TÜRKİYE'NİN TOPLUMSAL YAPISI

Köyler, hayatın daha statik, durağan yaşandığı yerlerdir. Bu bağlamda toplumsal değişme daha yavaş gerçekleşi.

Köyler, kişi üzerinde toplumsal kontrolün çok güçlü olduğu yerleşim yerleridir. Köyler, küçük yerleşim yerleri oldukları için haberdar olma durumu yüksektir. Normlara uymayan davranışlar karşısında toplumsal baskı çok güçlüdür. Kişi üzerinde aile, grup, çevre baskısı büyüktür. Köylerde grup normlarına uyma büyük önem taşır. Bu bağlamda bireysellik, farklılık hoş görülmez.

Sanayileşme süreci ve sonrasında sanayileşmiş ülkelerde nüfusun büyük bir bölümü kentlerde yaşamaya başlar. Sanayileşme ile birlikte fabrikaların çevresinde oluşmuş bir kentleşme süreci söz konusudur. İlk aşamada düzensiz olarak başlayan kentleşme, sonraki süreçte son derece planlı ve rasyonel şekilde düzenlenir. Kentler ise değerler ve yaşama alışkanlıkları bakımından son derece farklı özelliklere sahip yerleşim birimleridir ve kentlerde:

Kalemiye,  idari görevleri gerçekleştiren memurlardır.

Günümüzde  köyde yaşayanların oranı % 7,7 dir.

İnsanlar Artvin’in, Kars’ın, Çankırı’nın, Kahramanmaraş’ın bir köyünden/ ilçesinden / merkezinden doğrudan Türkiye’nin en büyük kentleri olan İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Adana gibi kentlere göç etmişlerdir. Bu bağlamda Türkiye’de kentleşme değil, metropolleşme söz konusudur.

Türkiye’de kentleşmenin önemli bir özelliği akılcı bir şekilde gerçekleşmemesidir. Yani, kişiler kentte iş bulup, ailesi için uygun ev bakıp, çocukların okul durumlarını belirleme gibi konuları dikkate almadan, “önce bir gidelim/ sonra başımızın çaresine bakarız” olarak tanımlanabilecek bir anlayışla kentlere göç etmektedir. Özellikle Türkiye’de açık ara en yoğun göçü alan şehir olan İstanbul’a göçün arkasında “İstanbul’un taşı toprağı altın” düşüncesinin ve “milyonlarca insan nasıl başının çaresine bakıyorsa biz de bakarız” yaklaşımının önemli etkisi bulunmaktadır.

Tarımda makineleşme, toprakların bölünmesi, toprakların büyük sermayenin elinde toplanması, köyde yaşayanların yoksul olması.

Tarımda insan gücüne duyulan ihtiyacın azalması ve işsizliğin artmasıdır.

Tarihsel süreç açısından değerlendirildiğinde Türkiye’de kentli olmak toplumsal tabakalaşmada daha üst bir statü simgesini temsil etmektedir. Kentliliğin toplumsal statüde daha üst bir statüyü temsil ettiği vurgusu zihinlere nakşedilir. Oysa kültürel bağlam değerlendirildiğinde hiçbir kültürün diğerine astlık - üstlük içermeyeceği, her kültürün kendi bağlamında önemli ve anlamlı olduğu bilinmektedir.

1950’li yıllardan itibaren kentlere göç eden kitlelerin önemli bir özelliği, herhangi bir mesleğe, beceriye, vasfa sahip olmamalarıdır. Göç edenlerin önemli bir bölümü resmi işlerde, sigortalı olarak çalışabilecek beceriye sahip değildir. Göç edenlerin, geçimlerini sağlayabilecekleri alan olarak informel, kayıt dışı işler öne çıkmaktadır.

Köylerin / kırsal alanların düzenlenmesi, şehirlerin imkanlarının düzeltilmesi, yerel yönetimlere daha fazla yetki verilmesi.

Sanayileşmenin ilk döneminde kente göç eden insanların önemli ortak noktaları bulunmaktadır. Bu özelliklerden bazıları şunlardır:
• Ekonomik açıdan son derece zor durumda, çoğu açlık sınırında bulunan, herhangi bir birikimi olmayan kişilerden oluşmaktadır.
• Geniş kitleler ilk defa onbinlerce/yüzbinlerce insanın yaşadığı yerleşim birimlerinde hayata tutunmaya çalışmaktadır. Bu bağlamda kente yönelik ortak bir yaşam kültürü yoktur.
• Çoğunun herhangi bir mesleği yoktur.
• Geniş aileyle birlikte var olmaya çalışmaktadır.

Sanayileşme sürecinde kentlerde işsizlik çok yaygın, ücretler çok düşük ve çalışma şartları kötüdür. Sanayi toplumlarında kentlerde, bireycilik giderek öne çıkmaktadır. Geniş ailenin zayıflaması, kişilerin kendi ayakları üzerinde durabilmesi, kişi üzerindeki aile baskısını da zayıflatmaktadır.

Türkiye’de kentleşme bağlamında önemli nüfus hareketliliği 1950’li yıllardan itibaren hız kazanmıştır.

İtici nedenler, köyden kaynaklanmaktadır. Köy, artık insanlara yeterli bir yaşama imkânı sunamamaktadır. Köyde yoksulluğu kıracak imkânlar azalmakta, köyde ekonomik açıdan kötü durumda bulunan kişiler, o durumu aşacak imkânları köyde bulamamaktadır.

Kentleşmenin iletici nedenleri, köyün iticiliğinden ya da kentin çekiciliğinden kaynaklanmayan ama kentleşmeyi de arttıran nedenlerdir. Tarihsel süreç içerisinde değerlendirildiğinde temel olarak iki faktör bu konuda öne çıkmaktadır:

Cumhuriyetin kuruluşundan sonraki süreçte gazeteler, modern Türkiye’nin yaratılmasında yaratılmak istenen insan prototipinin duyurulmasında oldukça önemli işlev görmüşlerdir. Gazeteler en ücra köylere, köylerdeki ortak mekânlara kadar ulaşan iletişim aracıdır.

Dış nedenler, uluslararası konjonktürün etkisiyle kentleşmeyi etkileyen nedenleri kapsamaktadır. Bu nedenlerin etkisi, 1948 yılında Marshall yardımıyla başlayan ve 1950’li yıllar ve sonrasında yabancı ülkelerle/kurumlarla etkileşimin artması sürecinde alınan dış borçlar/kredileri kapsamaktadır.

Tarihsel süreç açısından değerlendirildiğinde Türkiye’de kentli olmak toplumsal tabakalaşmada daha üst bir statü simgesini temsil etmektedir. Bu göçte Sosyo-psikolojik nedenlerden birisidir.

Türkiye’de kentleşme değil metropolleşme söz konusudur. Türkiye’de kentleşmenin önemli bir özelliği akılcı bir şekilde gerçekleşmemesidir. Türkiye’de kitlesel şekilde yapılan göçler de söz konusu olmuştur.