TÜRKİYE'NİN KÜLTÜREL MİRASI II

Duvar ve Tonoz Mozaikleri: Küçük küp parçaları şeklinde kesilen cam, pişmiş toprak, mermer veya taşların harç üzerine yerleştirilerek yapıldığı mozaik, gerek Roma gerekse Bizans Dönemi’nde yaygın olarak kullanılmıştır. Özellikle imparatorluğun
güçlü olduğu Iustinianos Dönemi’nde imparator ve ailesinin zenginliğini ortaya koyan zengin mozaikler yapılmıştır. İstanbul’da bulunan Ayasofya Kilisesi’nin mozaikleri 6.-13. yüzyıllar arasına tarihlenmektedir. Doğru cevap E'dir.

İkonalar: İkona, Yunanca imge anlamına gelen eikon kelimesinden gelmektedir. Bizans döneminde ikonalar,özel bir yaklaşım  ve saygıyla tapılması gereken imgeler olmuştur. Bu inanç Ortodoks Kilisesi’nde günümüzde hâlâ sürdürülmektedir. İkonalara saygıyla yaklaşılmasının nedeni, temsil ettikleri kişilerin kutsallıklarını taşımalarıydı. İnsanlar
ikonaların önünde eğilir, onlara yakarır, ilahiler söyler, öperler, önlerinde mumlar, kandiller, tütsüler yakarak saygılarınsunarlardı. Bazı ikonalar değerli madenlerden yapılmış kapaklar altında korunmuş, kiliselerde proskynetaria denilen kumaş kaplı sehpaların üzerine konulmuştur. Bizans sanatında ikonalar ahşap malzemenin yanı sıra fildişi, maden, taş gibi farklı malzemelerle de yapılmıştır. Doğru cevap A'dır.

Bebek Kavafyan Konağı (1751), Manisa- Soma Hızırbey Camii (1791-1792), Çanakkale Bayramiç Hadımoğlu Konağı (1796), Yozgat Başçavuşoğlu Camii (1800-1801), Edremit Kabakçılar Konağı (1805), Kayseri Bürüngüz Köyü Evi (1808) günümüzeulaşan ve duvar resim sanatının önemli örneklerini içeren dinî ve sivil yapılardandır. Hacı Ahmed Bey Sarayı Cezayir'de bulunmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Resim sanatı açısından, 18. yüzyıl ikinci yarısından itibaren askerî okullarda resim dersi verilmeye başlanmış, donanmaya geometri ve coğrafya bilen, haritadan anlayan, gemi yapımında bilgili subaylar yetiştirmek amacıyla 1773’te kurulan Mühendishane-i Bahri-i Hümayun’da verilen teknik çizim dersleri, Türk ressamların yetişmesi açısından önemli bir başlangıç olmuştur. Doğru cevap B'dir.

Fransa’ya giden Türk öğrenciler için Paris’te Mekteb- i Osmani ismiyle 1857 yılında açılan (Fransa’daki okullara hazırlık amacıyla eğitim veren) bir okulda resim dersleri verilmiştir. Doğru cevap C'dir.

1933 yılında, Cumhuriyet’in 10. yılı etkinlikleri ve sergileri sürerken başka önemli gelişmeler de olmuştur. Örneğin D Grubu adı altında bir sanatçı birliği kurulmuştur. Ressamlardan Nurullah Berk (Resim 6.27), Cemal Tollu, Elif Naci, Zeki Faik İzer, Abidin Dino ve heykeltıraş Zühtü Müridoğlu tarafından kurulan 6 kişilik bu grup, ilk sergilerini Beyoğlu’nda Narmanlı Yurdu’nunaltındaki bir dükkanda açmışlardır. Doğru cevap D'dir.

Göktürklerde Türk heykel sanatının en eski örneklerinden olan balballar, koç, kaplumbağa ve kartal tasvirli kabartmaların mezar taşı geleneğinin de kökeni oldukları kabul edilir. Doğru cevap a'dır.

Uygur freskleri, kabartma ve heykelleri Orta Asya’daki Türk resim ve heykel sanatının kökenlerini ortaya koymaktadır. Tapınak duvarlarında, dinî kitaplarda ve ipek kumaşlar üzerinde görülen bu resimlerde ve heykellerde çoğunlukla Manizm, Budizm, Şamanizm gibi inançlarla ilişkili konularla günlük yaşamdan sahneler (din adamları, müzisyenler, prens ve prensesler gibi) ele alınmıştır. Doğru cevap b'dir.

Anadolu Selçuklu Dönemi’nde medrese, camii, medrese, türbe, köşk, kale, sur gibi yapılara insan ve hayvan figürlerinden oluşan kabartmalar yapılmıştır. Beyşehir Kubadabad Sarayı’nda olduğu gibi köşk içlerinin figürlü çinilerle süslendiği de bilinmektedir. Doğru cevap c'dir.

Sultan Abdülaziz Dönemi’nde heykel sanatına ilişkin gelişmeler olmuştur. Avrupa’ya ilk giden padişah Sultan Abdülaziz orada gördüğü heykellerden etkilenerek İngiliz heykeltraş Charles Fuller’a büst ile at üstünde heykellerini sipariş etmiştir. Beylerbeyi Sarayı’na konulan tunçtan yapılmış atlı heykelinin döküm işi Viyana’da gerçekleştirilmiştir (Resim 6.15). İlk kez bir padişah tarafından heykel yaptırılan bu dönemde, bahçe mimarisinde de -Avrupa’da olduğu gibi- aslan, geyik, boğa gibi heykeller yer almaya başlamıştır

1909 yılında Türk resim sanatında değişim ve canlılık yaratma amacıyla bir meslek birliği kurma çabasına giren Türk sanatçılar Osmanlı Ressamlar Cemiyeti’ni kurmuşlardır. Mehmet Ruhi Arel, Hikmet Onat, İbrahim Çallı, Sami Yetik, Şevket Dağ, Ahmet Ziya Akbulut, Hüseyin Haşim, Şerif Abdülkadirzade, Hoca Ali Rıza, Ahmet İzzet ve İzzet Mesmur gibi sanatçıların yer aldığı cemiyetin kurulmasına -kendisi de ressam olan- Halife Abdülmecid Efendi destek olmuştur.

Cumhuriyetin ilanından sonra kurulan ilk sanat topluluğu, Müstakil Ressamlar ve Heykeltıraşlar Birliği’dir. 1920’li yıllarda Paris, Münih gibi Avrupa merkezlerinde eğitim gören sanatçılar, kurdukları bu birlikle yeni anlayışlarını yaymaya çalışmışlardır. 1927-1928’de sergiler gerçekleştirmelerine karşılık daha çok 1929’da Ankara Etnografya Müzesi’nde açtıkları sergiyle gündeme gelmişlerdir. Sanatçıları, kendilerinden önceki kuşağın sanat anlayışına karşı çıkarak, yeni kurulmuş olan Cumhuriyet’i temsil eden ulusal bir sanata yön vereceklerini açıklamışlardır.

Kappadokya Bölgesi’nde -başkent resminden çok farklı bir üslupla yapılmış olan- Göreme, Ürgüp, Niğde’deki kaya kiliselerini süsleyen freskler/duvar resimleri Bizans resim sanatının önemli örneklerindendir. Sayısız yer altı şapelinde ve kilisesinde rastlanan bu resimler teknik ve üslup açısından ait olduğu dönemin genel estetik düzeyini yansıtırlar. Göreme’de Elmalı ve Tokalı Kiliseleri; Soğanlı’da Azize Barbara Kilisesi ve Niğde civarında Eski Gümüş Manastırı eyalet sanatını yansıtan önemli duvar resimlerini içermektedir.

Doğru cevap d'dir.

29 Ekim 1939 tarihinde ise -bir anlamda İnkılâp Sergilerinin devamı niteliği taşıyan- ilk Devlet Resim ve Heykel Sergisi (DRHS) gerçekleştirilmiş, 1943 yılına kadar her yıl devam etmiştir. 1940’lı yıllara doğru devlet politikasının sanat alanına yansıyan yeniliklerinden bir diğeri Atatürk’ün emriyle 1937 yılında İstanbul Resim ve Heykel Müzesi’nin açılmasıdır. 1938’den itibaren ressamlar, halkevleriyle iş birliği içine girilerek yurt gezilerine gönderilmiş; böylelikle sanatçılara farklı şehirleri, yaşamları, ülke gerçeklerini yakından tanıma olanağı sağlanmıştır. 1944’e kadar devam eden yurt gezileriyle resim sanatında yerel yönelimler artmıştır.

Sultan II. Abdülhamid zamanının duvar resimlerinde insan figürleri de yer almaya başlamıştır. Doğru cevap e'dir.

Resim sanatı açısından, 18. yüzyıl ikinci yarısından itibaren askerî okullarda resim dersi verilmeye başlanmış, donanmaya geometri ve coğrafya bilen, haritadan anlayan, gemi yapımında bilgili subaylar yetiştirmek amacıyla 1773’te kurulan Mühendishane-i Bahri-i Hümayun’da verilen teknik çizim dersleri, Türk ressamların yetişmesi açısından önemli bir başlangıç olmuştur. Doğru cevap a'dır.

Plastik sanatlar eğitiminin kurumsallaştırılması yönünde ilk adım, Sanayi-i Nefise Mektebi’nin (Sanayi-i Nefise Mekteb-i Âlisi) kurulmasıyla atılmıştır. Bu okul, Sultan II. Abdülhamid Dönemi’nde 1883 yılında, Osman Hamdi Bey’in (Resim 6.17-6.18) ve Mithat Paşa, Ahmet Vefik Paşa gibi dönemin devlet adamlarının öncülüğünde açılmıştır. Doğru cevap b'dir.

Osmanlı Ressamlar Cemiyeti kuruluşunda etkin olan ve -yukarıda söz edilen- Sanayi-i Nefise Mektebi’nden mezun bir grup sanatçı 1908-1911 arasında devlet desteği, özel burslar veya kendi imkânlarıyla eğitim için Paris’e gitmiştir.  İbrahim Çallı, Avni Lifij, Ruhi Arel, Namık İsmail, Hikmet Onat, Nazmi Ziya Güran, Sami Yetik, Feyhaman Duran, Ali Sami Bayar bu ressamlardandır. Grupta yer alan İbrahim Çallı’dan dolayı Çallı Kuşağı ya da Türk izlenimcileri, 1914 Kuşağı gibi isimlerle anılan bu sanatçılar 1914’te I. Dünya Savaşı nedeniyle ülkeye döndüklerinde Sanayi-i Nefise’de hocalık yapmaya başlamış, bununla beraber 1916-1923 arasında Galatasaray Sergileri denilen Türkiye’deki ilk düzenli sergilerin gerçekleştirilmesinde öncülük etmişlerdir. 

Doğru cevap c'dir.

Cumhuriyetin ilanından sonra kurulan ilk sanat topluluğu, Müstakil Ressamlar ve Heykeltıraşlar Birliği’dir. Doğru cevap d'dir.

1933 yılında, Cumhuriyet’in 10. yılı etkinlikleri ve sergileri sürerken başka önemli gelişmeler de olmuştur. Örneğin D Grubu adı altında bir sanatçı birliği kurulmuştur. Ressamlardan Nurullah Berk (Resim 6.27), Cemal Tollu, Elif Naci, Zeki Faik İzer, Abidin Dino ve heykeltıraş Zühtü Müridoğlu tarafından kurulan 6 kişilik bu grup, ilk sergilerini Beyoğlu’nda Narmanlı Yurdu’nun altındaki bir dükkanda açmışlardır. Doğru cevap e'dir.