TÜRKİYE'NİN TOPLUMSAL YAPISI - Deneme Sınavı - 12

Cumhuriyet kurulduktan sonra, dönemin en güçlü ismi olan ve Türk modernleşmesinde belirleyici olan Atatürk ve sonrasındaki dönemin güçlü ismi İsmet İnönü döneminde devlet eliyle modern bir Türkiye yaratılması hedeflenmiştir. Modern Türkiye’nin yaratılmasında her türlü eğitim kurumundan, birbirinden çok farklı ailelerde yetişmiş çocuk ve gençlerin istenen değerler etrafında toplumsallaştırılmalarında büyük ölçüde yararlanılmıştır. Okullar, devletin ideolojik aracıları bağlamında önemli rol oynamıştır. “ Genç nesillere yönelik milli eğitim politikasının iki temel misyonu gerçekleştirmeyi amaçladığı söylenebilir. Vatandaşlara onlara çalışma hayatında da yardımcı olacak evrensel bilgiler verilirken, diğer taraftan gençlere ‘Cumhuriyetçi değerleri’ benimsetecek Kemalist ideolojinin prensiplerini içselleştirmelerini sağlayan ‘milli’ bir eğitim vermek”.  Bu dönem eğitim seviyesi yüksek, devletçi, idealist, laik, cumhuriyetin değerlerine bağlı bir gençlik prototipi oluşturulması hedeflenmiştir. Dönemin önemli bir özelliği eğitim seviyesinin düşük olmasıdır. Bu amaçla, halk evleri, köy enstitüleri yoluyla yaratılmak istenen vatandaş prototipi Türkiye’nin en ücra köylerine kadar gidilerek eğitim yoluyla yaratılmaya çalışılır. Devlet, gazete ve dergiler yoluyla spordan müziğe, yeme içmeden kıyafete, spordan görgü kurallarına kadar detaylı bir şekilde istenenleri vurgular ve bunlar düzenli olarak halka yansıtılır.

960’lı ve 1970’li Yılların Gençliği 1945 yılında İkinci Dünya Savaşı’nın sona ermesiyle birlikte dünyada siyasal ve ekonomik anlamda önemli gelişmeler yaşanır. 2. Dünya Savaşı sonrasında ABD ve SSCB merkezinde iki kutuplu
bir dünya ortaya çıkmaya başlamıştır. 2. Dünya Savaşı sonrasında ülkelerin yeniden inşası için devlet, çalışma hayatı da dâhil olmak üzere çok farklı alanlarda aktif olarak yer alır. Eğitim, sağlık vb. birçok hizmet devlet tarafından ücretsiz olarak karşılanır. Sosyal devlet ilkesi öne çıkar. Sanayileşme anlamında önemli atılımlar gerçekleştirilir. Bu dönemin hem dünyada hem de Türkiye’de gençlerin değerleri üzerinde önemli etkileri olur. Avrupa ve ABD’de uzun süren savaşlar görmüş, yokluklar çekmiş bir nesil söz konusudur. Türkiye’de de 20. yüzyılın başlarında 1. Dünya
Savaşı yaşanmış, Kurtuluş savaşı verilmiştir. Cumhuriyetin kurulması sonrasında ise kalkınmaya çalışan, ekonomik açıdan önemli sorunları bulunan bir ülke söz konusudur. Türkiye, 2. Dünya Savaşının etkilerini de yoğun olarak yaşamış. Savaşa her an girilecek gibi hazırlıklar yapılmış. Ekonomik anlamda önemli sıkıntılar yaşanmıştır. Sözün özü
2. Dünya Savaşı bittiğinde, hem dünyada hem de
Türkiye’de yokluklar, sorunlar, ekonomik güçlüklerle aşina geniş bir kesim bulunmaktadır. Türkiye’de 1950’li yıllardan itibaren tarımda makineleşmenin etkisiyle kentleşme hızlanmaya başlamıştır. Eğitim konusundaki gelişmeler, yeni
üniversitelerin açılması eğitimli nüfusun da yavaş
yavaş artışını beraberinde getirmiştir. Hızlı kentleşme, sanayileşme çabaları, eğitimde gelişmeler 1960’lı yıllarda da devam etti.

1960 ve 1970’li yıllarda Türkiye’de hem genel anlamda değerler hem de gençliğin değer, tutum ve davranışlarıyla ilgili bazı genellemeler yapmak mümkündür. Türkiye’de 1960 ve 1970’li yılların gençliğinin bazı özellikleri olarak şu unsurlar belirtilebilir:
• Toplumsal sorunlara duyarlıdırlar. Türkiye, o dönem toplulukçu değerler sisteminin hâkim olduğu bir ülke görünümü sergilemektedir.
• Gençler arasında siyasete ilgi ve katılım yüksektir. Üniversite öğrencileri arasında partilerin gençlik kollarına katılmak ve üye olmak yaygındır.
• Türkiye, gelişme çabasında olan bir ülke konumundadır. Ekonomik sorunlar önemli boyuttadır. Tüketim, çok gelişmemiştir. Bu bağlamda kanaatkârlığın önemli bir değer
olduğu söylenebilir.

Gençler arasında işsizliğin yüksek olmasının çok önemli toplumsal sonuçları ortaya çıkmaktadır. Bu
sorunlardan bazıları şunlardır:
• Güvensizliğin artışı,
• Umutsuzluğun artışı,
• Şiddetin artışı,
• Suçun artışı,
• Bağımlılık yapan madde kullanımında artış,
• Kayıt dışı ekonominin artışı,
• Yoksulluğun artışı,
• Fundamentalist hareketlerin artışı.

Günümüzde gençliğin bireyciliği ve tüketiciliği yüksektir. Bireyci kişilik yapısında, kişiler hayatın merkezine kendisini koyar ve kendi isteklerini/ arzularını/ ideallerini tatmin etme duygusu öne çıkar. Bu durum dayanışma, empati, ötekini düşünme ve sosyal sorumluluk duygularını aşındırır. Sürekli bir tatminsizlik, boşluk durumu öne çıkar. Bu durum, ebeveynler ve çocuklar arasında anlaşmazlıkları da arttırmaktadır.

Zaman dilimi açısından değerlendirildiğinde UNESCO 15-25 yaş aralığını gençlik dönemi olarak belirlemiştir

Çok sayıda ülkede ve Türkiye’de 15-24 yaş aralığı genç nüfus olarak kabul edilmektedir.

Sessiz Kuşak: 1920 ve 1945 yılları arasında doğan kuşak, Dünyanın önemli sorunlarla boğuştuğu bir dönemde dünyaya geldiler. Savaş ve otoriter yönetimlerle karşılaştılar. Çoğu 1929’da yaşanan ve bütün dünyada etkili olan Büyük Depresyonu yaşadılar. Kuşağın ismi, dönemin otoriter yapısından kaynaklanan sebeplerle insanların büyük bir bölümünün olaylar karşısında sessiz kalmasından kaynaklanıyor. Kanaatkâr, tutumlu, büyük sıkıntılarla karşılaşmış, iktidarlar karşısında itaat duygusunun yüksek olduğu bir kuşak.

Sessiz Kuşak 1920 ve 1945 yılları arasında doğan kuşak, Dünyanın önemli sorunlarla boğuştuğu bir dönemde dünyaya geldiler. Savaş ve otoriter yönetimlerle karşılaştılar. Çoğu 1929’da yaşanan ve bütün dünyada etkili olan Büyük Depresyonu yaşadılar. Kuşağın ismi, dönemin otoriter yapısından kaynaklanan sebeplerle insanların büyük bir bölümünün olaylar karşısında sessiz kalmasından kaynaklanıyor. Kanaatkâr, tutumlu, büyük sıkıntılarla karşılaşmış, iktidarlar karşısında itaat duygusunun yüksek olduğu bir kuşak.

Dünyada 1960’lı yıllar farklı ülkelerde iktidarların baskıcı politikalarına karşı direnişin, sivil eylemlerin öne çıktığı yıllardır. 1968 yılında Fransa’da gerçekleştirilmek istenen, eğitimde piyasayı öne çıkaracak gelişmeleri de kapsayan eğitim reformuna karşı öğrenciler arasında protesto ve üniversitelerde eylemler artış göstermeye başladı. Polis, öğrenci eylemlerine yönelik sert tavır sergiledi. Polisin sert tavrını protesto etmek ve öğrencilere destek olmak amacıyla işçiler de öğrencilerle birlikte eylemlere katıldılar. Mayıs 1968’de milyonlarca işçi greve gitmiş, protesto hareketleri ve bu hareketlere katılan insan sayısı çok artmıştı. Dönemin hükümeti eğitim reformundan geri adım attı ve işçilerin haklarına yönelik iyileştirmelerde bulundu. Öğrenci eylemleri sonraki süreçte çok farklı ülkelerde yaygınlaştı. Süreç, her türlü iktidar baskısına karşı hak ve özgürlükleri, farklılıkları öne çıkaran gelişmelere de yol açtı. Türkiye’de de 70’li yılların gençliğini tanımlamada “68 Kuşağı” tanımlaması yaygın olarak kullanıldı.

Gençlerin genel özellikleri; eylemcidirler, eleştireldirler, sabırsızdırlar, idealisttirler, öfkelidirler, isyankar ve protestocudurlar, kafa karışıklığının, kişişlk ce değer bunalımının yoğun yaşanılan dönemidir. 1920 -1945 kuşağı sessiz ve kanaatkâr kuşaktır.

Genel olarak 15-24 yaş arası grup genç nüfus olarak tanımlansa da genç nüfus kendi içinde farklı özelliklere göre önemli alt kategorilere ayrılır. Gençliği aşağıdaki unsurlara göre farklı kategorilere ayırabiliriz: yaşanılan yer, çalışma, din, cinsiyet, eğitim, ekonomik gelir farklılıklarıdır.

Kuşağa ismini veren gelişme, 2. Dünya Savaşı sonrasında doğum oranlarında yaşanan yükseliştir. 2. Dünya Savaşı sonrasından 1960’lı yılların ortasına kadar olan süreçte doğanları kapsamaktadır (1946-1964). Kültürel anlamda farklılıkların kabulü, iktidar baskısına karşı özgürlüklerin öne çıkarılması, istikrarlı bir çalışma ilişkisi, siyasete ve kitle hareketlerine ilgi bu kuşağın öne çıkan özelliklerinden. Çoçuk tercihinde azalma X kuşağın özelliklerindendir.

2000 ve sonrasında doğan kuşak. Bu kuşak, çocuk yaştan itibaren bilgisayarlar ve internet ile tanışmaktadır. Teknoloji aşinalığı bu kuşakta çok yaygındır. Küresel bir dünyanın içerisinde büyürler. Etkileşim, haberleşme, yeme-içme, dinleme, izleme alışkanlıklarında küresel kültürden etkilenirler. Bireycilikleri yüksektir. Yaratıcı, geleneksellikten uzak ve otoriteye karşı saldırganlık öne çıkan özellikler.

1980’li ve 1990’lı yıllarda hem toplumsal alanda hem de gençler arasında siyaset uzak durulması gereken bir unsur olarak görüldü. Bu durumun gençliğin değer, tutum ve davranışlarına yansıması ise siyasetin uzak durulması gereken bir unsur olduğuydu. 1980’li ve 1990’lı yılların gençliğini tanımlayan en önemli özelliklerden birisi, gençliğin “apolitik” olması, politikaya mesafeli durmasıydı.

1970’li yıllar Türkiye’nin içe kapanık bir özellik sergilediği yıllara karşılık gelir. Yoğun ekonomik ve siyasal krizlerin yaşandığı bu dönemde ülke dışına çıkmak sınırlamalara tabiydi. Tek kanallı televizyon söz konusuydu ve siyah beyaz yayın yapılmaktaydı. Birçok köyde telefon ve elektrik bulunmamaktaydı. Ülkenin büyük bir bölümünde analog telefonlar söz konusuydu. Hatlar sınırlı olduğu için telefon almak için yıllarca beklemek son derece yaygındı. İthal ikameci sanayi anlayışının bir yansıması olarak yerli sanayiyi korumak amacıyla ithalat yasakları ve kısıtlamaları çok fazlaydı.

2000’li yıllarda toplumsal hayatın her alanında olduğu gibi gençler arasında da şiddet, önceki durumlara göre çok daha artış göstermiştir. Bunda toplumsal bağların zayıflaması, bireyciliğin yükselişi, gelecek güvensizliği, ekonomik sorunlar, yoksulluk, ailesel problemler önemli rol oynamaktadır.

Kuşaklar arası anlaşmazlıkların bir nedenini de 1980’li yıllardan sonra gittikçe büyüyen değer farklılıkları oluşturmaktadır. 1980 öncesi kuşağın daha toplumcu, kanaatkar, dayanışmacı bir özelliği bulunmaktayken 1980 sonrasında bireycilik, pragmatizm, tüketim, konformizmin önemli değerler haline gelmesi. Bu iki değer sistematiğinin çok farklı davranışlara yol açmasıdır. Dolayısıyla eski kuşaklar, aileler ve çocuklar arasında hayata yönelik önemli paradigma farklılıkları bulunmaktadır.

Gençler arasında işsizliğin yüksek olmasının çok önemli toplumsal sonuçları ortaya çıkmaktadır. Bu sorunlardan bazıları şunlardır:

Uysal Gençlik: 12 Eylül 1980 süreciyle başlayan eğitim sistemi ve depolitizasyon uygulamalarıyla sistemin birer dişlisi haline gelmiş gençliktir. Bu gençlik kesimi aileye, çevreye ve sisteme ayak uyduran ve uzun erimli projeler yerine günlük yaşamayı tercih eden gençliktir. Ortalama ve ortalamanın üstünde olanaklara sahip olan bu gençlik için önemli olan, daha rahat yaşam sürdürmek için paraya sahip olmaktır. Daha çok kendileri için yaşayan bu gençlik kesimi, toplumsal sorunlara ilgi göstermeyen duyarsız bir gençlik kesimidir. Örneğin seçimlerde sandık başına en az giden gençlik kesimi bu gençlik kesimidir. Bu gençlik, sistemin arzu ettiği, fazla irdelemeyen, tepki göstermeyen ve sistemle bütünleşmiş apolitik bir gençliktir.