TÜRKİYE'NİN KÜLTÜREL MİRASI II

Müzik konusunda genel bir tanım yapılmamıştır. Milattan önceki dönemlerden başlayarak günümüze kadar birçok bilim adamı, yazar ve pek çok kişi, müzik
hakkında değişik deyiş ve tanımlarda bulunmuşlardır. Bu deyişlerin ve tanımların
bazıları şöyledir:
“Müzik ruhu eğiten biricik araçtır. Müzik Tanrı’nın dilidir” Platon (MÖ 428-347).
“Müzik, sesler aracılığıyla insanı ruhuna erdemli bir şekilde giren mükemmel
bir eğitici sanattır” Platon (MÖ 428-347).
“Müzik, insani olan duyguların ifadesidir” Konfüçyüs (MÖ 551-479).
“Bugünde her günkü gibi harabız harap, bırak şu kuruntuyu da ele rebab al
rebab” Mevlana (1207-1273).
“Müzik, ruhumuzu yıkar günlük yaşamın pisliklerinden temizler” Auerback
(1482-1542).
“Müzik, insanları daha uysal, daha kibar, daha dürüst, daha doğru ve zeki yapar” Luther (1483-1546).
“Müziğin olduğu yerde kötülük olmaz” Cervantes (1547-1616)

Müzikte estetik kavramını ilk kez Filozof James Mursell ortaya atmıştır.
“Human Values in Music Education” adlı eserinde Mursell, müzikteki estetik kavramı şöyle açıklamaktadır: “Müzik ne resim boyar ne hikâye anlatır ne de düşüncelerini rahatça ifade edebilen kavramlar sistemine sahiptir. O bizim için güneşin batışını boyamaz, yasak aşkı yeniden hikâye etmez. Müzik duygusal özünü kendi tonundan alır. Bu psikolojik bir gerçektir. Bundan dolayı, tüm sanatlar içinde müzik, en saf ve en duygusal olanıdır.”

Müziği oluşturan ögeleri Ana Ögeler ve Yabancı Ögeler başlıkları altında iki gurupta incelemek mümkündür. Birtakım ses kümelerini müzik diye tanımlayabilmemiz için mutlaka bu ses kümelerinin ritmik, melodik ve armonik yapılarının var olması gerekir. İşte bu üçlüye Ana Ögeler adı verilmiştir. Söz ve hareketin yer aldığı Yabancı Ögeler ise, bütün müzik yapıtlarında yer almayabilir. Basit bir şematik biçim şu şekildedir:

Ana Ögeler:
a- Ritm (rhytmus, tartım, seslerin
uzunluğu-kısalığı)
b- Melodi (ezgi)
c- Armoni (seslerin belirli kurallar içerisinde kalarak bağlanışı
bilimi)
Yabancı Ögeler:
a- Söz
b- Hareket (mimik ve danslar)

Telli enstrumanların bilinen en eski biçimi arp olarak anılanlardır. Mezopotamya
ve Mısır’da çok yaygın bir kullanımı vardır. Anadolu’da Asur Koloni Çağı’na ait
Konya Karahöyük’te bulunan bir silindir mühür baskısı üzerinde ve Boğazköy’de
bulunan Eski Hitit Çağı’na ait kabartmalı bir kült vazosu üzerinde arp tasvirleri belgelenmiştir.

Üflemeli enstrumanlar Mezopotamya kaynaklarında sıkça geçmelerine karşın
arkeolojik malzemeler üzerinde fazla betimlenmemiştir. Kaval, çifte kaval, aulos
ve boynuz bu gruptaki önemli müzik enstrumanlarıdır. Özellikle Hitit, Geç Hitit
ve Frig kabartma sanatında kaval ve çifte kavalın betimlendiği müzik eşliğinde
yapılan dinsel törenler önemli bir yer tutar.

Adülkadir-i Meragi, Kentemiroğlu, Kevseri, Ali Ufki ve Hamparsum Limonciyan gibi isimlerin buldukları ve kendi adları ile anılan ve ondan önceki dönemlerde de EBCED adını alan bu müzik yazıları sayesinde, o dönemlerin gerek müzikal yapısı ve gerekse dizileri hakkında hiç de küçük sayılamayacak çeşitli bilgiler elde etmekteyiz.

Türk müzik tarihindeki şematik sınıflandırma şu şekildedir:
1- GELENEKSEL MÜZİKLER
A- Halk müziği: a- Asya Türk kavimleri halk müziği; b- Anadolu halk müziği;
c- Halk müziği derleme çalışmaları; d- Çalgılar.
B- Divan müziği: a- Türk müzik yazıları sistemleri; b- Türk müzik teorileri ve
müzisyenleri; c- Çalgılar.
2- ÇOK SESLİLİK
A- Osmanlı İmparatorluğu Dönemi: a- Türklerin çoksesli müzikle ilk tanışmaları; b- Mızıka-i Hümayun; c- İlk operalar; d- Müzik yayıncıları; e- Besteciler
ve icracılar.
B- Cumhuriyet Dönemi: a- Müzik okulları; b- Müzik kurumları; c- Müzik yayıncıları ve yayınları; d- Besteciler ve icracılar.

Askerî müzik takımlarını Abbasilerde, Harzemşahlarda, Büyük Selçuklularda,
Anadolu Selçuklularında, İlhanilerde, Memlüklerde ve Anadolu Beyliklerinde
görmekteyiz. Askerî müzik takımlarına özgü bazı çalgılar hariç olmak üzere, esnaf mehterleri, “zurna”, “davul”, “nakkare” ve “boru” çalıyorlardı. Esnaf mehterleri, askerî mehterlerin dışında “def ” adı verilen çalgıyı da kullanıyorlardı. Fakat “def ” daha sonraları askerî mehterhaneye girmiştir.

Mehter Çalgıları
Tarih boyunca mehterlerin çaldığı çalgılar şöyle sınıflandırılabilir: 1- Nefesli
Çalgılar: a- Kaba-zurna ve cura-zurnadan oluşan zurnalar, boru, kurrenay, mehter düdüğü, klarnet; 2- Vurmalı Çalgılar: a- Kös, davul, nakkare, tabılbaz, de; 3- Ziller-Çıngıraklar: a- Zil, çevgan.

Türkiye Cumhuriyetinde yoğun sanat hareketleri göze çarpmaktadır. Yine aynı ön sözden anlaşıldığı üzere Batı Müzik Kültürü’nü yaygınlaştırırken kullanılması gereken malzemenin halk müziği olması gerekliliği özellikle vurgulanmaktadır. Bu da bize Cumhuriyet Türkiye’sinde ulusalcılık akımlarının başlangıcını göstermektedir. Türkiye’de müzikte ulusalcılık akımı dendiğinde, ilk olarak Türk Beşleri diye de anılan beş besteci ve eğitimci karşımıza çıkmaktadır. Bu isimler: Ahmet Adnan SAYGUN, Ulvi Cemal ERKİN, Necil Kazım AKSES, Cemal Reşit REY ve Hasan Ferit ALNAR’dır.

“Müzik ruhu eğiten biricik araçtır. Müzik Tanrı’nın dilidir” Platon (MÖ 428-347)

"Söz" müziği oluşturan yabancı ögelerden biridir.

Özellikle söz etkisinin arttığı ve dramatik unsurların ön plana çıktığı dönem "Romantik Dönem"dir.

Opera ve Suit hareketleri 16. yüzyılda ortaya çıkmıştır.

Telli enstrumanların bilinen en eski biçimi arp olarak anılanlardır. Mezopotamya ve Mısır’da çok yaygın bir kullanımı vardır.

1826’da Sultan II. Mahmud Yeniçeri Ocağı’nı dolayısıyla Mehterhane’yi kapatıp yerine çok daha çağdaş ölçülerde Mızıka-i Hümayun’u kurdurmuştur.

14. ve 15 yy. minyatürlerinden, Cengiz ve ardıllarının sarayında Çeng, Vina ve Rebab gibi Güney çalgılarının kullanıldığını anlıyoruz.

Mehter, Farsça “mihter” kelimesinin Osmanlılarda aldığı şeklidir. Anlam olarak ulu ve en büyük manasındadır.

Kaval mehterlerin çaldığı çalgılar arasında yer almamaktadır.

Türkiye’de müzikte ulusalcılık akımı dendiğinde, ilk olarak Türk Beşleri diye de anılan beş besteci ve eğitimci karşımıza çıkmaktadır. Bu isimler: Ahmet Adnan SAYGUN, Ulvi Cemal ERKİN, Necil Kazım AKSES, Cemal Reşit REY ve Hasan Ferit ALNAR’dır.