’a askeri yardım verme taahhüdü de vardı. Bu anlaşmanın Bizans’la daha önce yapılmış olan anlaşmalara nisbetle onur kırıcı hükümler içerdiği inkâr edilemez. Ancak devletin içerisinde bulunduğu güç şartlar dolayısıyla ortada bir zorunluluk bulunduğu anlaşılmaktadır. Bizans hududundaki istilânın durdurulması konusunda; Selçuklu sultanının taahhüdünün yeterli görülmeyerek, Türkmen beylerinin de garantör olması, sultanın hükümranlığının zedelenmesiyle ilgili başka bir soruna işaret etmektedir.Türkmenler’in, Bizans sınırındaki ilerleyişinin durdurulmasını kabul ettirmiş olması ve Batı Anadolu’da işgal edilmiş olan bazı yerlerin imparatorluğa iade edilmesiydi. Kılıç Arslan ise imparatordan sağladığı ciddi para yardımının yanı sıra;Bu anlaşmada yerine getirilmesi pek mümkün olmayan Türkmen akınlarının durdurulması gibi; Kılıç Arslan’ın, Bizans’ın müttefikleri olan şahinşah ve Danişmendli meliklere saldırmayacağı hükmü de son derece manidardı.

Manuel Komnenos, bizzât kendisinin Malazgirt yenilgisine benzettiği bu savaşı kaybetmekle aslında tüm davasını da kaybetti. Bizans İmparatorluğu Miryokefalon’da, Malazgirt’ten beri haçlı yardımları ve çeşitli entrikalarla yaşatmaya çalıştığı Anadolu’yu geri alma hayalinden hakikatt duvarına çarparak uyandı. Bundan böyle Anadolu’da Türklerle birlikte yaşamak mecburiyetinde olduğu gerçekliğini anladı. Bu zaferden sonra Bizans’la Selçuklular arasındaki savaşlar devlet düzeyin- de neredeyse sona erdi. Taarruz güç ve kaabileyetini bu savaşta tamamen yitiren Bizanslılar, bundan sonra sürekli geri çekilirken Türkler de o nisbette ve sürekli ilerleyiş halinde olacaklardır.

Türkistan’daki bütün Türk hanedanlarının da başlıca meselesi olan ve hane- danların sonunu getiren bu husus, Türk devletinin yapısıyla ilgiliydi. Yer yer ifade edildiği gibi boy birliği esasına göre örgütlenen Devlet, temsil ettikleri nüfus nis- betinde boy beylerinin güç gösterilerine sahne olabilmekteydi. Meselenin başlıca çözüm yolu göçebeleri yerleşik hayata geçirmekti ve bu da devletin merkeziyetçi- leşmesi anlamına geliyordu. Türkmenlerin muhtelif bölgelere dağıtılarak yerleştirilmesiyle, devletle pazarlık güçlerini kaybecek olan Türkmen beyleri ise örften kaynaklanan bu rollerini terk etmeye yanaşmıyorlardı.

Merkezî idarenin otoritesine boyun eğmeyen Türkmenler ise uçlara doğru kayarak/kaydırılarak, buralarda hem fetihlere devam edecek, hem de kendi hayat tarzlarını sürdürebileceklerdi.

Kılıç Arslan şüphesiz bu kadar yetişkin şehzâ- denin, kendi ölümünden sonra mukadder olan taht kavgalarıyla devleti sarsıntıya uğratacaklarını biliyordu. Birisini veliaht ilân etmesi de meseleyi halletmeyecekti. Bu durumda belki kendi sağlığında görülecek aksaklıklara müdahale edebileceği umuduyla; oğullarını ülkenin muhtelif yerlerine melik olarak tayin etti.Böylece taht kavgalarıyla parçalanmaması için ülkeyi oğulları arasında taksim etmiş oldu.

Bizans karşısında alınan Miryokefalon zaferi II. Kılıç Arslan döneminde meydana gelmiştir. Haleb Atabeyi Nureddin Mahmud’la İtifak, İkinci Haçlı Seferi, Danişmendliler’in İtaat Altına Alınması ve Melik Arab’ın İsyanı ise I. Mesud döneminde meydane gelmiştir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Sultan Mesud, kendisine tahtı temin ettiği için kayınpederi olan Emir Gazi'nin üstünlüğünü kabul edip, onun vesayeti altına girmek zorunda kaldı. Nitekim Emir Gazi'nin ölümünden sonra Sultan Mesud saltanatının hükümran olamadığı dönemini tamamladı, vesayetten kurtuldu ve Danişmendlilerle rekabete başladı. Doğru cevap E seçeneğidir.

İkinci Haçlı seferlerini bozguna uğratarak devletini Anadolu'nun en büyük siyasi gücü durumuna getiren Selçuklu Hükümdarı I. Mesud'tur.

Pranaka'nın Bizans İmparatorluğu'na iade edilmesi II. Haçlı Seferi sürecinde gerçekleşmiştir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Miryokefalon zaferi ile birlikte Bizans’la Selçuklular arasındaki savaşlar devlet düzeyinde
neredeyse sona ermiştir. Bununla beraber taarruz kabiliyetini ve gücünü yitiren Bizans'ın sürekli geri çekilirken Türkler sürekli ilerleyiş haline olmuşlardır.

Alman ve Fransa krallarının yemin ederek ilk kez kralların sefere katılması, İkinci Haçlı Seferleri döneminde meydana gelmiştir. Diğer seçeneklerde yer alan ifadeler Miryokefalın zaferi ile ilgilidir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Danişmendlilerin Malatya şubesine son verilmesi, , Miryokefalon zaferinden sonre meydana gelen ilke gelişmedir. Diğerleri bu gelişmeden sonra gerçekleşmiştir.

Bizans'a karşı Melik Muhammed'le iş birliği yapılması, I. Mesud döneminde meydana gelmiştir. Mesud ve Melik Muhammed, Bizans İmparatoru İoannes’in Kilikya’ya sefere çıkmasından (1137) faydalanıp Bizans topraklarında fetihlerini genişletmişlerdir. Diğer seçeneklerdeki gelişmeler II. Kılıç Arslan döneminde meydana gelmiştir. Doğru cevap D seçeneğidir.

1187 yılında Kudüs’ü fethi üzerine Üçüncü Haçlı Seferlerinin düzenlenmesine neden olan hükümdar Eyyübilerin hükümdarı Selahhadin Eyyübi'dir. Emir Gazi Danişmendlilerin meliki,  II. Kılıç Arslan, I. Mesud ve I. Keyküsrev Anadolu Selçukluların sultanlarıdır. Doğru cevap B seçeneğidir.

II. Kılıç Arslan, Üçüncü Haçlı Seferlerinde Alman ordusuna topraklarından serbest geçiş izni vermiştir. Bir diğer deyişle Anadolu Selçukluları Haçlı ordularına serbestçe geçiş imkanı tanımıştır. A ve B seçenekleri İkinci Haçlı Seferleri, D ve E seçenekleri Miryokefalon savaşı ile ilgilidir.