Sultan I. Mesud ve II. Kılıç Arslan Dönemi

Mesud bir yandan yaşının çok genç olması, diğer yandan da tahtını Danışmendli Emir Gazi'ye borçlu bulunması dolayısıyla hükümdarlığa onun gölgesinde başladı. Bizans İmparatoru 1. Kılıç Arslan'ın ölümünden sonra Türkiye Selçukluları'nın uğradığı sarsıntıdan azami derecede istifade etmiştir. Aleksios'un ölümü üzerine yerine oğlu Ioannes (1118-1143) geçmişti. Sultan Mesud'un kayınpederinin gölgesinde Konya çevresiyle sınırlı hükümdarlığı Ioannes'in daha fazla ilerlemesine imkan veriyordu. 

Sultan Mesud görüldüğü gibi, Ioannes’in takip ettiği aktif siyaset sebebiyle insiyatif alamamıştı. Kısa bir zaman önce Melik Muhammed’in vefatıyla rahatlayan Sultan Mesud’un önünde, Bizans imparatorunun ölümüyle geniş bir hareket alanı açılmış oldu. Zira Danişmend beyinin tahtını bıraktığı Zünnûn ile Yunus ve İbrahim adlı oğullarından başka kardeşleri Yağıbasan ve Aynüddevle arasında hakimiyet mücadelesi başlamıştı. 

İmparator İstanbul'a dönerken İkinci Haçlı Seferinin başladığını öğrendi. Bu durumda Sultan Mesud ile derhal anlaşma yoluna gitti. Mesud da Prakana'yı İmparator'a iade ederek haçlılara karşı onunla ittifak etti. 

İkinci Haçlı Seferinin sebebi Musul atabeyi İmadeddin Zengi'nin Urfa'yı fethi idi. Bunun üzerine Urfa'nın kurtarılması için yeni haçlı ordularının gönderilmesi çağrısı yapıldı. Fransa kralı VII. Louis ile Alman imparatoru III. Konrad'ın haçlı yemini etmesiyle ilk defa krallar sefere katılmış oluyordu. Alman ve Fransız ordularının mevcudu devrin kaynaklarında farklı olmakla birlikte yüzbinlerle ifade edilmektedir. 

Haçlı tehdidi Sultan Mesud'la Nureddin Mahmud'un ittifak yapmalarına zemin hazırladı. Sultanın kızı Selçuka Hatun Nureddin'le evlendirilirken, Tell-Başir'in fethedilip Hatun'un çeyizi olarak atabeye bırakılması kararlaştırıldı. 

Anadolu'da Türkler daha çok askerlikle uğraştıkları için çeşitli zenaat ve zırai faaliyetler büyük ölçüde Hıristiyan ahali tarafından yürütülmekteydi. Bu yüzden rakip Türk yöneticiler ve hatta Bizans imparatorları hasımlarının iktisadi hayatına darbe vurmak için hıristiyan halkı düşmanlarının topraklarından kendi ülkelerine tehcir ederlerdi. 

Bizans, Selçuklular aleyhinde sultanın kardeşi Şahinşah, Danışmendliler'in Kayseri meliki Zünnun, Sivas meliki Yağıbasan ve Malatya'daki Zülkarneyn ve bazı Artuklu beyleriyle itifak yapıyordu. Gelişmeleri yakından takip eden Kılıç Arslan imparatora yaptığı anlaşma teklifinin reddedilmesi üzerine; Ceyhan bölgesini Yağıbasan'a bırakarak bu ittifakı kırmak için çok ciddi bir teşebbüste bulundu ancak bu da sonuçsuz kaldı. Bunun üzerine tüm entrikaların kaynağı olarak gördüğü İstanbul'a gitmeyi kararlaştırdı. 

Bazı tavizler karşılığında da olsa Kılıç Arslan Bizans imparatoruyla bir anlaşma imzalayıp onu kendisi aleyhine yaptığı ittifaklardan ayırmayı başardı. Anlaşmanın Bizans açısından en önemli tarafı Türkmenler'in Bizans sınırındaki ilerleyişinin durdurulmasını kabul ettirmiş olması ve Batı Anadolu'da işgal edilmiş olan bazı yerlerin imparatorluğa iade edilmesiydi. Kılıç Arslan ise imparatordan sağladığı ciddi para yardımının yanı sıra diğer düşmanlarıyla savaşırken onu saf dışı bırakarak büyük bir diplomatik başarı sağlamış oldu.

Manuel Komnenos bizzat kendisinin Malazgirt yenilgisine benzettiği bu savaşı kaybetmekle aslında tüm davasını da kaybetti. Bizans İmparatorluğu Miryokefalon'da Malazgirt'ten beri haçlı yardımları ve çeşitli entrikalarla yaşatmaya çalıştığı Anadolu'yu geri alma hayalinden hakikat duvarına çarparak uyandı. Bundan böyle Anadolu'da Türklerle birlikte yaşamak mecburiyetinde olduğu gerçekliğini anladı. Bu zaferden sonra Bizans'la Selçuklular arasındaki savaşlar devlet düzeyinde neredeyse sona erdi. Taarruz güç ve kabiliyetini bu savaşta tamamen yitiren Bizanslılar bundan sonra sürekli geri çekilirken Türkler de o nisbette ve sürekli ilerleyiş halinde olacaklardır. 

II. Kılıç Arslan kızına ihanet ettiği için damadı Hısn Keyfa Artuklu beyi üzerine yürüdüğünde Selahaddin Eyyubi bu gelişmeyi kendisi için tehlikeli bulmuş ve haçlılarla anlaşma yapıp Kılıç Arslan'ın karşısına çıkmıştır. 

Merkeziyetçiliğin önündeki engeller genel olarak Türk devletinin yapısıyla ilgiliydi. Boy birliği esasına göre örgütlenen Devlet, temsil ettikleri nüfus nisbetinde boy beylerinin güç gösterilerine sahne olabilmekteydi. Meselenin başlıca çözüm yolu göçebeleri yerleşik hayata geçirmekti ve bu da devletin merkeziyetçileşmesi anlamına geliyordu. Türkmenlerin muhtelif bölgelere dağıtılarak yerleştirilmesiyle devletle pazarlık güçlerini kaybedecek olan Türkmen beyleri ise örften kaynaklanan bu rollerini terk etmeye yanaşmıyorlardı.

Kılıç Arslan oğullarını ülkenin muhtelif yerlerine melik olarak tayin etmiştir. Bu melikler ve tayin edildikleri yerler şöyledir: Melikşah-Sivas ve Aksaray; Süleymanşah-Tokat; Sultanşah-Kayseri; Tuğrulşah-Elbistan; Argunşah-Amasya; Arslanşah-Niğde; Sancarşah-Ereğli. 

Devletin iyi işleyen bir veraset kurumu olmadığı gibi, kut anlayışına istinaden hanedanın tüm erkek üyeleri de saltanat iddiasından bulunabiliyorlardı. Kılıç Arslan şüphesiz bu kadar yetişkin şehzadenin (11 oğlu olduğu söylenir), kendi ölümünden sonra mukadder olan taht kavgalarıyla devleti sarsıntıya uğratacaklarını biliyordu. Birisini veliaht ilan etmesi de meseleyi halletmeyecekti. Bu durumda belki kendi sağlığında görülecek aksaklıklara müdahale edebileceği umuduyla oğullarını ülkenin muhtelif yerlerine melik olarak tayin etti. 

Haçlı seferi Kudüs'ü ele geçiren Selahaddin Eyyubi üzerine yapılıyordu. Seferden bir süre önce kendi aleyhinde Bizans imparatoruyla yaptığı anlaşmayı dikkate alan Kılıç Arslan Alman imparatoruna ülkesinden serbestçe geçiş imkanı tanımakta sakınca görmemiştir. Daha sonra Melikşah Haçlılara karşı saldırılarda bulunmuş ancak bunun üzerine Haçlıların şehirleri yağmalaması üzerine ülkesinin daha fazla zarar görmesini istemeyen Kılıç Arslan bu işte kendi dahli olmadığını bahane ederek yeni bir anlaşma yapmıştır. 

Sivas meliki olan Melikşah babasına tahakküm etmeye başlamış ve Konya'ya gelerek kendisini zorla veliaht ilan ettirmiştir. Daha sonra sırasıyla kardeşleriyle mücadele ederek siyasi otoriteyi sağlamıştır.

Vesayet bir yetimin yaşı küçük ya da ehliyeti olmayan birisinin sahip olduğu servetin tayin edilen bir vasi eliyle yönetilmesidir. 

Prakana kalesi İsauria (İçel) eyaletinde olup, bugün yeri tam olarak tesbit edilememekle birlikte, Silifke yakınlarında Bizans açısından Çukurova ve Suriye bölgelerinin denetimi bakımından önemli bir yer olduğu anlaşılmaktadır. 

Rumlar'ın Denizli'den Antalya'ya ilerleyen Fransızlar'a erzak vermedikleri; Türkler'in ise Haçlıların ilerleyişine paralel olarak çekilirken onlara yağmalayacak bir şey bırakmadıkları anlaşılıyor. Antalya'ya ulaşabilen ve yolculuk için parası olan haçlılar gemilerle Filistin'e yol aldılar. Ancak Rumlar tarafından Antalya'dan çıkarılan ve yaya olarak Antakya'ya gitmeye çalışan diğerleriyse, Türkler ve Rumlar tarafından neredeyse imha edildiler. 

Ermeni baronu Leon İstanbul'da hapisteyken ölmüş; oğlu Toros ise kaçıp ülkesine dönmüş ve Bizans'a ait Misis, Tarsus ve Anazarba gibi şehirleri zapt ettiği gibi, Türk topraklarına da tecavüz ediyordu. Bunun üzerine Çukurova'ya bir sefer yapacak gücü bulunmayan Manuel, sultana değerli hediyeler ve çok miktarda para göndererek Ermeniler üzerine bir sefer yapmaya teşvik etti. 

Macar, Frank, Sırp ve Peçenek gibi paralı askerlerle mevcudu 100.000'i bulan, ağırlıkları 5.000 araba ve hayvanlarla taşınmakta olan bir orduydu.