TÜRKİYE'NİN TOPLUMSAL YAPISI

Endogami: Benzerliklere dayalı olarak yapılan
evliliklerdir.

Patrilokal Aile Yerleşimi: Evlenen çiftin, erkeğin ailesiyle aynı evde ya da erkeğin ailesinin evine yakın yerde yaşamasıdır.

Ağırlıklı olarak patrilokal bir yerleşim tarzı
hâkimdir.

4 Ekim 1926 tarihinde yürürlüğe giren Medeni Kanun’da erkeklerin birden fazla kadınla evlenmesi yasaklanmıştır.

1980’li yıllarda dünyada yaşanan gelişmeler, özellikle bireyciliğin çok farklı boyutlardan beslenerek hâkim değer hâline gelmesi bütün toplumsal bağları olduğu gibi aile bağlarını da aşındırmaya başladı. Ayrıca, 1980’li yıllardan itibaren dünyada öne çıkan liberal politikalar, tüketimin hâkim
bir değer hâline gelmesi, hazcı bir kişilik yapısının oluşması da toplumsal bağları zayıflatmaktadır.

Kadınların çalışma hayatındaki zayıflığı, toplumsal alanda güç kazanmalarını olumsuz etkilemekteydi.

Bireyciliğin hâkim değer olduğu kişiler evlilikte ortaya çıkan sorunlarda, sorunları çözme yerine biran önce ayrılmayı tercih etmektedir. Bu bağlamda bütün dünyada bireyciliğin artışıyla birlikte boşanmalar da artmaktadır.

Toplumsal alanda her kurum bir ihtiyaçtan ortaya çıkar ve kurumların toplumda/grupta önemli işlevleri bulunur. Bu bağlamda ailenin de önemli işlevleri söz konusudur.

• Toplumsallaştırma,

• Çocuk sahibi olma,

• İlişkiyi meşrulaştırma,

• Duygusal paylaşım, destek olma.

Anaerkil aile: Kararların alınmasında kadının otoritesinin, belirleyiciliğinin geçerli olduğu aile yapısıdır. Son söz kadında ya da kadının ailesindedir. Anaerkil aile yapısı, tarihsel süreçte ender görülür. Genelde, erkek nüfusun savaş, göç vb. nedenlerle azaldığı, kadın sayısının çok fazla olduğu, toplumsal alanda kadınların belirleyiciliğinin ağırlıkta olduğu toplumlarda, gruplarda görülür.

Egzogami: Farklılıklara dayalı olarak yapılan evliliklerdir. Geniş bağlamda değerlendirildiğinde egzogami, kişilerin, din, dil, etnisite, yaş, eğitim, ekonomik durum, sosyal sınıf gibi boyutlarda kendi benzer gruplarının dışındaki kişilerle evlenmesidir. İki farklı etnik gruptan, iki farklı dinden kişilerin evlenmesi örnek olarak verilebilir. Değişik nedenlerle, coğrafi hareketliliğin sınırlı olduğu, kültürel etkileşimin yoğun olmadığı dönemlerde endogamiye dayalı evlilikler çok yaygın evlilik türüdür. Hem ulusların kendi içindeki coğrafi ve kültürel etkileşiminin arttığı hem de küreselleşme sürecinde ulusal sınırların aşındığı bir dönemde farklılıklara dayalı evlilikler giderek artmaktadır. Günümüzde çok sayıda insan değişik dinlerden, etnisitelerden, kültürlerden kişilerle evlenmekte ve bu evlilikler geniş düzeyde toplumsal kabul görmektedir. Günümüzde egzogamiye dayalı evlilikler artsa da yaygın olan evlilik şekli endogamiye dayalı evliliklerdir.

Matrilokal Aile Yerleşimi: Matrilokal Aile Yerleşimi: Evlenen çiftin, kadının ailesiyle aynı evde ya da kadının ailesinin evine yakın yerde yaşamasıdır. Kadının ailesinin ekonomik durumu ve toplumsal statüsünün, erkeğin ve erkeğin ailesinin olduğundan çok daha yüksek olması durumunda görülen bir yerleşim şeklidir. Türkiye’de içgüveysi olarak tanımlanan bir durumdur.

Ağırlıklı olarak patrilokal bir yerleşim tarzı hâkimdir. Evlenen erkek çocuk, eşiyle birlikte baba evinde yaşamaya devam eder.

Kadınlar konusunda öne çıkan bazı temel değişiklikler arasında şunlar sayılabilir:

• 1926 yılında karma eğitime geçildi. Kız ve erkek çocuklar aynı sınıflarda eğitim görmeye başladı. Bu durum cinsiyet eşitliğini sağlama adına önemli bir adımdı.

• 4 Ekim 1926 tarihinde yürürlüğe giren Medeni Kanun’da erkeklerin birden fazla kadınla evlenmesi yasaklanmıştır. Medeni kanun ile kadınlara da boşanma hakkı verilmiştir. Evlilik için resmi nikâh zorunlu hâle getirilmiştir. Medeni kanun ile kadın erkek eşitliğine yönelik adımlar atılmıştır.

• 1934 yılında kadınlara milletvekili seçme ve seçilme hakkı tanındı. Bu hak birçok ülkede çok daha geç tanınmıştır. Örneğin; kadınlara seçme ve seçilme hakkı Fransa’da 1944 yılında, İtalya’da 1945 yılında, Yunanistan’da 1949 yılında, İsviçre’de 1971 yılında tanınmıştır.

Yıllara göre ülke genelinde kadınlara oy hakkı tanıyan ülkeler

1893 – Yeni Zelanda

1902 – Avustralya

1913 – Norveç

1917 – Rusya

1918 – Avusturya, Almanya, Polonya

1920 – ABD

1932 – Brezilya

1934 – Türkiye

1944 – Fransa

1945 – İtalya

1949 – Çin, Yunanistan

1956 – Mısır

1971 – İsviçre

1974 – Ürdün

1976 – Nijerya

2003 – Katar

2015 – Suudi Arabistan

Öncelikle Türkiye’de ataerkil aile yapısının son 30 yılda önemli aşınmalar yaşadığını belirtmek gerekiyor. Bu değişimlere rağmen, Türkiye’de aile yapısı genel olarak analiz edildiğinde ataerkil aile yapısının hâkim olduğu, ailede erkeğin belirleyiciliğinin daha güçlü olduğu söylenebilir. Bu durumun arkasında Türkiye’ye özgü farklı etkenler bulunmaktadır.

Türkiye’de anne, baba ve evlenmemiş çocuklardan oluşan çekirdek ailenin öne çıkmasının nedenleri olarak şu unsurlar öne çıkmaktadır:

• Kentleşmenin yaygınlık kazanması,

• Eğitim seviyesinin yükselmesi,

• İstihdam yapısındaki değişimlerin, akrabaların bir arada yaşamasına yönelik ihtiyacı zayıflatması,

• Sosyal güvenlik alanında yaşanan gelişmelerin çocukların, sosyal güvence işlevini azaltıp az çocuk tercihini öne çıkarması,

• Bireyciliğin yükselişi.

1934 yılında kadınlara milletvekili seçme ve seçilme hakkı tanındı. Bu hak birçok ülkede çok daha geç tanınmıştır. Örneğin; kadınlara seçme ve seçilme hakkı Fransa’da 1944 yılında, İtalya’da 1945 yılında, Yunanistan’da 1949 yılında, İsviçre’de 1971 yılında tanınmıştır.