TÜRKİYE'NİN TOPLUMSAL YAPISI

Ekonomide yaşanan değişmeler siyaset, aile, eğitim, kültür vb. çok farklı alanlarda önemli etkilerde bulunmaktadır.

Sanayileşme süreci sonrasında modern devletlerin ortaya çıkmasıyla birlikte 3 ekonomik sistem yaygınlık kazanmıştır: Piyasa ekonomisi, sosyalist ekonomi, karma ekonomi.

Piyasa ekonomisi modern ulus devletlerin ortaya çıkması sürecinde en yaygın ekonomik sistemdir.

Piyasa ekonomisinin özellikleri;

Özel Mülkiyet: Piyasa ekonomisinin en önemli unsurlardandır. Kişilerin ve şirketlerin mülkiyet edinme, satma ve bunları devretme haklarının yasal güvence altında olmasıdır.

Girişim Özgürlüğü: Piyasada faaliyette bulunmaya yönelik girişim özgürlüğü olmasıdır.

Karma ekonomilerin bazı özellikleri söz konusudur:

Osmanlı’dan devralınan ekonomik mirasın özellikleri şunlardır:

1923-1950 döneminde devletin ağırlıkta olduğu ekonomi politikalarının izlenmesinin dönemin şartlarından kaynaklanan birkaç önemli nedeni bulunmaktaydı. Bu nedenler:

İzmir İktisat Kongresi’nde çok önemli kararlar alınmıştır. Bu kararlardan bazıları şunlardır:

Piyasa ekonomisinde devletin bazı temel rolleri bulunmaktadır. Bu sistemlerde devlet özel sektörün faaliyette bulunduğu alanlarda rakip olarak faaliyette bulunamaz. Devlet piyasanın adil rekabet şartlarında işleyebileceği temel kuralları koyar ve bu kuralları denetler. Adil rekabeti engelleyebilecek durumlara müdahale eder. Devlet, kamu yararı olan ve özel sektörün yatırım yapmadığı alanlarda faaliyette bulunur. Piyasa ekonomisi demokrasinin geliştiği ülkelerde yaygın olarak öne çıkan ekonomik sistemdir. Doğru yanıt A şıkkıdır.

Sosyalist sistemde üretim, fiyat, faiz, ücret vb. unsurlar piyasa tarafından değil, devlet/ kamu tarafından belirlenir. Girişim özgürlüğü söz konusu değildir.Doğru yanıt B şıkkıdır.

Karma ekonomilerde özel mülkiyet söz konusudur. Devlet, özel sektörü teşvik edip, geliştirmeye çalışır. Doğru yanıt C şıkkıdır.

Genel olarak değerlendirildiğinde Cumhuriyet’e geçiş sürecinde Osmanlı’dan devralınan ekonomik mirasın özellikleri şunlardır: • Osmanlı’dan kalan büyük bir dış borç, • Azınlıkların çok büyük bir bölümünün ülkeden ayrılması sonrasında ticaret, zanaat, girişim kültüründe önemli eksiklik, • Millî bir burjuvazinin yokluğu, • Özel sektörde birikim eksikliği, • Tarıma dayalı bir yapı, • Eğitimli nüfusun azlığı, • Sanayinin zayıflığı, • Çok azsayıda sanayi işletmesinin bulunması.

Doğru yanıt D şıkkıdır.

1923-1950 yılları arasında izlenen ekonomi politikalarını devletin baskın ve ağırlıkta olduğu karma ekonomi politikaları olarak nitelendirilebilir. Devlet eliyle siyaset ve ekonominin şekillendirilmesi Cumhuriyet kadrolarının da temel politikalarından birini oluşturdu. Nitekim devletçilik ilkesi 1931 yılında Cumhuriyet Halk Partisi Programına ve 1937 yılında diğer 5 ilke ile birlikte Anayasa’ya girdi. Doğru yanıt E şıkkıdır.

İzmir İktisat Kongresi’nde alınan kararlar arasında Aşar Vergisinin kaldırılması vardır. Doğru yanıt D şıkkıdır.

İzmir İktisat Kongresi sonrasında özel sanayi kuruluşlarının desteklenmesi için 1925 yılında Sanayi ve Maadin bankası kurulmuştur. Doğru yanıt B şıkkıdır.

Birinci beş yıllık sanayi planında hedefler doğrultusunda 5 ana sanayii sektörüne ağırlık verilmiştir. • Dokuma, • Maden, • Selüloz, • Seramik, • Kimya. Doğru yanıt C şıkkıdır.

İkinci Beş Yıllık Sanayi Planında öne çıkarılan sanayi sektörleri şunlardır: • Madencilik, • Maden kömürü ocakları, • Elektrik santralleri, • Yakacak sanayi ve ticareti, • Toprak sanayi, • Gıda maddeleri sanayi ve ticareti, • Kimya sanayi, • Mihaniki sanayi, • Denizcilik. Doğru yanıt A şıkkıdır.

1950 – 1960 Yılları arası dönemde temel (dokuma, giyim, gıda, içkitütün) ya da dayanıksız tüketim mallarının ithal edilmesi yerine, Türkiye’de yerli üretimi gerçekleştirildi. Bu ithal ikâmeci yaklaşım kamu sanayii üretimin arttırılması yanında özel sanayinin bu doğrultuda hızla gelişmesiyle gerçekleşti. Bu niteliğiyle dönem, özel sanayiye geçiş dönemi sayılabilir. Doğru yanıt B şıkkıdır.