Türkiye’de Siyaset

Arapça kökenli bir kelimedir. Seyislik, at idare etme, terbiye etme anlamına gelmektedir. Siyasal alanda yaygın olarak devleti yönetme sanatı anlamında kullanılır. Bu bağlamda siyaset, temel olarak devleti yönetme amacıyla yapılan güç/iktidar mücadelesini ve devlet yönetimini tanımlar. Makro anlamda siyaset, devlet yönetimini ele geçirmek amacıyla yapılan güç mücadelesini; mikro anlamda siyaset ise iki kişi arasındaki güç mücadelesini kapsar. Makro anlamda siyaset, bir toplumda/ yapıda güç ilişkilerini oluşturan kurumdur.

Devlet başkanının soya dayalı olarak başa geldiği devlet biçimidir. Monarşilerde devlet başkanı öldüğünde yerine, soya bağlı olarak ailenin en büyük çocuğu, büyük erkek kardeş ya da ölmeden
önce aynı soydan kralın/ padişahın işaret ettiği kişi gelebilir. Krallıklar, İmparatorluklar monarşiye dayanan devlet biçimleridir.

• İfade özgürlüğü,
• Din özgürlüğü,
• Örgütlenme özgürlüğü,
• Seçme ve seçilme özgürlüğü,
• Özgür medya,
• Gizli oy açık tasnife dayalı serbest seçimler,
• Bağımsız bir yargı sistemi.

• Temsili demokrasilerin giderek daha zenginlerin öne çıktığı elit bir uğraşı hâline gelmesi. Milletvekili ve belediye başkanı olmak için geçen sürecin yüksek maliyet gerektirmesi. Bu bağlamda halkın çok büyük bölümünün süreç dışında kalması.
• Katılımcı demokrasi uygulamalarına gidilmediğinde, halk sadece 4 yılda bir seçime gitmiş oluyor ve sonrasında süreçten dışlanıyor. Bu durum seçimlere katılımı da azaltmakta.

• Seçimleri kazanabilmek için iktidarın popülist politikalar izlemesi, iktidar ve muhalefetin gerçekleşmesi neredeyse imkansız olan popülist vaatlerde bulunması.
• Güçlü lobilerin/ baksı gruplarının belirleyiciliğinin çok yüksek olması, sistemi güçlüler lehine hareket eden bir hâle dönüştürmektedir.

Politik partiler dışında belirli alanlarda örgütlenmiş ve örgütlendikleri alanda politika belirleyip, hükümetlere baskı yapan oluşumlardır. “Baskı grupları, ortak menfaatler etrafında birleşen ve bunları gerçekleştirmek için siyasal otoriteler üzerinde etki yapmaya çalışan örgütlenmiş gruplar olarak tanımlanabilir” . Günümüzde birbirinden çok farklı alanlarda çok sayıda baskı grubu bulunmaktadır.Türkiye’de Etkili Olan Bazı Baskı Grupları İşadamı Dernekleri: TÜSİAD, MÜSİAD Sendikalar ve Konfederasyonlar: TÜRK-İŞ, DİSK, HAK-İŞ, memur sendikaları vb. Meslek Odaları, Ticaret ve Sanayi Odaları, Birlikler: Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB), İstanbul Ticaret Odası, Mühendis Odaları vb.

Osmanlı İmparatorluğu devlet biçimi monarşidir. Devlet başkanı soya dayalı olarak başa gelir. Ölüm, hastalık, ayrılma, indirilme vb. nedenlerle devlet başkanlığından ayrılan kişinin yerine aynı soya dayalı erkeklerden biri devletin başına geçer. Osmanlı İmparatorluğu’nda yönetim tarzı uzun süre mutlak monarşi şeklinde gerçekleşir. Padişah, mutlak otorite olarak büyük bir güce sahiptir. Pratikte padişahın güçlerini dengeleyecek bir kişi/ kurum vb. yoktur.

Tanzimat Fermanı, 3 Kasım 1839 yılında açıklanmış ve bu ferman ile başlayan etkiler uzun bir süre devam etmiştir. Tanzimat Fermanı ile belirli haklar anayasal güvence altına alınmak istenmiş,
hukuki ve idari bazı değişiklikler gerçekleştirilmiştir. Tanzimat Fermanı’nın önemi, padişahın bazı yetkilerinin hukuk ile sınırlandırılmış olmasıdır.

Osmanlı İmparatorluğunda yönetenler arasındaki ayrımlardan biri Müslüman-gayriMüslim ayrımıdır. Askere alınma, vergilendirme, eğitim alanında Müslüm ve gayrimüslim tebaa arasında
farklılıklar bulunmaktaydı. “Islahat Fermanı (18 Şubat 1856) ile birlikte Osmanlı toplum yapısında o zamana kadar devam eden müslim-gayrimüslim ayrımı, devlet nezdinde tamamen sona erdirilmiş, hiçbir dinî ayırıma başvurmadan tüm bireylerin,
çatısı altında toplanabileceği bir ‘Osmanlı yurttaşlığı’ kavramı öne çıkartılmıştır. Gayrimüslimlerin de gerekli şartları sağlamaları koşuluyla herhangi bir ayrıma tabi tutulmaksızın askerî ve mülki nitelikteki devlet okullarına girebilmeleri yönündeki engeller kaldırılmış, Müslüman olmayan topluluklara mesleki ve genel eğitim veren okullar açma hakkı tanınmıştır. Islahat fermanı ile, banka kurulması, Avrupa finans uzmanlarının ülkeye gelmesi gibi kararlar da alınmıştır”.

I. TBMM’nin temel amacı Millî Mücadelenin kazanılmasıydı.

Atatürk, Çankaya Köşkünde gerçekleştirilen bir toplantıda artık Cumhuriyet’i ilan etmenin zamanının geldiğini belirtir. 29 Ekim 1923 tarihinde öneriye sunulan teklifin kabulüyle Cumhuriyet ilan edilmiş. Mustafa Kemal Atatürk, Türkiye Cumhuriyetinin ilk Cumhurbaşkanı seçilmiş, İsmet Paşa’yı da başvekil (başbakan) olarak atamıştır.

Lozan Barış Antlaşmasında verilen tavizlerden rahatsız olan kesimler bulunmaktaydı.

Hilafetin kaldırılması belirli kesimlerde tepkilere de yol açtı.

Modernleşme sürecinin daha yavaş ve ılımlı bir şekilde gerçekleşmesini isteyen kesimler bulunmaktaydı.

• Saltanatın kaldırılması (1922)
• Cumhuriyet’in ilanı (1923)
• Halifeliğin kaldırılması (1924)
• Öğretimin birleştirilmesi (1924)
• Şer’iyye mahkemelerinin kaldırılması (1924)
• 1924 anayasasının kabul edilmesi (1924)
• Kılık-kıyafet konusunda yapılan düzenlemeler ve şapka kanunu (1925)
• Tekke ve zaviyelerin kapatılması (1925)
• Uluslararası takvim ve saatin kabulü (1925)
• Medeni Kanunun Kabulü (1926)
• Yeni Türk harflerinin kabulü, harf devrimi (1928)
• Belediye seçimlerinde kadınlara seçme ve seçilme hakkının verilmesi (1930)
• Türk Tarih Kurumunun kurulması (1931)
• Türk Dil Kurumunun Kurulması (1932)
• Soyadı Kanunu (1934)
• Kadınlara milletvekili seçme ve seçilme hakkının tanınması (1934)
• Hafta sonu tatilinin cumadan pazara alınması (1935)

1. Mustafa Kemal ATATÜRK: Görev Süresi: 29 Ekim 1923 - 10 Kasım 1938
2. İsmet İNÖNÜ: Görev Süresi: 11 Kasım 1938 - 22 Mayıs 1950
3. Celal BAYAR: Görev Süresi: 22 Mayıs 1950 - 27 Mayıs 1960
4. Cemal GÜRSEL: Görev Süresi: 27 Mayıs 1960 - 28 Mart 1966
5. Cevdet SUNAY: Görev Süresi: 28 Mart 1966 - 28 Mart 1973

Bülent Ecevit, Necmettin Erbakan, Süleyman Demirel, Alparslan Türkeş. Türk siyasetinin 1970’li yıllarına damgalarını vurdular. Bu etki, değişik düzeylerde hayatları boyunca devam etti.

Çok Partili hayata geçildikten sonra en uzun süre iktidarda kalan parti Adalet ve Kalkınma Partisi olmuştur.

Türkiye’de 1961-1965, 1971-1980, 1991-2002 dönemleri, koalisyon hükümetleri ya da dışarıdan destekli azınlık hükümetlerinin iktidarda olduğu dönemlerdir.

Türkiye’de 1961-1965, 1971-1980, 1991-2002 dönemleri, koalisyon hükümetleri ya da dışarıdan destekli azınlık hükümetlerinin iktidarda olduğu dönemlerdir. Bu dönemlerde bir partinin tek başına iktidar
olamamasında ve koalisyon hükümetlerinin oluşmasında dönemlere göre farklılaşan bazı nedenler öne çıkmaktadır. Bu nedenler arasında ordunun siyasete müdahalelerinin siyaseti istikrarsızlaştırılması, ekonomik
krizlerin/ sorunların ve siyasi gerilimlerin artışı, partiler arasında ideolojik kamplaşmanın derinleşmesi,
yolsuzluk iddialarının partileri yıpratması ve dönemin siyasi partilerinin programlarının bu sorunların çözümüne yönelik halkta güçlü bir karşılık yaratmaması sayılabilir.

Türkiye’de ordu tarafından ilk darbe 27 Mayıs 1960 tarihinde yapılmıştır. 4 yıllık bir koalisyon hükümeti sonrasında 1965 yılında Adalet Partisi tek başına iktidara gelmiştir.

Türkiye uzun yıllar parlamenter demokrasi ile yönetilirken, Haziran 2018’den itibaren sistem değişikliği yaşanmış ve Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi yürürlüğe girmiştir.

Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası

17 Nisan 1993 tarihinde Cumhurbaşkanı Turgut Özal kalp krizinden vefat eder. Süleyman Demirel, cumhurbaşkanlığına aday olur ve 16 Mayıs 1993 tarihinde mecliste yapılan oylamanın 3. Turunda cumhurbaşkanı seçilir.