TÜRKİYE'NİN TOPLUMSAL YAPISI

Coğrafi hareketliliğin toplumsal yapıya çok farklı etkileri olmaktadır. Bunlardan bazıları şunlardır:

• Toplumsal ve kültürel değişmeye neden olur.

• Toplumsal dikey hareketliliği neden olur.

• Göç edilen yerlerde, coğrafi yakınlığa dayalı bütünleşmeleri arttırır. 

• Gidilen bölgelerde önemli uyum sorunlarının yaşanması ve sosyal gerilimlerin ortaya çıkmasına neden olur.

• Göç eden kişilerin önemli bir bölümünün düşük vasıflı olması, kayıt dışı ekonomiyi de arttırır.

• İlk kuşak ve sonraki kuşak arasında kültürel çatışmalar ortaya çıkar.

Doğru cevap C'dir.

Bir toplumda, kurumda, grupta nelerin yapılıp nelerin yapılmayacağını belirleyen standartlardır. Doğru cevap A'dır.

Kültürü oluşturan bazı temel unsurlar olarak değerler, normlar, tutumlar, semboller, inançlar, gelenekler ve dil sayılabilir. Doğru cevap D'dir.

Toplumsal Statü: Kişinin toplum içindeki konumu ve o konuma/ pozisyona toplumca gösterilen saygıyı ifade eder. Toplumda meslek, gelir, eğitim, doğum yeri, cinsiyet vb. nedenlerden kaynaklanan farklı statüler bulunmaktadır. Toplumda öne çıkan statüleri anlamak o toplumu, yapıyı anlama açısından önemli rehberlik sunar. Türkiye açısından değerlendirildiğinde günümüzde siyasete dayalı statüler ve gelire dayalı (zenginlik) statüler toplumda önem kazanmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Toplumsallaşmanın aracıları olarak birkaç unsur öne çıkar:  Aile, Okul, Kreşler, Kitle iletişim araçları, Devlet, Çalışma hayatı, Kulüpler, Topluluklar, Sivil Toplum Örgütleri. Buna göre doğru yanıt B seçeneğidir.

“Toplumsal yapı, toplumlarda varolan toplumsal kesimler ve kurumlar arasındaki ilişkiler bütününe işaret eder. Bu ilişkiler toplum üyelerinin davranışlarını biçimlendirir” (Kalaycıoğlu, 2017: 6). Buna göre doğru yanıt D seçeneğidir.

Toplumsal kurumlar, belirli amaçları gerçekleştirmek amacıyla oluşturulmuş, bu amaçları gerçekleştirirken yaptırım ve ödüllendirmeleri yaygın olarak kullanan, insan davranışını yönlendiren, bu yönlendirmeyi yaparken belirli kurallardan hareket eden yapılardır. Her kurum bir ihtiyaçtan dolayı ortaya çıkar ve bu süreçte ortaya çıktığı alandaki davranışları/ ilişkileri düzenler.
Toplumsal yapıdaki ilişkilerin yönlendirilmesinde/ yönetilmesinde kurumlar önemli rol oynarlar. Her toplumda birbirinden çok farklı ihtiyaçlardan doğan ve ilişkileri düzenleyen çok sayıda kurum bulunmaktadır. İlişkileri düzenleme tarzları değişse de her toplumda 5 temel kurum bulunmaktadır. Bu bilgiler ışığında, C seçeneğindeki ifade yanlıştır.

Siyaset, bir toplumda var olan kesimler arasında iktidar, yönetim ilişkilerini düzenler. Buna göre doğru yanıt E seçeneğidir.

Sosyolojinin önemli isimlerinden Max Weber, toplumsal arka planı da olan 4 eylem/ davranış biçimini belirtir: Duygusal eylem, geleneksel eylem, değere yönelik rasyonel eylem, amaca yönelik rasyonel eylem. Buna göre A seçeneğinde verilen eylem biçimi bunlardan biri değildir.

Değere yönelik rasyonel eylem, Kişinin sonucunu öngördüğü bir eylemi din, inanç, ahlâk vb. değerlerden dolayı bilerek yapmasıdır. Kişi, eylemin sonunda karşılaşacağı durumu bilir. Yani rasyonel olarak yaşanacakların bilincindedir ama yine de değerlerinden dolayı eylemi gerçekleştirir. Buna göre doğru yanıt D seçeneğinde verilmiştir.

Marx, kapitalizmin gelişmesiyle birlikte toplumda iki sınıfın merkezî önem kazanacağını belirtir:
• Proleterya - İşçi sınıfı
• Burjuvazi - İşveren sınıfı

Buna göre doğru yanıt B seçeneğidir.

Bir toplumda birbirinden çok farklı pozisyonlar ve konumlar arasındaki hareketliliği ifade eder. Tarihsel süreçte toplumsal yapıdaki gelişmeleri anlama adına son derece önemli bir kavramdır. Toplumda dikey hareketliliğin varlığı, farklı kesimlerin gelecekte konumlarını/ pozisyonlarını değiştirme anlamında önemli bir umudu içinde barındırır.
Tarım toplumlarında, dikey hareketlilik son derece sınırlıdır. Kişiler belirli bir yerde doğar, yaşar ölürler. Çocukları da, torunları da benzer şekilde aynı yerde doğar, yaşar ve ölürler. Üretim ve gelirlerde farklılık olmaması adına mesleklerde devamlılık esastır. Seyahat özgürlüğü kısıtlıdır/ merkezi yönetimin iznine bağlıdır. İnsanlar, imparatorluğa ve imparatorluk adına yönetim yetkisini elinde bulunduran feodal güçlere bağlı olarak yaşarlar. Kişiler üzerinde büyük bir otorite baskısı söz konusudur.
Dikey hareketlilik, sanayileşme süreci ile birlikte yaygınlık kazanır. Sanayileşme sürecinde imparatorluklara dayalı yapılar zayıflamaya başlarken, ulus devlete ve cumhuriyete dayalı yeni yapılar ortaya çıkmaktadır.

Fichter, bir toplumda aşağıdan yukarıya doğru gerçekleşen dikey toplumsal hareketliliğin nedenleri olarak beş faktörü öne çıkartır: 1- Göçler, 2- Farklı doğurma oranları, 3- Bireysel rekabeti teşvik eden kültürel ortam, 4- Eğitim, 5 – Eşitliğin önemli bir değer olması.

Buna göre E seçeneğinde verilen ifade, Yatay hareketliliğe ilişkin olduğu için Dikey hareketlilik ile ilgili değildir.

Normlar, bir toplumda, kurumda, grupta nelerin yapılıp nelerin yapılmayacağını belirleyen standartlardır. Değerler, daha genel standartları temsil ederken normlar, hâkim değerler etrafında davranışları şekillendirir. Buna göre doğru yanıt C seçeneğinde verilmiştir.

Kültür, toplum, kurum, grup içindeki bireylerin değer, tutum ve davranışlarını etkiler. Kültürü oluşturan bazı temel unsurlar olarak değerler, normlar, tutumlar, semboller, inançlar, gelenekler ve dil sayılabilir. Buna göre D seçeneğinde verilen ifade, öne çıkan temel unsurlardan biri değildir.

Toplum bir coğrafyada yaşayan + ortak yaşanan geçmiş/ paylaşımlar sonrasında aralarında duygu birlikteliği, oluşan + kendini oraya ait hisseden insanlardan oluşan yapıdır.

Toplumsallaşma, kültürün devamlılığını sağlayan önemli bir unsurdur. Kültürün kuşaktan kuşağa aktarılmasında önemli rol oynayan, toplumsallaşma, bir toplum içerisinde öne çıkan değerlerin, tutumların, davranışların sonraki nesillerce öğrenilmesini/ benimsenmesini, kültürün devamlılığını sağlar.

Toplumsallaşma, kültürün devamlılığını sağlayan önemli bir unsurdur. Kültürün kuşaktan kuşağa aktarılmasında önemli rol oynayan, toplumsallaşma, bir toplum içerisinde öne çıkan değerlerin, tutumların, davranışların sonraki nesillerce öğrenilmesini/ benimsenmesini, kültürün devamlılığını sağlar.

Toplumda var olan kesimler birbirleriyle ilişkilerini kurumlar üzerinden gerçekleştirir. Kurumlar, toplumsal yaşamın ve yapının devamlılığı açısından büyük öneme sahiptir. İnsanların davranışlarını şekillendirir, kuralları belirler. Bu kurallara uyulduğunda ödüllendirir, uyulmadığında ise cezai mekanizmalara başvurur.

Değere yönelik rasyonel eylem: Kişinin sonucunu öngördüğü bir eylemi din, inanç, ahlâk vb. değerlerden dolayı bilerek yapmasıdır. Kişi, eylemin sonunda karşılaşacağı durumu bilir. Yani rasyonel olarak yaşanacakların bilincindedir ama yine de değerlerinden dolayı eylemi gerçekleştirir

Toplumsal değişmede birkaç unsur önemli rol oynamaktadır. Toplumsal değişme, toplumun farklı yapılarında, kurum ve gruplarında yaşanan değişimleri ifade eder. Her toplum zamanla değişir. Toplumsal değişmeye etki eden çok sayıda faktör bulunsa da, toplumsal değişmede belirleyici olarak öne çıkan temel faktörler şunlardır:

• Teknolojik değişmeler,

• Nüfus hareketleri ve göçler,

• Kesimler arasındaki iletişim ve etkileşimler

• Asimilasyon.