Türkiye’de Gençlik

Zaman dilimi açısından değerlendirildiğinde UNESCO 15-25 yaş aralığını gençlik dönemi olarak belirlemiştir. Çok sayıda ülkede ve Türkiye’de ise 15-24 yaş aralığı genç nüfus olarak kabul edilmektedir.

Gençlik dönemini özellikle orta yaş ve yaşlı nüfustan ayıran bazı özellikler bulunmaktadır. Genç nüfusun bazı genel özellikleri şunlardır:

• Gençler eylemcidir. Dinamiktir. Kitle eylemlerine katılma, sporu aktif olarak yapma diğer yaş gruplarına göre çok daha aktiftir. Yaş ilerledikçe eylemcilik azalmaktadır.
• Eleştireldir. Kolay beğenmezler.
• Sabırsızdırlar. Bir an önce gerçekleştirmek isterler.
• Öfkelidirler. Haksızlıklara karşı daha sert ve şiddetli tepki verirler.
• İdealisttirler. Daha iyiye yönelik iyimserlikleri yüksektir.
• Kafa karışıklığının, kişilik ve değer bunalımlarının yoğun yaşandığı bir dönemdir.
• İsyankâr ve protestocudurlar. Toplumsal hareketler bağlamında kitle eylemlerine katılma oranları yüksektir. Bütün devrimci hareketler, fundamentalist ve etnik hareketler gençliğin bu eleştirel ve yıkıcı özelliklerinden faydalanmak ister. Kitle hareketlerinin önemli bir bölümünü genç nüfus grubu oluşturur.

Genç nüfus kendi içinde farklı özelliklere göre önemli alt kategorilere ayrılır. Gençliği aşağıdaki unsurlara göre farklı kategorilere ayırabiliriz:

• Yaşanan yer
  
• Cinsiyet
  
• Eğitim
  
• Çalışma
  
• Ekonomik Gelir Farklılıkları
  
• Din
  

• Sessiz Kuşak (1925-1945)
• Baby Boomers (1946-1964
• X Kuşağı (1965-1979)
• Y Kuşağı (1980-2000)
• Z Kuşağı (2000-2020)

Kuşağın ismi, dönemin otoriter yapısından kaynaklanan sebeplerle insanların büyük bir bölümünün olaylar karşısında sessiz kalmasından kaynaklanmaktadır.

Kültürel anlamda farklılıkların kabulü, iktidar baskısına karşı özgürlüklerin öne çıkarılması, istikrarlı bir çalışma ilişkisi, siyasete ve kitle hareketlerine ilgi bu kuşağın öne çıkan özelliklerindendir. Uzun yıllar aynı işyerlerinde çalışan bu kuşağın iş disiplini yüksektir.

X kuşağıdır. X kuşağında bireycilik yükselişe geçiyor. Çocuk tercihlerinde azalma meydana geliyor.

Y kuşağının önemli özellikleri şunlardır:

• Bireycilik,
• Tüketim,
• Rekabet,
• Toplumsal bağlarda zayıflık,
• Farklılıklara saygı,
• Küresel etkileşim,
• Teknoloji aşinalığı,
• Toplumsal kurallara mesafeli, rahat,
• Otoriteye mesafe, otoriter yapıdan hoşlanmama,
• Çalışma kadar, boş zamanı önemseme,
• Eleştirel olma,
• Yaratıcılık.

Z kuşağı, 2000 ve sonrasında doğan kuşağa verilen isimdir.

Mustafa Kemal Atatürk ve İsmet İnönü’nün belirleyici konumda olduğu dönemde gerçekleşen modernleşme sürecinde, hedeflenen insan tipini oluşturmada eğitim önemli bir işlev gördü. Her düzeyde okul, Cumhuriyet’in ilkelerini, ideallerini aktarmada/ benimsetmede önemli toplumsallaştırma görevi üstlendi.

Bu dönem eğitim seviyesi yüksek, devletçi, idealist, laik, cumhuriyetin değerlerine bağlı bir gençlik prototipi oluşturulması
hedeflenmiştir.

1968 yılında Fransa’da gerçekleştirilmek istenen, eğitimde piyasayı öne çıkaracak gelişmeleri de kapsayan eğitim reformuna karşı öğrenciler arasında protesto ve üniversitelerde eylemler artış göstermeye başladı. Polis, öğrenci eylemlerine yönelik sert tavır sergiledi. Polisin sert tavrını protesto etmek ve öğrencilere destek olmak amacıyla işçiler de öğrencilerle birlikte eylemlere katıldılar. Mayıs 1968’de milyonlarca işçi greve gitmiş, protesto hareketleri ve bu hareketlere katılan insan sayısı çok artmıştı. Dönemin hükümeti eğitim reformundan geri adım attı ve işçilerin haklarına yönelik iyileştirmelerde bulundu.

Türkiye’de de 70’li yılların gençliğini tanımlamada “68 Kuşağı” tanımlaması yaygın olarak kullanıldı.

1970’li yıllarda Türkiye’de gençlik açısından öne çıkan birkaç unsur bulunmaktadır:

• Türkiye’de ideolojik kamplaşma artmıştır.
• İdeolojik kamplar arasında gerilim, kavga ve çatışmalar yükselmiştir.
• Özellikle 1970’li yılların sonunda gençlerin yoğun olarak yer aldığı ideolojik gruplar arasında silahlı eylemler de dâhil olmak üzere, karşı görüştekileri sindirmeye/ yok etmeye dayalı tavır yaygınlaşmıştır.
• Gençlerin daha iyi bir dünya yaratma ve Türkiye yaratma idealleri otoriterlik ile bütünleşmiş, kendisinden olmayanı, farklı olanı, grup içi eleştirileri bile hainlikle eş değer görerek, daha iyi bir dünya ve Türkiye’nin ancak kendi istediği şekilde, yeri geldiğinde şiddet ve öldürmelerle, karşıdakini yok ederek kurulması düşüncesi de öne çıkmıştır.
  

Türkiye’de 1960 ve 1970’li yılların gençliğinin bazı özellikleri olarak şu unsurlar belirtilebilir:

• Toplumsal sorunlara duyarlıdırlar. Türkiye, o dönem toplulukçu değerler sisteminin hâkim olduğu bir ülke görünümü sergilemektedir.
• Gençler arasında siyasete ilgi ve katılım yüksektir. Üniversite öğrencileri arasında partilerin gençlik kollarına katılmak ve üye olmak yaygındır.
• Türkiye, gelişme çabasında olan bir ülke konumundadır. Ekonomik sorunlar önemli boyuttadır. Tüketim, çok gelişmemiştir. Bu bağlamda kanaatkârlığın önemli bir değer olduğu söylenebilir

1980’li yıllar boyunca gerçekleşen değişimleri ana hatlarıyla şu şekilde belirtebiliriz:

• Ekonomide liberal politikalar öne çıkartıldı. Devletin ağırlıkta olduğu yapıdan, piyasanın belirleyici olduğu bir yapıya geçiş amaçlandı.
• İthalat ve ihracatta kısıtlama ve yasaklamalar kaldırıldı. Yurt dışında bulunan mallar kısa bir süre sonra Türkiye’de de bulunur hâle geldi. Çok sayıda yabancı ürün Türkiye piyasasına girdi.
• Yabancı sermaye ile işbirliği teşvik edildi.
• Seyahat kısıtlamaları kaldırıldı.
• Ekonomik kalkınmanın ve ticari gelişmenin önemli unsurlarından olan altyapı yatırımlarına ağırlık verildi. Otobanlar yapıldı. Otomatik telefonlar köylere kadar götürüldü. En ücra köylere kadar elektrik ve su altyapısı sağlandı.
• Yeni televizyon kanalları ortaya çıktı. 1986 yılında TRT2, 1989 yılında TRT3 ve GAPTV yayına başladı. Renkli yayıncılığa geçildi. Uydu antenleri yaygınlaştı. 1990 yılından itibaren özel televizyon kanalları yayına başladı.
• Türkiye’de kamu kurumlarında bilgisayar ağıyla iş yapma 1980’li yıllarda yaygınlaşmaya başladı.

2000’li yılların gençliğinin değer, tutum ve davranışlarını belirleyen en önemli unsurlardan biri internet olmuştur.

İnternet ve gençlik ilişkisi merkezinde şu saptamaları yapmak mümkündür:

• Çocuk yaşlardan itibaren başlayarak özellikle gençlik dönemlerinde bilgisayar ve internet kullanımı arttı. Sosyal medya yaygın olarak kullanılmaktaydı. Bu durum, çocukluktan başlayarak gençler arasında benzer yeme-içme, dinleme, izleme, tüketim alışkanlıkları olan bir gençlik ortaya çıkardı. Gençler arasında, küresel bir benzeşme yaşanmaya başladığını söylemek mümkün.
  
• Geçmişte çocukluktan başlayarak toplumsallaşma sürecinde aile, eğitim kurumları, akrabalar, arkadaşlar önemli rol oynarken, 2000’li yıllardan sonra internet ve sosyal medya en önemli toplumsallaşma aracılarından biri olarak öne çıktı. Yapılan birçok araştırma gençlerin sosyal medyada aileleriyle birlikte olduğu süreden çok daha fazla vakit geçirdiklerini ortaya koymaktadır. Bu durum gençlerin yeni rol modelleri, alışkanlıklar edinmesinde sosyal medyanın etkisini önemli ölçüde arttırdığını yansıtmaktadır .
  
• Çocukluktan itibaren sosyal medya, playstation oyunları ile vakit geçiren gençlerde duygu kaybı yoğun olarak yaşanmaya başlıyor. Hayatın gerçekliğine yönelik savaşlar, ölümler, şiddet sanki bir video klibinin, dizi bölümünün, bilgisayar oyununun bir uzantısı şeklinde algılanıyor ve yaşananlara yönelik insani bir kaygı/ endişe/ sorumluluk hissedilmiyor.
  
• İnternetin gençlerde okuma ve izleme alışkanlıklarını değiştirdiği söylenebilir. Günümüz gençliğinde görsellik, izleme daha büyük önem kazanıyor. Dikkat kaybı daha fazla yaşanıyor. Bu yüzden eğitimde özellikle, konuyu destekleyen haber, görüntü vb. unsurlardan faydalanılması önemli hâle geliyor. Bunun yanında ödev hazırlamada temel kaynak olarak arama motoru “Google” önemli bir işleve sahip. İlköğretim düzeyinden başlayarak üniversiteye kadar kaynaklara ulaşma, araştırma yapmada Google yaygınlık kazanmış durumda.
  
• Geçmişten farklı olarak günümüz gençliği sanal dünyada çok farklı gruplar içerisinde yer almakta. Gençler, edebiyattan sinemaya, bilgisayar oyunlarından müziğe, yemek kültüründen modaya kadar çok geniş bir çeşitlilikte sanal gruplar içerisinde yer alıp, etkileşimde bulunuyorlar. Bu bağlamda sanal dünya gençler için, çok önemli bir boş zaman geçirme ortamını oluşturuyor. İnternetin ilk çıktığı dönemler çok yaygın olarak dile getirilen, internetin yaygınlaşmasının gençleri asosyal bir hale getireceği öngörüsü de çok geçerli olmadı. Elbette gençler arasında eve kapanan, çok uzun saatler internet üzerinde vakit geçiren gençler oldu ama çoğunluk hem arkadaş çevreleriyle yoğun bir etkileşim içerisinde etkinliklerde bulundular, hem de sosyal ortamın farklı boyutlarını değerlendirdiler.
  

Günümüzde Türkiye’de gençliğin önemli sorunları bulunmaktadır. Bu sorunların öne çıkanları şunlardır:

• İşsizlik
• Geleceğe yönelik umutsuzluk
  
• Kuşaklar arası kültürel çatışmalar
  
• Eğitim sisteminden kaynaklanan sorunlar
  

Haziran 2019 işgücü istatistikleri (TÜİK) değerlendirildiğinde Türkiye’de işsizlik oranı cinsiyete göre değerlendirildiğinde genç nüfusta erkekler
arasında işsizlik oranı %21,9 iken bu oran kadınlarda %29,8’dir.

Gençler arasında işsizliğin yüksek olmasının çok önemli toplumsal sonuçları ortaya çıkmaktadır. Bu sorunlardan bazıları şunlardır:

• Güvensizliğin artışı,
• Umutsuzluğun artışı,
• Şiddetin artışı,
• Suçun artışı,
• Bağımlılık yapan madde kullanımında artış,
• Kayıt dışı ekonominin artışı,
• Yoksulluğun artışı,
• Fundamentalist hareketlerin artışı.

Genç işsizliğinin azaltılmasında;

• Üretimin arttırılması,
• Yeni iş alanları yaratılması,
• Eğitimin niteliğinin yükseltilmesi,
• Mesleki becerileri arttırıcı her türlü etkinliğin yaygınlaştırılması

büyük önem taşımaktadır.

Son yirmi yılda teknolojide yaşanan gelişmeler çalışma hayatında önemli değişimler ortaya çıkardı. Yaşanan gelişmeler sonrasında:

• Esnek çalışma modelleri yaygınlaştı.
• İş süreleri kısaldı.
• Bir işletmede devam eden hayat boyu kariyer durumu ortadan kalktı.
• Çalışma güvencesiz bir özellik kazandı.
• Proje odaklı çalışma ilişkisi öne çıktı.
• Beyaz yakalı çalışanların önemli bir bölümünde ücretler düştü.
  

İnternet, sosyal medya ve yeni ortaya çıkan gelişmelere genç nüfus çok daha hızlı adapte olabilmektedir. Bu durum genç nüfusun:

• Kullandığı dilde,
• İlişki kurma biçimlerinde,
• Okuma, izleme, dinleme alışkanlıklarında,
• Giyim tarzlarında,
• Boş zaman alışkanlıklarında,
• Eğlence alışkanlıklarında,
• Toplumsal ilişkilerinde,
• Değer ve tutumlarında,
• Beslenme alışkanlıklarında

büyük değişimler ortaya çıkarmaktadır.

Kuşaklar arası anlaşmazlıkların nedenini 1980’li yıllardan sonra gittikçe büyüyen değer farklılıkları oluşturmaktadır. 1980 öncesi kuşağın daha toplumcu, kanaatkar, dayanışmacı bir özelliği bulunmaktayken 1980 sonrasında bireycilik, pragmatizm, tüketim, konformizmin önemli değerler haline gelmiştir.  Bu iki değer sistematiğinin çok farklı davranışlara yol açmaktadır. Dolayısıyla eski kuşaklar, aileler ve çocuklar arasında hayata yönelik önemli paradigma farklılıkları bulunmaktadır.