TÜRKİYE SELÇUKLU TARİHİ - Deneme Sınavı - 6

Türkmenlerin Bizans uçlarındaki ilerleyişi kendi mecrasında devam ediyordu. Ioannes bu ilerleyişi durdurmak maksadıyla, 1121’de yeniden Anadolu’ya girdi. Bu seferki hedefi yine Batı Anadolu’da Türkmenlerin üssü konumundaki Uluborlu idi.

Belek Gazi, meşhur Artuk Bey’in torunudur. 1092’den itibaren, tarih sahnesinde görülmeye başlayan Belek 1124 yılında şehit olduğu tarihe kadar, haçlılarla aktif mücadele içerisinde oldu. 1122’de Urfa kontu ve beraberindeki soyluları; 1123’de ise Kudüs kralını esir etmek suretiyle büyük şöhret kazandı. 1113’den itibaren Palu merkez olmak üzere, Doğu Anadolu’nun bir kısmı ve 1122’de Haleb’i de içerisine alan bir beylik oluşturmuştu.

Ankara-Çankırı civarına hâkim olduğu anlaşılan Melik Arab, 30.000 kişilik bir orduyla Mesud’un üzerine yürüyüp onu yenilgiye uğrattı (1126). Mesud, Danişmend beyi bu sırada Artuklular’la meşgul olduğu için, yardım almak üzere İstanbul’a gitti. Arab’ın Karadeniz yönünde yayılışından rahatsız olan imparator, bu sebeple Mesud’a istediği yardımı vermekle kalmadı; daha sonra bu iç çatışmalardan yararlanıp Kastamonu’yu da aldı.

Maraş bölgesine akınlarda bulunan Sultan Mesud, işbirliği çerçevesinde Maraş’ı fethetti (1149). Ertesi yıl yine bölgeye gelen sultan, Tell-Bâşir’i tazyik etti. Kontun karısı kalan arazisini Bizans imparatoruna satarak buradan ayrıldı. Bunun üzerine şehir atabeyin bir komutanı tarafından fethedildi. Kontluğun diğer toprakları Göksun, Ayntab, Behisni, Raban, Merzuban ve Dülûk Sultan Mesud tarafından ele geçirilince tümüyle tarihten silinmiş oldu (1151). Böylece Türkiye Selçukluları yarım asırlık tecritten sonra yeniden Suriye’deki soydaşlarıyla bağlantı kurmuş oluyorlardı.

İstanbul’a daha önce gelen Konrad ve ordusu, Bizanslı rehberlerle Anadolu’ya geçirildi. Rehberlerin kaçmasıyla kendi kaderleriyle baş başa kalan haçlılar, 26 Ekim 1147 tarihinde Dorylaion (Eskişehir) yakınında, Türklerin tuzağına düştüler. Konrad, ordusunun kıyımdan kurtulabilen onda biriyle savaş alanından kaçıp, yol boyunca baskınlara uğrayıp kayıplar vererek İznik’e vardı.

Sultan Mesud ikinci Kilikya seferinden döndükten sonra hastalandı. On ay sonra 1155 baharında vefat etti. Ölmeden önce Elbistan meliki olan oğlu Kılıç Arslan’ı sultan ilan edip ilk olarak da kendisi biat etti.

II.Kılıç Arslan dönemi mimari eserler ve diğer kurumlar bakımından da başlangıç dönemini teşkil eder. Bunların en önemlileri 1171 yılında yeni baştan inşa edilen Aksaray şehriyle buraya çok yakın bir mesafede yaptırdığı kervansaraydır. İlk altın paranın bu dönemde darb edilmiş olması da devrin iktisadî gelişiminin işareti sayılmalıdır.

1120'li  yıllarda Batı Anadolu'da Türkmenlerin üssü kabul edilen yerleşim merkezi Uluborlu idi.

Bizans İmparatoru İoannes'in adaşı olan yeğeni İoannes, Sultan Mesud'a iltica ederek Müslüman olmuş, çelebi ünvanı alarak sultanın kızıyla evlenmiştir.

Sultan Mesud'un Prakana Kalesi'ni Fethi sonrası Bizans İmparatoru Manuel Konya Seferi düzenlemeye karar vermiştir.

II. Kılıç Arslan tarafından Bizans İmparatorluğuna karşı kazanılan Miryokefelon Zaferi, 1176 yılında gerçekleşmiştir.

II. Kılıç Arslan, 1177 yılında ilk kez altın sikke bastırarak Konya Selçukluları tarihinde bunu ilk kez gerçekleştiren hükümdar olmuştur.

Sultan Mesud’un 39 yıllık uzun bir saltanat sürmüştür.

İmparator İoannes, Sultan Mesud’dan beklediği yardım gelmediği için Çankırı kuşatmasını kaldırmak zorunda kaldı. Kışı burada çok zor şartlarda geçiren İmparator, Çankırı’yı tekrar kuşatıp aldı. Bu kuşatmalarda Bizans ordusuyla doğrudan savaşa girmeyen Türkler, onun çekilmesinden sonra kaybettikleri yerleri geri aldılar. Mesud ve Melik Muhammed, İoannes’in Kilikya’ya seferine çıkmasından (1137) faydalanıp Bizans topraklarında fetihlerini genişlettiler.

Bizansla yaptığı barışın haçlıların Anadolu’dan ayrılmasından sonra da devam etmesi Sultan Mesud’a, devletin en önemli hedefi olan Güneydoğu siyasetinin sürdürülebilmesi için fırsat verdi. Bu tarafta Büyük Selçuklular’a bağlı bir hanedan olarak ortaya çıkan ve onların mirasını devralan Zengiler’le karşı karşıya bulunuyordu. Ancak haçlı tehdidi Sultan Mesud’la Nureddin Mahmud’un ittifak yapmalarını sağladı.

Prakana kalesi İsauria (İçel) eyaletinde olup, bugün yeri tam olarak tesbit edilememekle birlikte, Silifke yakınlarında Bizans açısından Çukurova ve Suriye bölgelerinin denetimi bakımından önemli bir yer olduğu anlaşılmaktadır.

Sultan Mesud ikinci Kilikya seferinden döndükten sonra hastalandı. On ay sonra 1155 baharında vefat etti.

Sultan Mesud 1155 baharında ölmesiylr oğlu Kılıç Arslan’ı sultan ilan edip ilk olarak da kendisi biat etti. Miryokefalon Zaferi ise 1176 yılında elde edilmiştir.

Türkmenler, doğrudan Selçuklu sultanın emrinde olmamakla birlikte Eskişehir’i aşmış hattâ Kırkağaç, Bergama ve Edremit’e kadar yayılmış; bir rivayete göre bu akınlarda 100.000 esir alıp İslâm ülkelerinde satmışlardı. Bizans buna karşı sözü edilen yerlerde yıkılan istihkâmları yenileyerek bir savunma hattı oluşturdu. Türkmenler üzerine ordular sevk ederek onlarla mücadeleyi sürdürdü. Netice olarak imparator, Bizans yönündeki fetihler durdurulmadığı ve Kılıç Arslan’ın barış şartlarını ihlâl ettiği gerekçesiyle savaş ilan etti.

Melikler sultana tâbi olmak kaydıyla, kendi adlarına para kestirmek ve divanlarını (hükûmet) kurmak haklarına sahip olacak; fakat yılda bir kere Konya’ya gelip Kılıç Arslan’a bağlılıklarını bildireceklerdi.