TÜRKİYE SELÇUKLU TARİHİ

Anadolu’nun en eski, Diyâr-ı Bekr’in de Artuklular’dan sonraki en uzun ömürlü Türkmen Beyliği olan Dilmaçoğulları, devrin kaynaklarında Dilmaç, Dimlaç, beylerinin adına nisbeten Toğan Arslan veya el-Ahdeb (kambur) oğulları olarak da zikredilmektedir. XII. yüzyıl boyunca daha ziyade Erzen ve Bitlis merkezli bir beylik olan Dilmaçoğulları, asrın sonlarına doğru Erzen’den ibaret olan bir hakimiyet alanına sahiptiler. Güney Doğu Anadolu bölgesinde hâkimiyet süren başka beylikler de bulunmaktadır. Bunlar: 1098-1183 yılları arasında Âmid (Diyarbakır)’de Yınaloğulları, Siirt ve civarında yarım asra yakın (1095-1132) hakimiyet süren Kızılarslanoğulları ve 1086-1113 yılları arasında Harput merkezli Çubukoğullarıdır.

Türk fethinin başarısında, ilk Selçuklu sultanlarının yürüttüğü güçlü önderlik, başarılı askeri sevk ve idarenin yanı sıra Türk göçünün mahiyeti birinci derecede rol oynamıştır. Gerçekten Anadolu, orduların başarıları kadar, bir milletin adetâ topyekün göçü ve iskânı sayesinde, etnik simasını tamamiyle ve hızlı bir şekilde değiştirebilmiştir. Bu değişimin yani Anadolu’nun Türkiye oluş sürecini, olayların seyri çerçevesinde iki dönemde incelemek mümkündür. Birincisi, Bizans’ın mukavemetinin
kırıldığı 1071 Malazgirt zaferi öncesi ve sonrası olmak üzere iki evrede gerçekleşmiştir. Bu süreç, tamamen bir devlet politikası olarak Selçuklu sultanlarıyla, onların hizmetinde bulunan Türkmen beyleri tarafından yönetilmiştir. İkincisi ise 1220’lerde Türkistan’da başlayan Moğol istilâsı önünden kaçan göçebe ve yerleşik ahalinin, ilk dönemdekine benzer yoğunlukta adeta sel gibi aktığı göçler dönemidir.

Pasinler Savaşı, 1068 yılında değil 1048 yılında gerçekleşmiştir. Bu nedenle cevap B'dir.

Cevap: A (doğrusu Karahanlılar ve Gazneliler)

Kızıl, Boğa, Göktaş ve Mansur gibi beyler komutasında, Irak ve Azerbaycan üzerinden Van ve Erzurum yörelerine akınlar yapan söz konusu Oğuz/Türkmen gurupları, Çağrı ve Tuğrul Beyler’in ilerlemesine paralel olarak, Yukarı Dicle havzasına girip Diyarbakır, Mardin, Nusaybin ve Cizre yörelerinde etkili akınlar düzenlemişlerdi.

Birinci Haçlı Seferiyle ilgili A seçeneğinde verilen bilgi doğru değildir.

Türk akınları öncesi Anadolu'nun siyasi-sosyal durumuyla ilgili C seçeneğinde verilen bilgi doğru değildir.

Türkistan'dan Anadolu'ya yapılan Türk göçleriyle ilgili C seçeneğinde yer alan bilgi doğru değildir.

Anadolu'daki Birinci Beylikler Dönemi ile ilgili olarak B seçeneğinde yer alan bilgi doğrudur.

Artuklularla ilgili olarak A seçeneğinde yer alan bilgi doğru değildir.

Cevap: E

Türklerin Anadolu’yu fethi askerî olarak, Çağrı Bey’in 1018 yılında Rum
(Anadolu)’a gerçekleştirdiği keşif akınıyla başlar; 1040 Dandânakân savaşıyla,
Büyük Selçuklu devletinin himayesinde göçlere istikamet veren bir aşamaya girer;
Malazgirt zaferiyle de fethin kalıcı hâle geldiği dönem başlar

Malazgirt Zaferi’nden sonra, kurulan ilk Türk beyliği olarak kabul edilen
Saltuklular, 1071-1202 tarihleri arasında, Erzurum merkez olmak üzere; Pasinler,
Tercan, İspir, Oltu, Tortum, Micingerd, Bayburt ve civarında hüküm sürmüşlerdir.
Beyliğin kurucusu, Malazgirt savaşında da katılmış olan Ebu’l Kasım Saltuk’tur.

Danişmendliler 1071 -1178 yılları arasında Sivas, Tokat, Amasya, Kayseri ve Malatya havalisinde hüküm süren Türkmen hanedanıdır.

Mengücükler, Malazgirt zaferinden sonra Erzincan, Kemah, Divriği ve Şebin Karahisar’ı
fethederek yaklaşık 1227 yılına kadar bu bölgede hüküm süren bir Türk beyliğidir.

Artuklular Malazgirt Zaferinden sonra Anadolu’nun fethine girişen büyük
Türkmen komutanlarından Artuk Bey’in oğulları Sökmen ve İlgâzi tarafından
XII. yüzyılın başlarından itibaren Hasankeyf ve Mardin, torunu Belek tarafından da Harput merkez olmak üzere üç şube halinde kurulmuştur. Güney Doğu
Anadolu bölgesinde asırlarca hüküm süren Artukoğulları, aynı zamanda Yukarı
Dicle Havzasına (Diyâr-ı Bekr) tarihinin en görkemli dönemini yaşatmışlardır.
Anadolu’nun Türkiye olma sürecinde ve Anadolu’da Türk-İslam medeniyetinin kurulmasında en büyük hizmeti onlar yapmışlardır. Nitekim Güney Doğu
Anadolu Bölgesinde bu dönemden günümüze ulaşan eserlerin neredeyse tamamının Artuklu dönemine ait olması da bunu doğrulamaktadır.

Malazgirt muharebesinden sonra Anadolu’da kurulan beylikler yukarıda anlatılanlardan ibaret olmayıp, onlar kadar etkili ve uzun ömürlü olmamakla birlikte bilhassa Güney Doğu Anadolu bölgesinde hâkimiyet süren başka beylikler de bulunmaktadır. Bunlar: 1098-1183 yılları arasında Âmid (Diyarbakır)’de Yınaloğulları, Siirt ve civarında yarım asra yakın (1095-1132) hakimiyet süren Kızılarslanoğulları ve 1086-1113 yılları arasında Harput merkezli Çubukoğullarıdır.

X. yüzyılın sonlarında başlayıp, XI. yüzyılda büyüyerek devam eden Oğuz göçü, mahiyeti icabı geri dönüşsüzdür. Bu yolculuk ne bir macera, ne de bir yağma akınıydı. Aileler çoluk-çocuk ve sürüleriyle birlikte ilerliyor; bir millet adetâ topyekün göç ediyordu

Pasinler Savaşı düzenli Selçuklu ordularının Anadolu’da kazandığı ilk büyük savaş olması sebebiyle önemlidir. Bizans İmparatorluğu ile ilk anlaşma da bu savaştan sonra
yapılmıştır.

Azerbaycan son durağı Anadolu olan Oğuz göçlerini bu ülkeye sevk eden bir kanal
veya köprü vazifesi görmüştür