TÜRKİYE'NİN TOPLUMSAL YAPISI

Tarihsel süreçte farklı ekonomik sistemler bulunsa da (takas ekonomisi, İslam ekonomisi) özellikle sanayileşme süreci sonrasında modern devletlerin ortaya çıkmasıyla birlikte 3 ekonomik sistem yaygınlık kazanmıştır: Piyasa ekonomisi, sosyalist ekonomi, karma ekonomi.

Karma ekonomilerde devlet ekonomide aktif olarak yer alır. Üretici olarak sistemin içindedir.

Bu bağlamda 1800’lü yıllarda imparatorlukta gayrimüslim bir burjuvazi kesimi bulunmakta, ticarette ağırlıklı rol oynamaktaydı.

Genel olarak değerlendirildiğinde Cumhuriyet’e geçiş sürecinde Osmanlı’dan devralınan ekonomik mirasın özellikleri şunlardır: • Osmanlı’dan kalan büyük bir dış borç, • Azınlıkların çok büyük bir bölümünün ülkeden ayrılması sonrasında ticaret, zanaat, girişim kültüründe önemli eksiklik, • Millî bir burjuvazinin yokluğu, • Özel sektörde birikim eksikliği, • Tarıma dayalı bir yapı, • Eğitimli nüfusun azlığı, • Sanayinin zayıflığı, • Çok azsayıda sanayi işletmesinin bulunması.

1923-1950 döneminde devletin ağırlıkta olduğu ekonomi politikalarının izlenmesinin dönemin şartlarından kaynaklanan birkaç önemli nedeni bulunmaktaydı. Bu nedenler: • CHP’nin en temel politikalarından birisini devletçilik oluşturdu. Dönemin devlet zihniyeti, ekonomik kalkınma ve modernleşmenin devlet eliyle gerçekleştirilebileceği düşüncesindeydi. • Güçlü bir özel sektör yoktu. Özel sektörün elindeki sermaye birikimi yetersizdi. Bu bağlamda özel sektörün, o dönem için güçlü bir belirleyiciliği söz konusu değildi. • Bankacılık ve finans sistemi de güçlü değildi. Yani güçlü bir özel sektörün belirleyiciliğini oluşturacak kurumsal alt yapı zayıftı. • Ekonomik açısından çok kötü bir görüntü söz konusuydu. Devlet, kendi belirleyiciliğinde bir ekonomik kalkınmayla, kaynakların verimsiz alana yönelmesini engellemek istiyordu.

İkinci Beş Yıllık Sanayi Planında öne çıkarılan sanayi sektörleri şunlardır: • Madencilik, • Maden kömürü ocakları, • Elektrik santralleri, • Yakacak sanayi ve ticareti, • Toprak sanayi, • Gıda maddeleri sanayi ve ticareti, • Kimya sanayi, • Mihaniki sanayi, • Denizcilik.

CHP devletçi ekonomi politikalarını benimsemekte ve devlet eliyle kalkınmayı öne çıkarmaktadır. Demokrat parti ise liberal ekonomileri benimsemekte, ekonomide devletin ağırlığının azaltılıp özel sektörün öne çıkarılmasını hedeflemektedir. Bu bağlamda sermayenin daha geniş kitlelere yayılması da hedeflenmektedir.

Belirtilen gelişmeler 1991 - 2002 Dönemi Ekonomi Politikaları zamanında yaşanmıştır.

Günümüzde ekonomik alanda önemli bazı sorunlar bulunmaktadır. Bu sorunlardan bazıları şunlardır (Gökçen, 2017: 219-220): • Sanayiye ve hizmetlere dayalı büyümenin yavaşlaması, • İnşaat ve konut yapımına dayalı büyümeye ağırlık verilmesi, • İstihdam yaratacak sektörlerde yatırım sıkıntısı nedeniyle işsizliğin artması, • İç ve dış borçlanmadaki artış, • Cari açık (ithalatın ihracatı geçtiği durumlarda oluşan açık / dış ticaret açığı) artışı nedeniyle ekonominin kırılgan hâle gelmesidir.

Türkiye’de 1991- 2002 döneminde 7 hükümet kurulmuştur. Bu kadar yüksek siyasal istikrarsızlığın olduğu süreçte, ekonomide istikrarlı politikalar izlemek mümkün değildir.

“24 Ocak 1980 Kararları” o zamana kadar izlenen ithal ikâmeci sanayi politikalarından ve devletin ağırlıklı olduğu karma ekonomi modelinden temel bir kırılmayı içeren politikaları kapsamaktadır.

Alınan kararlar ve sonraki süreçteki uygulamalar sonrasında 1980 yılında ekonomide düzelme sağlanmıştı. Siyasal gerilimler, ideolojik çatışmalar, silahlı eylemler ise devam ediyordu. Ordu, 12 Eylül 1980 yılında darbe yaparak yönetime el koyar.

1961-1980 dönemi ekonomi politikalarını tanımlayan kavramlardan birisi “planlı ekonomi” dönemidir. Bu dönemin öne çıkacak unsurlarından biri “kalkınma planları”dır. Öncelikle kamu adına planlamayı yapacak bir kuruma ihtiyaç duyulmaktadır. Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) 30 Eylül 1960 tarihinde kurulur (Haziran 2011’de kapatılır).

1960-2011

ABD

1934

Dokuma

1938