TÜRKİYE'NİN TOPLUMSAL YAPISI - Deneme Sınavı - 18

Nüfusun plansızca yer değiştirmesi sonucu ortaya çıkan içgöçler ve çarpık kentleşmenin yol açtığı en büyük sorunlardan biri yoksullaşma ve kayıt dışı ekonomide artıştır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Suriyeli mülteciler konusunda Türkiye’nin toplumsal yapısı açısından en önemli boyutu Suriyeli çocukların eğitimi ve entegrasyonu konusu almaktadır. Günümüzde aileleriyle birlikte Türkiye’ye gelen ve Türkiye’de büyüyen, bunun yanında Türkiye’de doğan, büyüyen ve Suriye’yi hiç görmemiş önemli bir çocuk nüfus bulunmaktadır. Bu çocukların Türkiye’de kalması durumunda, bu çocuklar ve gençlere iyi eğitim verilemezse ve Türkiye’ye entegre edilemezse gelecekte vasıfsız, eğitimsiz ve aidiyeti olmayan çok kalabalık bir insan kitlesi ile karşı karşıya kalınacaktır. Bu durum gelecekte Türkiye’de toplumla huzuru bozabilecek çok sayıda olaya yol açabilir. Yanıt A şıkkıdır.

Kendileri de şiddet görerek veya şiddete tanıklık ederek büyüyen çocuklar yetişkin olduklarında şiddet uygulamaya daha eğilimli olmaktadırlar. Doğru yanıt B şıkkıdır.

Toplumsallaşma, kültürün devamlılığını sağlayan önemli bir unsurdur. Kültürün kuşaktan kuşağa aktarılmasında önemli rol oynayan, toplumsallaşma, bir toplum içerisinde öne çıkan değerlerin, tutumların, davranışların sonraki nesillerce öğrenilmesini/ benimsenmesini, kültürün devamlılığını sağlar.

Toplumsal değişmede birkaç unsur önemli rol oynamaktadır. Toplumsal değişme, toplumun farklı yapılarında, kurum ve gruplarında yaşanan değişimleri ifade eder. Her toplum zamanla değişir. Toplumsal değişmeye etki eden çok sayıda faktör bulunsa da, toplumsal değişmede belirleyici olarak öne çıkan temel faktörler şunlardır:

• Teknolojik değişmeler,

• Nüfus hareketleri ve göçler,

• Kesimler arasındaki iletişim ve etkileşimler

• Asimilasyon.

Toplum, bir coğrafyada yaşayan, aralarında duygu birlikteliği olan insanlardan oluşur. Bu iki unsura aidiyeti de eklemek gerekir. Toplum bir coğrafyada yaşayan + ortak yaşanan geçmiş/ paylaşımlar sonrasında aralarında duygu birlikteliği oluşan + kendini oraya ait hisseden insanlardan oluşan yapıdır. Bu unsurlara ek olarak toplum, o toplumda yaşayan insanlar arasındaki etkileşim ve iletişimin, bazen enformel bazen de resmî kurumlar/ gruplar aracılığıyla sağlandığı yapılardır.

Yatay Hareketlilik: Benzer prestije sahip pozisyonlar ve konumlar arasındaki hareketliliktir. Günümüzde çok yaygın toplumsal hareketlilik şeklidir. Müfettiş olan bir kişinin uzman, küçük bir esnafın işçi olması gibi pozisyonlar arasındaki değişmelerin kişinin prestijinde farklılık yaratmadığı hareketlilik türüdür.

Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

Toplumsal hareketlilik, bir toplumda farklı pozisyonlar ve konumlar arasındaki değişmeleri ifade eder. İki tür toplumsal hareketlilik vardır: 1- Dikey Hareketlilik, 2- Yatay Hareketlilik 

Bu nedenle doğru yanıt A'dır.

Değerler, bir toplumda ulaşılmak istenen ideal standartları gösterir. Değerler bir toplumda kolayca var olan değil, uzun bir süreç sonunda oluşan ideal standartları gösterir. 

Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

Toplumsal değişmeye etki eden çok sayıda faktör bulunsa da, toplumsal değişmede belirleyici olarak öne çıkan temel faktörler şunlardır:
• Teknolojik değişmeler,
• Nüfus hareketleri ve göçler,
• Kesimler arasındaki iletişim ve etkileşimler
• Asimilasyon.

Toplumsallaşma

Din

Semboller

Bir toplumda birbirinden çok farklı pozisyonlar ve konumlar arasındaki hareketliliği ifade eder. Tarihsel süreçte toplumsal yapıdaki gelişmeleri anlama adına son derece önemli bir kavramdır. Toplumda dikey hareketliliğin varlığı, farklı kesimlerin gelecekte konumlarını/ pozisyonlarını değiştirme anlamında önemli bir umudu içinde barındırır.
Tarım toplumlarında, dikey hareketlilik son derece sınırlıdır. Kişiler belirli bir yerde doğar, yaşar ölürler. Çocukları da, torunları da benzer şekilde aynı yerde doğar, yaşar ve ölürler. Üretim ve gelirlerde farklılık olmaması adına mesleklerde devamlılık esastır. Seyahat özgürlüğü kısıtlıdır/ merkezi yönetimin iznine bağlıdır. İnsanlar, imparatorluğa ve imparatorluk adına yönetim yetkisini elinde bulunduran feodal güçlere bağlı olarak yaşarlar. Kişiler üzerinde büyük bir otorite baskısı söz konusudur.
Dikey hareketlilik, sanayileşme süreci ile birlikte yaygınlık kazanır. Sanayileşme sürecinde imparatorluklara dayalı yapılar zayıflamaya başlarken, ulus devlete ve cumhuriyete dayalı yeni yapılar ortaya çıkmaktadır.

Fichter, bir toplumda aşağıdan yukarıya doğru gerçekleşen dikey toplumsal hareketliliğin nedenleri olarak beş faktörü öne çıkartır: 1- Göçler, 2- Farklı doğurma oranları, 3- Bireysel rekabeti teşvik eden kültürel ortam, 4- Eğitim, 5 – Eşitliğin önemli bir değer olması.

Buna göre E seçeneğinde verilen ifade, Yatay hareketliliğe ilişkin olduğu için Dikey hareketlilik ile ilgili değildir.

Fermanın okunması sonrasında, padişah Abdülmecit, fermanda alınan kararlara uyacağına yönelik yemin etti. Tanzimat Fermanı, padişahın yetkilerinin yasayla sınırlanması ve padişahın bu düzenlemelere uyacağını beyan etmesi anlamında, Osmanlı devlet anlayışında önemli bir ilk kırılmayı temsil eder.

Tanzimat Fermanı’nda

Diğer seçenekler Islahat Fermanı ile ilgili bilgilerdir.

Osmanlı İmparatorluğunda yönetenler arasındaki ayrımlardan biri Müslüman-gayriMüslim ayrımıdır. Askere alınma, vergilendirme, eğitim alanında Müslüm ve gayrimüslim tebaa arasında farklılıklar bulunmaktaydı. “Islahat Fermanı (18 Şubat 1856) ile birlikte Osmanlı toplum yapısında o zamana kadar devam eden müslim-gayrimüslim ayrımı, devlet nezdinde tamamen sona erdirilmiş, hiçbir dinî ayırıma başvurmadan tüm bireylerin, çatısı altında toplanabileceği bir ‘Osmanlı yurttaşlığı’ kavramı öne çıkartılmıştır.

Diğer seçenekler ise Tanzimat Fermanı ile ilgilidir.

Demokratik cumhuriyetlerde olmazsa olma haline gelen bazı haklar şunlardır

Eğitimin açık işlevleri, eğitim kurumunun bilinen ve eğitim kurumundan beklenen işlevlerdir. Bu işlevlerden bazıları şunlardır:

Toplumsallaştırma ve kültürün aktarımı: Her toplumda birbirinden farklı hayat, inanç, kültür, ideolojik arka plana sahip onbinlerce/ yüzbinlerce/ milyonlarca aile bulunmaktadır Kişiler, bebeklikten itibaren ailelerde çok farklı şekilde toplumsallaşırlar. Eğitim kurumu, birbirinden çok farklı arka plana sahip ailelerde yetişen/ toplumsallaşan çocuklara o toplumda öne çıkan, değer, tutum, normları öğretir. Eğitim kurumu, çok farklı arka plana sahip çocukların farklılıklarını törpüleyerek onları ortak bir kalıba sokmaya çalışır. Bu bağlamda eğitim, önemli bir ideolojik işlev de görür. Modern toplumlarda eğitim, küçük yaşlardan itibaren zorunlu hâle gelmiştir. Zorunlu eğitim sürecinde, toplumda yaratılmak istenen kişilik yapısı şekillendirilmeye çalışılır. Eğitim, kültür aktarımı/ toplumsallaştırma sürecinde kişilerden beklenen rolleri de öğretir. Bir toplumda yaratılmak istenen ideal yurttaş eğitimle şekillendirilmeye çalışılır, çocukluktan itibaren kişilere rollerine göre kendilerinden beklenilen davranış kalıpları ödüllendirme veya cezalandırma yöntemleri de kullanılarak benimsetilmeye çalışılır.

Mesleki beceriler kazandırma: Toplumlarda ihtiyaç duyulan mesleki becerileri kazandırmada eğitim kurumları önemli rol oynar. Türkiye’de üniversiteler, meslek yüksekokulları, meslek liseleri ihtiyaç duyulan mesleki becerileri kazandırmada önemli işlev görürler.

Bir arada yaşama kültürü kazandırma: Eğitim, çocukluktan itibaren ailedeki toplumsallaşma sürecinde ortaya çıkabilecek katı ideolojik tutumları, ön yargıları azaltır/ ortadan kaldırır. Bir arada yaşama kültürünü geliştirir. Eğitim, kişilere ortak yaşam kültürü kazandırır.

Eğitimin gizli işlevleri, eğitim kurumlarından açık olarak beklenmeyen ama eğitimle birlikte ortaya çıkan bazı dolaylı işlevlerdir. Eğitimin gizli işlevlerinden bazıları şunlardır:

Suç oranlarını azaltma: Eğitimin doğrudan beklenen bir işlevi değildir ama eğitim düzeyi yükseldikçe suç oranlarında büyük azalmalar görülmektedir. Bu bağlamda eğitim, kişilerde bir arada yaşama, hoşgörü kültürünü geliştirmekte, sosyal bilinci artırmakta ve de suç oranlarını düşürmektedir. 

Eş bulma: Üniversite, meslek yüksekokulu vb. süreçlerde tanışıp evlenen çok sayıda insan bulunmaktadır.

İşsizliği azaltma: Üniversite eğitimi gören kişilerin önemli bir bölümü, istihdam süreçlerinin dışındadır. Eğitime odaklanıp kendini daha iyi geliştirme, okul sonrasına yönelik kişisel ve mesleki beceriler kazanmayı hedeflerler. Bu durum, üniversite dönemindeki gençler açısından işsizliği azaltıcı bir işlev görür.

Aşağıdan yukarıya dikey hareketliliği artırma: Eğitim, ülkelerde aşağıdan yukarıya doğru gerçekleşen dikey hareketliliğin en önemli nedenlerindendir. Kişiler, iyi bir eğitimle ailelerinden çok daha yüksek statülü pozisyonlara geçiş yapabilirler. Türkiye’de ailesi çiftçi, işçi, alt ve orta gelir grubundan olup iyi bir eğitimle bürokraside, kamuda, siyasette ailesinden çok daha üst statülere gelen çok sayıda örnek bulunmaktadır.