Türkiye’nin Toplumsal Yapısı: Özellikler, Sorunlar

İşgücüne katılım oranı çalışan, işsiz ve iş arayan nüfusun, çalışabilir durumdaki nüfusa oranıdır. Biraz daha açmak gerekirse 15-64 yaşları arasında olup hâlen çalışan, işsiz olan ama iş arayan nüfu- sun, 15-64 yaşında olup çalışabilir nüfusa oranıdır.

TÜİK, Haziran 2019 İşgücü İstatistiklerine göre Türkiye’de İşgücüne katılma oranı %53.3’dür. Er- keklerde işgücüne katılma oranı %72.3, kadınlarda işgücüne katılma oranı %34.7’dir.

Türkiye’de işsizliğin nedenleri arasında bazı te- mel faktörler olarak şunlar sayılabilir:

• Üretime yönelik sektörlerin büyüme hızının düşüklüğü,

• Kayıt dışı ekonominin yüksek oluşu,

• Eğitim seviyesi ile ihtiyaç duyulan işgücüvasıf seviyeleri arasındaki farklılıklar,

• Hızlı nüfus artışı,

• Üretimde teknoloji kullanımının işgücüne ihtiyacı azaltması ve üretimin daha az işgücüyle daha verimli olarak gerçekleştirilebilmesi. Bu durum günümüzde bütün dün- yada işsizliği tetikleyen önemli unsurların başında gelmektedir.

Günümüzde Türkiye’de kayıt dışı çalışma oranı yaklaşık %35,2’dir. (TÜİK, Eylül 2019). Bu oran Türkiye’de her 3 kişiden birinin kayıt dışı olarak çalıştığı anlamına gelmektedir.

Kayıt dışı ekonominin yüksek ve kayıt dışı çalışmanın yaygın olmasının bazı nedenleri şunlardır:

• İşsizliğin yüksek olması,

• Eğitim seviyesinin düşüklüğü ve niteliğinin yetersizliği,

• Yoksulluğun yüksek olması,

• Gelir dağılımı adaletsizliği,

• Sigorta primlerinin yüksek olması,

• İşverenler açısından kısa süreli işlerde kayıt dışı işçi çalıştırmanın cazip gelmesi,

• Halkın genelinde gündelik işlerde sigorta yaptırma bilincinin olmaması,

• Ucuz işgücü çalıştırma düşüncesi,

• Denetim eksikliği,

• Çarpık kentleşme ve yüksek içgöç.

Türkiye’de nüfusun yaklaşık % 10’unu engelliler oluşturmaktadır. Engelli nüfus ile ilgili son dönemlerde iktidarlar, belediyeler, sivil toplum örgütleri tarafından önemli hizmetler sunulmaktadır.

Türkiye’de kadınlar, farklı unsurların etkisiyle çalışma hayatında erkeklerden çok daha az yer almaktadır. Günümüzde işgücüne katılma oranı kadınlarda % 34.7, erkeklerde %72,4’tür. Bu oran, her 100 kadından yaklaşık 65’inin ne çalıştığını, ne de herhangi bir iş arayışında olduğunu göstermektedir.

Çocuk gelin olarak adlandırılan 16 ve 17 yaşındaki kız çocuklarının evlenme oranı Türkiye’de çok yüksektir. TÜİK’in “İstatistiklerle Çocuk, 2018” raporuna göre son beş yılda 16-17 yaşında evlendirilen kız çocuklarının sayısı 138.288’dir.

Cumhuriyetin kuruluş döneminde %10 olan okuryazarlık oranı, günümüzde %95 civarındadır.

Türkiye’de 2018 yılında Türkiye’deki en zengin yüzde 20’lik grubun geliri en yoksul yüzde 20’lik grubun gelirinin 7,8 katı oldu (TÜİK).

Türkiye’de yok- sulluk oranı %13,9 oldu. Okur-yazar olmayanların %27,5’i, bir okul bitirmeyenlerin %23,6’sı yoksul iken, bu oran lise altı eğitimlilerde %12,1, lise ve dengi okul mezunlarında ise %5,8 oldu. Yükseköğretim mezunları ise %2,2 ile en düşük yoksulluk oranına sahip grup oldu.

Türkiye’de 2019 yılında İnternet kullanımı, 16-74 yaş grubundaki kişilerde %75,3 oldu. Bu oran bir önceki yıl %72,9’du.İnternet kullanım oranları 16-74 yaş grubundaki erkeklerde %81,8 iken kadınlarda %68,9 oldu.

Son yıllarda GSMH’den AR-GE çalışmalarına ayrılan pay yükselse de bu oran gelişmiş ülkelerle kıyaslandığında çok düşüktür. Gelişmiş ülkelerde bu oran yaklaşık %3 ve daha fazlası olmaktadır. Türkiye’de bu oran çoğu zaman %1’ler seviyesinde seyretmektedir.

Türkiye’de nüfus açısından en büyük dört kenti olan İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa’da Türkiye nüfusunun %34’ü yaşamaktadır. Yani Türkiye’de 81 il olmasına rağmen her üç kişiden biri bu dört şehirde yaşamaktadır. Özellikle İstanbul’da Türkiye nüfusunun yaklaşık %18’i yaşamaktadır.

Günümüzde resmî açıklamalara göre yaklaşık 3,5 milyon Suriyeli Türkiye’de bulunmaktadır.

Çalışma hayatı açısından değerlendirildiğinde Suriyelilerin, yaşadıkları yerlerde çok düşük ücretlerle, kayıt dışı olarak çalışması sıklıkla görülen bir durumu oluşturdu. O bölgelerde ücretler düştü, Türk çalışanlar arasında işsizlik arttı.

Türkiye’de Suriyelilerle evlenme oranı ar- tış göstermektedir. Örneğin 2018 yılında Türkiye’de yabancılarla evlenmede erkekler açısından ilk sırayı Suriyeli kadınlarla yapılan evlilikler aldı. Kadınlar açısından ise Suriyeli erkeklerle evlenme, Almanlardan sonra ikinci sırada yer aldı.

Farklı bir ülkeye giden göçmenlerin yaptıkları ilk davranışlardan birini, benzer- leriyle bir araya gelip yabancısı oldukları ülkede bir dayanışma sergilemek oluşturur. Suriyelilerin önemli bir bölümü de Türkiye’de taşındıkları bölgelerde birbirlerine yakın yerlerde ev tutmaya çalıştılar. Suriyelilerin ağırlıkta olmaya başladığı mahalleler oluşmaya başladı. Ekonomik nedenlerden dolayı birkaç Suriyeli ailenin bir araya gelip, aynı evde yaşaması durumları sıklıkla görüldü. Bu durum Suriyelilerin bulunduğu yerlerde ev kiralarını 2-4 kat oranında yükseltti. Gelecekte Türkiye’de çok sayıda Suriyeli mahallesi oluşacağı söylenebilir.

Son otuz yılda çalışma hayatında yaşanan gelişmeler, özellikle bilgisayar teknolojilerinin üretimde kullanılması, daha az çalışanla daha verimli iş yapabilmeyi mümkün hale getirdi. Bu bağlamda özellikle 1980’li yıllarda vasıfsız mavi yakalı çalışanlar arasında işsizlik arttı. Günümüzde ise üniversiteleşme oranlarındaki artış, yeni teknolojilerin etkisi, endüstri 4.0 gibi uygulamalar eğitimli, vasıflı, beyaz yakalı çalışanlar arasında da işsizliği arttırmaktadır. İşsiz kalan, işsiz kalma korkusu yaşayan, yoğun rekabet nedeniyle iş bulamayan kişiler arasında da kaygı, endişe, psikolojik sorunlar giderek artıyor. Bu durum iletişimsizliği, gerilimleri, çatışmaları, şiddeti tetikliyor.

Yasaların suçu engellemede yetersiz kalması, cezaların caydırıcı olmaması da suçluları cesaretlendiren bir unsur olarak öne çıkmaktadır. Her düzeyde şiddet uygulayan kişilerin, yaralama vb. ciddi eylemlerde bulunanların ceza almadan ya da çok düşük cezalarla süreci atlatmaları, özellikle şiddet suçlarına eğilimli kişilerde “nasıl olsa bana bir şey olmaz” şeklinde tanımlanabilecek bir düşünceye sebep olmakta ve bu durum şiddet eylemlerini arttırmaktadır.