TÜRKİYE'NİN TOPLUMSAL YAPISI

Sanayileşme süreci ve sonrasında sanayileşmiş ülkelerde nüfusun büyük bir bölümü kentlerde yaşamaya başlar. Sanayileşme ile birlikte fabrikaların çevresinde oluşmuş bir kentleşme süreci söz konusudur.

Köy/ kasabanın sosyolojik
olarak tanımlanabilecek belirli özellikleri vardır:
• Köylerde nüfus az olduğu için herkes birbirini tanır. Herkes birbirini tanıdığı için
dayanışma unsuru da fazladır. Köyde bir hastalık durumunda, bir sorun yaşadığında çok sayıda insan o kişinin/ ailenin yardımına koşar. Bu bağlamda köylerde tanımaktan kaynaklanan dayanışma önemlidir.
• Köyler, kişi üzerinde toplumsal kontrolün çok güçlü olduğu yerleşim yerleridir. Köyler, küçük yerleşim yerleri oldukları için haberdar olma durumu yüksektir. Normlara uymayan davranışlar karşısında toplumsal baskı çok güçlüdür. Kişi üzerinde aile, grup, çevre baskısı büyüktür.
• Köylerde grup normlarına uyma büyük önem taşır. Bu bağlamda bireysellik, farklılık hoş görülmez.
• Köyler, hayatın daha statik, durağan yaşandığı yerlerdir. Bu bağlamda toplumsal değişme daha yavaş gerçekleşir.
• Köylerde, örgütlenme, farklılık, çeşitlilik zayıftır. Bu bağlamda köyler benzeşmeye, homojenliğe dayalı yapılardır.
• Köylerde, üretim genellikletarım ve hayvancılık üzerinden şekillenir. Bu bağlamda üretim anlamında bir çeşitlilik yaygın değildir.
• Köyler zamanın yavaş aktığı, kültürel ve sosyal faaliyetlerin sınırlı olduğu yapılardır.

Sanayileşmenin ilk döneminde kente göç eden insanların önemli ortak noktaları bulunmaktadır. Bu özelliklerden bazıları şunlardır:
• Ekonomik açıdan son derece zor durumda, çoğu açlık sınırında bulunan, herhangi bir birikimi olmayan kişilerden oluşmaktadır.
• Geniş kitleler ilk defa onbinlerce/ yüzbinlerce insanın yaşadığı yerleşim birimlerinde hayata tutunmaya çalışmaktadır. Bu bağlamda kente yönelik ortak bir yaşam kültürü yoktur.
• Çoğunun herhangi bir mesleği yoktur.
• Geniş aileyle birlikte var olmaya çalışmaktadır

Kentler değerler ve yaşama alışkanlıkları bakımından son derece farklı özelliklere sahip yerleşim birimleridir ve kentlerde:
• Hukuk,
• Rekabet,
• Örgütlenme,
• Zaman bilinci,
• Eğitim,
• Farklılık,
• Bireycilik,
• Eşitlikçi roller,
• Akılcılık önemli değerler olarak ön plana çıkar.

İlmiye: Medrese eğitiminden geçmiş yönetim, yargı ve öğretimle görevli kişilerdir.

İtici nedenler, köyden kaynaklanmaktadır. Köy, artık insanlara yeterli bir yaşama imkânı sunamamaktadır. Köyde yoksulluğu kıracak imkânlar azalmakta, köyde ekonomik açıdan kötü durumda bulunan kişiler, o durumu aşacak imkânları köyde bulamamaktadır. Köy, içinde yaşayan insanları kente doğru itmektedir. İtici nedenleri birkaç başlık altında toplamak mümkündür. Bunlar:

Güvenlik, yatırım vb nedenlerle köylerin boşaltılması

Toprakların büyük sermaye sahiplerinin elinde toplanması

Tarımda makineleşme

Hızlı nüfus artışı ve toprağın bölünmesi

Kentleşmenin itici nedenleri kırsaldan kaynaklanan ve insanları kırsaldan kente doğru iten unsurlardan kaynaklanan nedenlerdi. Çekici nedenler ise kentlerden kaynaklanan ve insanları, kente çeken nedenlerdir. Kentleşmenin çok sayıda çekici neden bulunmaktadır. 

Daha fazla iş olanağı sağlaması

Yoksulluğu kırma imkanı sağlaması

Daha iyi eğitim ve sağlık olanakları

Daha zengin kültürel ve sportif aktiviteler

Kentleşmenin iletici nedenleri, köyün iticiliğinden ya da kentin çekiciliğinden kaynaklanmayan ama kentleşmeyi de arttıran nedenlerdir. Ulaşım alanındaki gelişmeler de bu gruba girer.

Türkiye’de gerçekleşen çarpık kentleşme, kentlerde çok sayıda sorunun da ortaya çıkmasına neden oldu. Türkiye’de kentleşme sürecinde öne çıkan bazı temel sorunlar aşağıda belirtilmektedir. 

Konut ve arsa sorunu

Kayıt dışı ekonomi/çalışmanın artması

Ulaşım ve alt yapı sorunu

Kentle bütünleşememe sorunu

Gecekondu sorunu

“2018 Yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları”na göre Türkiye’nin Toplam Nüfusu 82.003.882 kişidir. Türkiye’nin en kalabalık 7 kenti şu şekildedir: İstanbul, 2- Ankara, 3- İzmir, 4- Bursa, 5- Antalya, 6- Adana, 7- Konya’dır. Bayburt ise 82, 274 kişi ile Türkiye’nin en az nüfusa sahip ilidir.
İstanbul, kilometrekareye düşen 2 bin 900 kişi ile nüfus yoğunluğunun en yüksek olduğu il oldu. Bunu sırasıyla; 528 kişi ile Kocaeli ve 360 kişi ile İzmir takip etti. Nüfus yoğunluğu en az olan il ise bir önceki yılda olduğu gibi, kilometrekareye düşen 12 kişi ile Tunceli oldu.

“2018 Yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları”na göre Türkiye’nin Toplam Nüfusu 82.003.882 kişidir. Türkiye’nin en kalabalık 7 kenti şu şekildedir: İstanbul, 2- Ankara, 3- İzmir, 4- Bursa, 5- Antalya, 6- Adana, 7- Konya’dır. Bayburt ise 82, 274 kişi ile Türkiye’nin en az nüfusa sahip ilidir.
İstanbul, kilometrekareye düşen 2 bin 900 kişi ile nüfus yoğunluğunun en yüksek olduğu il oldu. Bunu sırasıyla; 528 kişi ile Kocaeli ve 360 kişi ile İzmir takip etti. Nüfus yoğunluğu en az olan il ise bir önceki yılda olduğu gibi, kilometrekareye düşen 12 kişi ile Tunceli oldu.

Köylerde grup normlarına uyma büyük önem taşır. Bu bağlamda bireysellik, farklılık hoş görülmez.

Tarım toplumlarında genelde hâkim olan yapı imparatorluklardır. Tarım toplumlarında temel geçim kaynağı tarımsal üretim ve hayvancılıktır. Sanayileşme ile birlikte kentler, yaşamın yeni merkezleri hâline gelir. Yukarıdaki bilgilerin hepsi doğrudur.

Çoğunun eğitim düzeyinin yüksek olması sanayileşmenin ilk döneminde kente göç eden insanların önemli ortak noktalarından değildir.

Yönetilenler, yöneten kesimler dışında kalan temel geçim kaynakları tarım, hayvancılık, zanaat ve ticaret olan kesimlerdir.

Türkiye’de kentleşme bağlamında önemli nüfus hareketliliği 1950’li yıllardan itibaren hız kazanmıştır.

Tarımda makineleşme Türkiye'de kentleşmenin itici nedenlerindendir. Diğerleri çekici ve iletici nedenlerdendir.

İyi eğitim fırsatlarına ulaşma kentleşmenin çekici nedenlerindendir; diğerleri itici nedenlerdendir.

Sanayi üretiminde düşün Türkiye'de kentleşme sorunlarından değildir.

1920-1930 yıllarında kentleşmede artış olmadığı için gecekondulaşma da yaşanmamıştır. Yukarıdaki özellikler 1950-1960 arası döneme aittir.