TÜRKİYE'NİN TOPLUMSAL YAPISI - Deneme Sınavı - 2

Sosyalist ekonomik sisteminin dayandığı temel unsurlar şunlardır: (1)Özel Mülkiyetin Olmaması: Sosyalist ekonomilerde eşitsizliğe yol açan, özel mülkiyet kaldırılır. Bütün mülkiyet devlete aittir. (2)Merkezi Planlama: Sosyalist sistemde üretim, fiyat, faiz, ücret vb. unsurlar piyasa tarafından değil, devlet/ kamu tarafından belirlenir. Girişim özgürlüğü söz konusu değildir.

Sanayi işletmesi çokluğunun aksine sanayi işletmesi çok az sayıda bulunmaktaıdr.

Kongreye katılan temsilciler arasında işçiler, çiftçiler, zanaatkârlar, işadamları, bankacılar gibi mesleklerden kişiler bulunmaktadır.

İzmir İktisat Kongresi’nde çok önemli kararlar
alınmıştır. Bu kararlardan bazıları şunlardır (Parasız, 2004: 7):
• Aşar Vergisinin kaldırılması (köylülerin
ürettikleri üründen alınan vergi), Koruyucu gümrük tarifelerinin kabulü ve
bu konuda dış müdahalelerin reddi,
• Bir ana ticaret bankasının kurulması,
• Kambiyo merkezleri, özellikle nakit ve tahviller borsalarının millileştirilmesi, büyük
ticaret merkezlerinde hisse senedi ve tahvil
borsalarının açılması,
• Kendi limanlarımızda kabotaj hakkı tanınması,
• Sanayiyi teşvik kanununun günün ihtiyaçlarını karşılar hale getirilmesi ve beş yıl sonra 25 yıl süreyle uzatılması,
• Her yıl sergiler açılması,
• Sanayi bankasının kurulması,
• İşgücünün sekiz saat çalışması,
• Haftada bir gün çalışanlara tatil imkânı verilmesi,
• İş kazalarına uğrayanların hayatlarının işverenler ve kurumlar tarafından güvence altına alınması,
• Sendika hakkının tanınması.

1939 yılında, ekonomi politikalarını derinden etkileyecek olan 2. Dünya Savaşı çıkmıştır. Bu nedenle ekonomi politikalarında revizyonlar yapılmış, büyük yatırımlar gerektiren, İkinci Beş Yıllık Sanayi Planı büyük ölçüde uygulanmamıştır.

Piyasa ekonomisi belirli özelliklere sahiptir. Bu özelliklerden öne çıkanlar şunlardır: Özel Mülkiyet, Girişim Özgürlüğü, Serbest Fiyat Politikası. Doğru cevap C'dir.

Özel Mülkiyet: Piyasa ekonomisinin en önemli unsurlardandır. Kişilerin ve şirket- lerin mülkiyet edinme, satma ve bunları devretme haklarının yasal güvence altında olmasıdır. Doğru cevap A'dır.

Ekonomik ilişkilerin nasıl gerçekleşeceğini piyasa ekonomilerinde piyasa belirlerken, sosyalist ekonomilerde ise belirleyici olan yapı devlettir. Karma ekonomi, ekonomik ilişkilerde devletin ve özel sektörün de birlikte yer aldığı ekonomik sis- temdir. Doğru cevap B'dir.

Karma ekonomilerde belirleyici olan güç devlettir. Özel sektör, çok güçlü olmadığı için piyasada devletin belirleyiciliği söz konusudur. Doğru cevap D'dir.

Genel olarak değerlendirildiğinde Cumhuriyet’e geçiş sürecinde Osmanlı’dan devralınan ekonomik mirasın özellikleri şunlardır:

• Osmanlı’dan kalan büyük bir dış borç,

• Azınlıkların çok büyük bir bölümünün ülkeden ayrılması sonrasında ticaret, zanaat, girişim kültüründe önemli eksiklik,

• Millî bir burjuvazinin yokluğu,

• Özel sektörde birikim eksikliği,

• Tarıma dayalı bir yapı,

• Eğitimli nüfusun azlığı,

• Sanayinin zayıflığı,

• Çok az sayıda sanayi işletmesinin bulunması.

Doğru cevap E'dir.

Yaklaşık 2 hafta süren, çok farklı sektör ve meslekten 1135 kişinin katıldığı İzmir İktisat Kongresi 17 Şubat 1923 tarihinde toplanır. İzmir İktisat Kongresinin temel amacı, ekonomiyle ilgili sorunları ortaya koymak, izlenecek ekonomi politikalarını belirlemektir. Doğru cevap C'Dir.

Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı 1933 yılında hazırlanır ve 1934 yılında uygulamaya konulur. Doğru cevap B'dir.

Birinci beş yıllık sanayi planında hedefler doğrultusunda 5 ana sanayii sektörüne ağırlık verilmiştir. Dokuma, Maden, Selüloz, Seramik, Kimya. Doğru cevap E'dir.

İkinci Beş Yıllık Sanayi Planında öne çıkarılan sanayi sektörleri şunlardır:

Madencilik,

Maden kömürü ocakları,

Elektrik santralleri,

Yakacak sanayi ve ticareti,

Toprak sanayi,

Gıda maddeleri sanayi ve ticareti,

Kimya sanayi,

Mihaniki sanayi,

Denizcilik.

Doğru cevap E'dir.

Günümüzde ekonomik alanda önemli bazı sorunlar bulunmaktadır. Bu sorunlardan bazıları şunlardır:

• Sanayiye ve hizmetlere dayalı büyümenin yavaşlaması,

• İnşaat ve konut yapımına dayalı büyümeye ağırlık verilmesi,

• İstihdam yaratacak sektörlerde yatırım sıkıntısı nedeniyle işsizliğin artması,

• İç ve dış borçlanmadaki artış,

• Cari açık (ithalatın ihracatı geçtiği durumlarda oluşan açık / dış ticaret açığı) artışı nedeniyle ekonominin kırılgan hâle gelmesidir.

Doğru cevap D'dir.

Sanayileşme süreci sonrasında modern devletlerin ortaya çıkmasıyla birlikte 3 ekonomik sistem yaygınlık kazanmıştır: Piyasa ekonomisi, sosyalist ekonomi, karma ekonomi.

Sosyalist ekonomik sisteminin dayandığı temel unsurlar: Özel Mülkiyetin Olmaması ve Merkezi Planlamadır.

Kumanda ekonomisi kamu kesiminin üretimin içinde doğrudan bulunduğu bir örgütlenme biçimidir. Kumanda ekonomisinde neyin, nasıl ve hangi fiyata üretileceği sorusunun yanıtını siyasetçi ve bürokrat verir. Dolayısıyla bu örgütlenme biçiminde iki kurum önemlidir. Bunlar önem sırasıyla: (1) Siyasetçi, (2) bürokrat biçiminde sıralanabilir.

Osmanlı’dan devralınan ekonomik mirasın özellikleri şunlardır:

Birinci beş yıllık sanayi planında hedefler doğrultusunda 5 ana sanayii sektörüne ağırlık verilmiştir.