Yükseliş Dönemi (I. İzzeddîn Keykâvus ve I. Alâaddîn Keykubâd Devri).

1. İki devletin tüccarları birbirlerinin ülkesinde serbestçe ticaret yapabilecek

2. Her iki ülkenin kıyılarında batan gemilerin ve ölen tüccarların malları, ait olduğu ülkeye iade edilecek

3. Korsan saldırısına uğrayan tacirlere her iki ülkeye de sığınma hakkı tanınacak

Keykavus önce Sinop ve ahalisi hakkında detaylı bilgi topladı. Üç tarafı denizlerle çevrili olan bu şehrin kara ve denizden bağlantısını kesip, uzun süreli bir kuşatma sonucu ele geçirilebileceğini düşünerek ona göre hazırlık yaptırdı. Diğer taraftan Trabzon Rum hükümdarı Aleksios'un durumunu tespit etmek üzere casuslar görevlendirdi. 

1. Aleksios Canik ve çevresinde ikamet edecek

2. Her yıl sultanın hazinesine 10.000 dinar, 5.000 baş at, 2.000 baş sığır, 10.000 baş koyun, 50 yük çeşitli hediyeler gönderecek

3. Sultan istediği takdirde, tabi hükümdar sıfatıyla asker gönderecekti 

Arapça "genç, yiğit, cömert" anlamındaki "feta" kelimesinden gelen fütüvvet "gençlik, kahramanlık, cömertlik" manasına gelmektedir. Kökeni Sasaniler'e kadar uzanan fütüvvet başlangıçta gençler arasındaki sosyal bir aktiviteyken zamanla tasavvufi bir boyut kazanmıştır. Bazı mutasavvıfların telki ile girdiği bu teşkilatı yeniden düzenleyerek XIII. asırdan itibaren içtimai, iktisadi ve siyasi bir yapılanmaya dönüştüren Halife Nasır Lidinillah'ın başta fütüvvete karşı olduğu bilinmektedir. Fütüvvetname ise fütüvveti konu alan veya fütüvvetin adab ve erkanı hakkında bilgi veren eserlerin ortak adıdır. 

Ermeniler'in Birinci Haçlı Seferi'nin yarattığı müsait şartlardan yararlanarak Kilikya bölgesinde kurdukları prenslik, II. Leon zamanında, papanın da onayıyla krallık ünvanı almıştı. Kısa zamanda İskenderun Körfezi'nin doğu sahilinden Antalya körfezine birkaç fersah mesafeye kadar topraklarını genişletmişlerdi. Bu küçük Ermenistan krallığı bazı önemli limanları elinde bulunduruyordu. Ayrıca Suriye'den gelen kervanların da Ermeni hakimiyetindeki topraklardan geçerek Konya ve İstanbul'a ulaşmaları ticaretin güvenliği açısından büyük önem arz ediyordu. Dolayısıyla Ermeni Krallığının bölgedeki faaliyetleri Türkiye Selçuklu Devleti'ni yakından ilgilendiriyordu.

1. Maraş civarında 1216 yılında esir düşen Ermeni prensi serbest bırakılacak

2. Ermeni Krallığı yıllık 20.000 dinar/altın vergi verecek

3. Selçuklu sultanı istediğinde, kral 500 tam teçhizatlı asker gönderecekti

Eyyubiler Türkiye Selçuklularının güneydoğu politikalarını, kendileri için tehdit olarak görüyorlardı. Keykavus'un Ermenilerle savaşından önceki ittifak teşebbüsü de bu sebeple başarısız olmuştu. Bu sırada Melik Zahir vefat etmiş, yerine henüz üç yaşında olan oğlu Melik Aziz geçirilmişti. Yeni melikin naibliğini yapan annesi ve ümeranın birbirleriyle olan rekabeti Haleb'te karışıklıklara yol açtı. Oradan kaçan bazı emirler, I. İzzeddin Keykavus'u Haleb'e sefer yapmaya teşvik ediyorlardı. Devlet erkanının aksi kanaatine rağmen sultan bu fırsatı değerlendirmek istiyordu. 

Sultan I. İzzeddin Keykavus kaynaklarda akıllı, vefalı, cömert; fakat biraz kindar ve şüpheci olarak tanımlanmakta, şairlik yönünün kuvvetli olduğu bilinmektedir. 

Malatya Ulu Camii kırmalı çapraz tonozlu eyvanı, göbeğinde çiniden mühr-ü Süleyman yer alan tuğla ve sırlı tuğlalarla biçilenmiş tromp geçişli kubbesi, avlusundaki yazı, geometrik ve bitkisel motifli çini bezemeleriyle Selçuklu sanatının sıra dışı örneklerinden biridir. Yapımından kısa bir süre sonra en az iki kez onarıldığı ve genişletildiği batı ve doğu taç kapılarındaki kitabelerden anlaşılan yapının mimarı Malatyalı Yakup, yazılarını yazan sanatçı ise oğlu Ahmet'tir.

I. Alaaddin Keykubad'ın tahta geçişine dair iki farklı rivayet vardır. Bir rivayete göre, I. İzzeddin Keykavus 1220 yılında öldüğünde yerine tahta geçecek çocuğu olmadığından devlet erkanı kardeşini hapisten çıkartıp tahta oturttular. Diğer rivayete göre ise I. Izzeddin Keykavus hastalığı ilerleyince kardeşini hapisten çıkararak yanına getirtmiş ve kendisinden sonra tahtı ona vasiyet etmiş, ona biat edilmesi için ilgililerden yemin almıştır.  

Anlaşmaya göre Selçuklu ülkesinde Venedikli tüccarlardan yüzde 2'den fazla vergi alınmayacağı gibi, kıymetli taş ve inci, işlenmiş veya ham gümüş ile altından, zahireden gümrük vergisi alınmayacaktı. Yine Venedik'e ait bir gemi Keykubad'ın hakimiyetindeki sahillerde batacak veya saldırıya uğrayacak olursa malları sahiplerine iade edilecekti. Düşmanları tarafından takip edilen Venedik gemilerinin Türkiye Selçuklu limanlarına sığınmasına da müsaade edilecekti. 

I. Alaaddin Keykubad'ı ilk yıllarında uğraştıran en önemli meselelerden birisi babası zamanından beri görev yapmakta olan ve hükümdar adına devlete tahakküm edecek kadar güçlenmiş bulunan ümerayla yaşadığı otorite problemidir. Nitekim durumdan hoşnut olmayan sultan, emirlerin hiç değilse mali alıdan güçlerini kırmak düşüncesiyle herbirine, Konya surlarının birer burcunu onarmak emrini verdi. Emirlerin büyük külfet saydıkları onarım işinden sonra sultana karşı düşmanlıklarının arttığı anlaşılıyor. 

Antalya ve Alaiye limanlarının Selçukluların eline geçmesiyle bölge ticaretinde Ermeniler'in payı büyük ölçüde azalmıştı. Selçukluların güçlenmesine paralel olarak çıkarları zedelenen Kilikya Ermenileri, Selçukluların ticaret faaliyetlerine darbe vurmak için topraklarından geçen kervanları yağmalamaktaydılar. Bu sebeple Keykubad Ermeniler üzerine sefer düzenlemiştir. 

Harizmşah'ın Yassıçimen'de yenildiğini öğrenen Moğollar, Harizmlileri takip ederek Selçuklu sınırlarına vardılar. Hatta Cormagon Noyan komutasında bir Moğol birliği, 1232 yılında Sivas'a kadar ilerledi. Bu beklenmedik saldırıyı haber alan Keykubad, Kemaleddin Kamyar'ı mühim bir kuvvetle derhal Sivas'a gönderdi. Bölgeye geldiğinde Moğolların ayrıldığını gören Kamyar, buna rağmen Erzurum'a kadar gitti. Moğolları Selçuklu topraklarını yağmalamamaları için Gürcü Kraliçesi Rosudan'ın tahrik ettiğini öğrendi. Bunun üzerine Gürcüler üzerine sefer düzenlendi. 

Böyle önemli bir görevin gulam kökenli bir emir yerine Harizzm'li Kayır Han'a verilmesi ve diğer Harizmli beylerin de önemli mevkilere getirilmesi, Keykubad'ın devleti, sakıncalarını görüp ıslah etmeye çalıştığı bu sistemden kurtarıp yeniden Türk temellerine oturtmak istediğine işaret etmektedir. 

Türkiye selçuklu ordusunun temelini ıktalı askerler oluşturmaktaydı. Sayıları belli bir miktarı geçmeyen gulamlar ve Türkmenler'in uçlardaki kuvvetleri dışında, ihtiyaç halinde tabi devletlerin vermek zorunda olduğu kuvvetlerle ücretli askerler de orduda yer alıyordu.

I. Alaaddin Keykubad'ın ölümü hakkında devrin kaynakları pek fazla bilgi vermezken sadece Anonim Selçukname açıkça Keykubad'ın 4 Şevval Pazartesi günü, Şehzade Gıyaseddin Keyhüsrev ve onu destekleyen emirler tarafından zehirlendiğini yazmaktadır. Bu döneme dair araştırmaların hemen hepsinde Anonim Selçukname'deki bu bilgilere dayanarak Keykubad'ın ani ölümünde, babasının vasiyetini hiçe sayarak yerine geçen oğlu II. Gıyaseddin Keyhüsrev ile Saadeddin Köpek'in dahli olduğunu kabul edilmektedir. 

Sultan I. Alaaddin Keykubad gayrimüslim tebaasına adaletle muamele ederdi. Ermeni Genceli Kİragos'un kaydettiğine göre Keykubad, Yassıçimen savaşı dönüşünde Kayseri'ye yaklaşınca Hristiyanlar önlerinde papazları ellerinde haçlar ve çalgılarla karşılamaya çıkınca Müslümanlar tarafından engellenmişlerdi. Ancak Keykubad, bir tepeye çıkarak kendilerini fark ettiren bu topluluğun yanına gitmiş ve eğlencelerine ortak olmuştu. Hatta şehre de onların ortasında girmiş ve ihsanlarda bulunmuştu.

Subaşı eski Türkçe asker anlamına gelen "sü" ve "baş" kelimelerinden türetilmiş olup ordu komutanı demektir. Türkiye Selçukluları'nda ise başkumandanlığa bağlı askeri validir. 

Ahilik XIII. yüzyılda Anadolu'da yayılan ve Osmanlı Devleti'nin kurulmasında önemli rol oynayan dini ve sosyal bir teşkilattır. Arapça kardeşim anlamındaki ahi veya Türkçe'deki cömert manasına gelen akı kelimelerinden türetildiği kabul edilmektedir.