Türkiye’de Aile

Günümüzde en geniş anlamıyla aile “üreme ve toplumun
üyelerinin bakımı için birincil sorumlulukları
paylaşan, kan, evlilik ya da anlaşmaya dayanan diğer
ilişki ya da evlat edinme üzerinden birbirleriyle
bağlantılanan insan kümesi” (Schaefer, 2013: 312)
şeklinde tanımlanabilir.

Toplumsal alanda ailenin işlevleri toplumsallaştırma, çocuk sahibi olma, ilişkiyi meşrulaştırma, duygusal paylaşım, destek olma, toplumsal statü sağlamadır.

Anne, baba, çocuklar, kardeşler, akrabalar vb.nin birlikte yaşadığı aile yapısıdır.

Anne, baba ve evlenmemiş çocuklardan oluşan aileyi tanımlar.

1980’li yıllardan itibaren kadınlar açısından değerlendirildiğinde aile ve evlilik ile ilgili olarak öne çıkan değişimlerden bazıları şunlardır:

• Evlenme yaşları yükseldi.

• Bekâr kalma tercihleri arttı.

• Kariyer-aile dengesinin sağlanması, çalışma hayatının önemli sorunlarından birisi hâline geldi.

• Çocuksuz aileler arttı.

• Boşanmalar arttı.

• Özellikle gelişmiş ülkelerde tek ebeveynli ailelerin sayısında önemli artışlar yaşanmıştır.

Kararların alınmasında erkeğin otoritesinin, belirleyiciliğinin geçerli olduğu aile yapısıdır. Son söz erkekte ya da erkeğin aile büyüklerindedir.

Tarım toplumlarında yaygın olan aile biçimidir. Sanayi toplumunda süreç içerisinde ailede eşitlikçi boyut daha fazla öne çıkar.

Ataerkil aile yapısının kültürle de yakından bağlantısı bulunmaktadır. Geleneksel kültürün hâkim olduğu yerlerde, toplulukçu kültürlerde ataerkil aile biçimi daha yaygındır. Bireyci kültürün ağırlıkta olduğu toplumlarda ailede ataerkil yapı aşınmıştır.

Kararların alınmasında kadının otoritesinin, belirleyiciliğinin geçerli olduğu aile yapısıdır.

Anaerkil aile yapısı, tarihsel süreçte ender görülür. Genelde, erkek nüfusun savaş, göç vb. nedenlerle azaldığı, kadın sayısının çok fazla olduğu, toplumsal alanda kadınların belirleyiciliğinin ağırlıkta olduğu toplumlarda, gruplarda görülür.

Endogami, evlilikte eğitim, yaş, din, dil, etnisite, sosyal sınıf, kültür vb. konularda benzerliklerin öne çıkarıldığı, dikkate alındığı evliliklerdir.

Değişik nedenlerle, coğrafi hareketliliğin sınırlı olduğu, kültürel etkileşimin yoğun olmadığı dönemlerde endogamiye dayalı evlilikler çok yaygın evlilik türüdür.

Erkek ya da kadının tek eşli evliliğidir. Tarihsel süreçte, toplumlarda hâkim olan evlilik türüdür.

Erkek ya da kadının birden fazla kişiyle evlenmesidir.

Evlenen çiftin, erkeğin ailesiyle aynı evde ya da erkeğin ailesinin evine yakın yerde yaşamasıdır.

Evlenen çiftin, kadının ailesiyle aynı evde ya da kadının ailesinin evine yakın yerde yaşamasıdır.

Evlenen çiftin, ailelerinin oturduğu evlere mesafeli bir yerde oturması, ailelerinden bağımsız olarak yaşamalarıdır.

Bu özellikleri kısaca belirtmek gerekirse:
• Osmanlı İmparatorluğunda nüfusun büyük bir bölümü kırsal alanlarda yaşamaktadır. Hâkim aile yapısı olarak anne, baba, çocuklar ve evlenen çocuk varsa gelinin de birlikte kaldığı bir aile yapısı öne çıkmaktadır. Geniş aile yapısı ağırlıklı olarak yöneten kesimlerde yaygındır.

• Osmanlı İmparatorluğu’nda ataerkil bir aile yapısı hâkimdir. Evde erkek otoritesi geçerlidir. Toplumsal roller belirgindir. Erkek evin geçimini sağlamakla yükümlüdür. Kadın ise evin düzenini sağlamaktan ve ev işlerinden sorumludur.

• Ağırlıklı olarak patrilokal bir yerleşim tarzı hâkimdir. Evlenen erkek çocuk, eşiyle birlikte baba evinde yaşamaya devam eder.

• Osmanlı İmparatorluğu’nda tek eşlilik yaygın bir evlilik tarzıydı. Çok eşlilik yöneten kesimde ağırlıklı olarak öne çıkan bir durumdu.

Yıllara göre ülke genelinde kadınlara oy hakkı tanıyan ilk ülke Yeni Zelanda'dır. Kadınlara oy hakkı bu ülkede 1893'te verilmiştir.

1934 yılında kadınlara milletvekili seçme ve seçilme hakkı tanındı. Bu hak birçok ülkede çok daha geç tanınmıştır. Örneğin; kadınlara seçme ve seçilme hakkı Fransa’da 1944 yılında, İtalya’da 1945 yılında, Yunanistan’da 1949 yılında, İsviçre’de 1971 yılında tanınmıştır.