TÜRKİYE SELÇUKLU TARİHİ

Bilindiği gibi Dandânakân galibiyeti sonucunda Gazneliler engelinin yıkılmasıyla, Ceyhun kıyısında yığılmış olan ve yıllardır yurt arayışı içerisinde bulunan Oğuzlar/Türkmenler, kitleler halinde Horasan’a göç etmeye başladılar. Bu durum Selçuklu yöneticilerini bir çözüm bulmaya mecbur etmiş; Türkmenler bir yandan gazâ etmeleri, diğer yandan da bu toprakları fethedip yurt tutmaları düşüncesiyle, sistemli bir şekilde Anadolu’ya yönlendirilmişlerdir. Devletin kuruluşundan kısa bir süre sonra, bu siyaset doğrultusunda birçok Selçuklu şehzâdesi ve Türkmen beyi önderliğinde Anadolu’ya akınlar düzenlenmiş, Malazgirt zaferinden sonra bu seferler bir hayli ivme kazanmıştır. Nitekim bu döneme ait kaynaklarda, söz konusu seferlere dair bir hayli malumat bulunmaktadır.

Doğru seçenek D

Botaniates’in yerine tahta geçen Aleksios Komnenos’un, Süleymanşah’la yaptığı Drakon Çayı Anlaşmasıyla (1081) bu çayın doğusunda kalan yerleri ona bırakırken kendisine tâbi kıldığı şeklindedir. Bu da aynı şekilde batıdan Norman saldırısına maruz kalan Aleksios’un, iki ateş arasında kalmamak için Boğaziçi’nden çekilmesi kaydıyla, çayın doğusunda kalan toprakları, zaten fiili olarak elinde bulunduran Süleymanşah’a terk etmesinden başka anlam taşımamaktadır. Süleymanşah’ın Bizansla olan ilişkileri ve Drakon Çayı Anlaşmasındaki statüsü Büyük Selçuklular’dan da Bizans’tan da yeterince bağımsız olduğunu göstermektedir.

Doğru seçenek D

Doğru seçenek A

Doğru seçenek B

Avrupa’da giderek yaygınlaşan feodalizmin yol açtığı sosyal çöküntü, Bizans’ın Türk ilerleyişini durduramaması, Papalığın artık balkanlara geçmesi an meselesi olan Türkleri tehdit olarak algılaması, Arapların Endülüs üzerinden Pireneler’e dayanmış olması ve İslamlaşma sürecinin kiliseyi çökerteceği korkusu, Kudüs'ü Müslümanlar'dan geri almak ve Bizans'ın Avrupa'dan yardım istemesi gibi sebepler Haçlı Seferleri'nin ana sebeplerindendir.

Doğru seçenek B

Kılıç Arslan buna rağmen parlak zekâsı, cesareti ve dayandığı Türkmen kitlenin gücü dolayısıyla kısa zamanda bu badireyi aşabileceğinin işaretlerini verdi. 1101 yılında gelen üç haçlı ordusunu imha ettiği gibi, Danişmendlilere rekabet fırsatı vermedi. Malatya’yı alması Doğu Anadolu’daki Türk beylerinin ona itaat etmesini sağlarken, Musul’un yeni ve eski valileri arasındaki çatışmaya taraf oldu. Fakat Musul’u alarak Büyük Selçuklulara açıkça meydan okuması babası gibi hayatına mal oldu. Ancak Kılıç Arslan’ın kaybı, ne Süleymanşah’ın ölümü, ne de haçlı seferinin yol açtığı yıkıntıyla kıyaslanamayacak şiddette bir sarsıntı yarattı. Çünkü Tuğrul Arslan, Arap, Mesud ve Şahinşah adlı oğullarının en büyüğü olan 11 yaşındaki Şahinşah yakalanarak İsfahan’da hapse atılırken, devlet bir kere daha başsız kalmıştı. Bu defa şartlar Türkiye Selçukluları’nın etrafını çevirmiş bulunan Bizans, Ermeni, Danişmendli, Haçlı ve Büyük Selçuklu barikatleri dolayısıyla, öncekilerle kıyaslanamayacak kadar ağırdı.

Türkiye Selçuklu Devleti'nin kuruluş tarihiyle ilgili bugün en çok kabul gören tarih ise, İslâm kaynaklarının Süleymanşah’ın İznik’i fetih tarihi olarak verdikleri 1075 yılıdır. Sonuç olarak bu açıklamalardan da anlaşılacağı üzere, Süleymanşah devletini Büyük Selçuklularla rekabet ve Bizans’la mücadele halinde, onlara rağmen ve bağımsız olarak, İznik’i fethettiği 1075 yılında kurmuştur.

1082 yılında Kilikya (Çukurova) bölgesine inen Süleymanşah Adana, Anazarba, Misis ve Tarsus’u fethetti.

Süleymanşah 1085 yılında üç bin kişilik küçük bir orduyla sarp ve tenha yolları takip ederek İznik'ten Antakya önlerine geldi. Ordu gece surlardan giren Türk askerlerinin kale kapılarını açması üzerine şehre girdi. Hıristiyan ahali önce heyecana kapıldı ise de, Süleymanşah’ın askerlerine halkın malına ve canına dokunulmaması yolundaki emri durumu değiştirdi. Sultanın tavrını gören askerler bile savaşmaktan vazgeçtiler. İç kalede kısa süreli bir direniş oldu ise de, canlarına dokunulmayacağı teminatıyla Philaretos da Urfa’da bulunduğu için olaya müdahale etme imkânı bulamazken Antakya 1085 yılı başında fethedildi. Şehrin en büyük kilisesi camiye çevrildi.

Kılıç Arslan bundan sonra Tokat, Niksar, Kayseri ve Sivas bölgesinde hüküm süren Danişmend Bey’in de hedefleri arasında bulunan Malatya üzerine yürüdü. Her ne kadar teorik olarak Danişmendliler ve diğer Türkmen beyleri Kılıç Arslan’ın tâbîleri idiyse de statü, sultanın gücünü ortaya koymasına bağlı olarak yerleşecekti. Malatya ise Suriye kapısı (Antakya-Halep-Urfa çizgisinde) Büyük Selçuklular tarafından tıkanmış bulunan Anadolu yaylasını el-Cezire’ye bağlayan kilit noktalardan biri olması bakımından stratejik önemi haizdi. Kılıç Arslan bu sebeple Ermeni Gabriel’in idaresinde bulunan şehri 1095 yılında kuşattı. Malatya iyi tahkim edilmiş olduğu için şiddetle muhasara edilmesine, hatta bir kısım Hıristiyan ahalinin teslim olmak istemesine rağmen düşürülemedi. Sultan kuşatmayı ağırlaştırarak sürdürmek istiyordu; fakat bu sırada Haçlı ordularının topraklarına girdiğini haber aldı. Bu sebeple de kent alınamadı.

1097 İlkbaharında Anadolu yakasına geçirilen Haçlı ordularının ilk hedefi tabii olarak, klasik sefer yolunun da önemli noktalarından birisi olan İznik’ti. Haçlıların Anadolu’ya geçtikten sonra ve İznik muhasarası sırasında sergiledikleri vahşet, Türkleri Bizansla anlaşmaya mecbur etti. Haçlılar ertesi gün büyük bir hücumla şehri almaya hazırlanırlarken, Manuel Butumutes idaresindeki Bizans kuvvetleri, göl tarafından gece gizlice girip İznik’i teslim aldılar (18 Haziran 1097).

Süleymanşah ve I.Kılıç Arslan, Türkiye Selçuklu Devleti'nin kuruluş döneminde sultanlık yapmıştır. I. İzzeddîn Keykâvus ve I. Alâaddîn Keykubâd, Türkiye Selçuklu Devleti'nin yükseliş döneminde sultanlık yapmışlardır. Melikşah ise Büyük Selçuklu Devleti sultanıdır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Süleymanşah'ın Anadoluya büyük sultan tarafından tayin edilmesi Türkiye Selçuklu Devleti'nin Büyük Selçuklu Devleti'ne bağlı olduğunu savunan düşünceye dayanmaktadır. A, C, D ve E seçenekleri ise Türkiye Selçuklu Devleti'nin Büyük Selçuklu Devleti'ne bağlı olmadığı açıklayan düşünceye dayanmaktadır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Türkiye Selçuklu Devleti Kuruluş tarihi ile ilgili iddialar söz konusudur. İleri sürülen tarihlerden 1078 ve 1081, Botaniates ve Aleksios’la yapılan anlaşmalar ve tâbilik iddialarıyla ilgilidir. Sonuç olarak, Süleymanşah devletini Büyük Selçuklularla rekabet ve Bizans’la mücadele halinde, onlara rağmen ve bağımsız olarak, İznik’i fethettiği 1075 yılında kurmuştur. Süleymanşah İznik'i devletinin ilk başkenti yapmıştır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Drakon Çayı antlaşması Türkiye Selçuklu Sultanı Süleymanşah ve Bizans İmparatoru Aleksios Komnenos arasında 1081 yılında imzalanmıştır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Süleymanşah'ın Drakon Çayı Anlaşması yapmasının en önemli nedeni Anadolu'nun doğusunda otorite boşluğundan dolayı siyasi birliğin olmamasıdır. İkinci olarak her devletin askeri ve siyasi kuruluşunu olgunlaştırdıktan sonra, bunu uzun ömürlü kılacak medenî bir hamlenin yapılması gerektiğidir. Süleymanşah'ın bu medenî gelişim için soydaş ve dindaşlarının bulunduğu coğrafya ile bağlantı kurması kaçınılmaz bir zorunluluktu. Son olarak Büyük ve Türkiye Selçukluları arasındaki rekabet ve mücadele de devam ettiğinden bu anlaşmanın yapılmasının önemli nedenlerindendir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Hz. İsa’nın mezarının bulunduğu Kudüs’ün kurtarılması Haçlı Seferlerinin dini nedenleri arasında yer almaktadır. Doğru cevap D seçeneğidir.