TÜRKİYE'NİN KÜLTÜREL MİRASI II

Seramik kapların pişirilmeden önce, yüzeylerine taş, ahşap veya kumaşla yapılan düzeltme işlemine perdah adı verilir. Doğru cevap B' dir.

İlk defa İstanbul Zeuxippus Hamamı kazısında dikkat çeken ve bulunduğu yerin adıyla anılan Zeuxippus seramik grubu, temelde bu bezeme tekniği içinde yer alan ve 13. yüzyıl Bizans seramik üretimine damgasını vurmuş bir gruptur. Doğru cevap C' dir.

Seramik kapların pişirilmeden önce, yüzeylerine taş, ahşap veya kumaşla yapılan düzeltme işlemine perdah adı verilir. Kap yüzeyi bu sayede daha parlak ve düzgün olur.

Kırmızı hamurlu seramik yüzeyini kaplayan astarın ve hamurun tam kurumadan bir alet yardımıyla çizilerek ya da kazınarak kaldırılmasıyla, hamur renginin ortaya çıkarıldığı sgraffito tekniği, Bizans seramiklerinde kullanılan en yaygın bezeme tekniğidir. Bu tekniğinin, kazıma işlemi sırasında kullanılan aletin ince veya kalın uçlu olmasına ve desenleri yapma biçimine göre kendi içinde ince sgraffito, kazıma (incised), derin oyma (champlevé) gibi çeşitlemeleri vardır. Bu teknikler; tek, ikili veya üçlü olarak bir arada kullanılmışlardır.

Türklerde Orta Asya’dan beri görülen çini ve sırlı tuğla ile iç ve dış yüzey süsleme geleneği, Anadolu Selçuklu Dönemi’nde de devam etmiştir. Selçuklu cami, mescit, türbe, medrese ve sarayları, sırlı tuğla, çini mozaik ve tek renk sırlı çinilerle kaplanmıştır. Anadolu’da çini dış cephelerde çok sınırlı kullanılmıştır. Sivas Keykavus Şifahanesi’ndeki Sultan Türbesi (1218)’nin avluya bakan ön cephesi tamamen çini süslemeye sahip tek örnektir.

Anadolu Selçuklu camcılığı hakkında arkeolojik buluntuların sınırlılığı nedeniyle pek fazla bilgi yoktur. Anadolu’da Türk dönemine ait cam parçalarının ele geçtiği iki önemli merkez Beyşehir Kubadabad Sarayı kazıları ve Hasankeyf kazılarıdır.

Kitap sanatları tezhip, minyatür, cilt ve hat sanatıdır.

İslam sanatında 13. yüzyılda tespit edilmiş Aklâm-ı sitte denilen altı çeşit yazı; sülüs, nesih, muhakkak, reyhanî, tevkî ve rıka hatlarıdır. Daha sonraları ortaya çıkan ta’lik yazı ise Türk hat sanatında 18. yüzyıl sonuna kadar kullanılmıştır.

Türkçe’de cilt sanatı uygulamalarına teclîd, mesleğe ciltçilik, ciltleme sanatıyla uğraşan ustaya da mücellit adı verilmiştir.

İlk dönem Osmanlı halıları denilen Uşak ve Batı Anadolu bölgesinde üretilen halılar, Rönesans Dönemi’nde ünlü İtalyan ressamlarının tablolarında resmedilmiştir. Ancak özellikle Alman ressam Hans Holbein’in (1497-1543) eserlerinde sıkça yer almalarından dolayı Holbein halıları olarak anılmışlardır (Resim 5.20-5.21). Holbein halıları (İlk dönem Osmanlı halıları) ikisi Uşak’ta ikisi Bergama bölgesinde olmak üzere dört farklı tipte dokunmuşlardır.

Tarih öncesinden günümüze kadar uygulanan maden eserleri süsleme teknikleri arasında; çalma, kazıma, kabartma, kalıpla kabartma, delikişi, telkâri, kakma, kaplama, savatlama, degerli taş, cam veya mineyle süsleme sayılabilir.

Geleneksel ahşap sanatlarında başlıca uygulanan yapım ve bezeme teknikleri arasında bulunan Kündekâri (Hakiki Kündekâri/Çakma Tekniği) islam sanatına özgü tekniklerden biridir. Geometrik bir şemaya bağlı olarak çokgen, yıldız gibi şekillerde kesilmiş bezemeli ahşap parçaların birbirine çivi ya da tutkal kullanılmadan oluklu ahşap kirişler kullanılarak geçirilmesiyle uygulanır. Bazen bu geçmelerin arkasına ahşap iskelet de konulmuştur. Oldukça dayanıklı olan bu teknikte uzun yıllar sonra bile bir ayrılma, çatlama görülmez. Genelde Anadolu Selçuklu ve Beylikler Dönemi minberlerinde bu teknik uygulanmıştır.

Ahşap üzerine boyama edirnekâri ve kalem işi gibi isimlerle de anılır. Afyon Ulu Camii, Beyşehir Eşrefoğlu Camii’nin ahşap direklerinin başlıklarında Kastamonu Candaroğlu Mahmud Bey Camii ve Ankara Ağaç Ayak Camii minberlerinin bezemelerinde bu teknik uygulanmıştır. Doğru cevap E' dir.

Cam silis (kum), potasyum (soda), kireç ve diğer katkı maddelerinin karıştırılarak eritilmesi sonucu oluşan, soğuduğunda katılaşan, saydam, yarı saydam (opak) yapay bir maddedir. Doğru cevap E' dir.

Anadolu’da halı dokuma sanatı 13. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar kesintisiz olarak sürmüştür. İlk örnekler Anadolu Selçuklularının başkenti Konya civarından gelmektedir. Doğru cevap B' dir.

En eski ve yaygın maden teknikleri arasında; dövme, döküm ve sıvama sayılabilir. Doğru cevap C' dir.

Telkâri, (Filigre/Filigrane): Altın ya da gümüş, (yassı, yuvarlak veya burma şeklinde) tellerin eğip bükülerek, lehim yardımıyla birbirine ya da bir maden üstüne tutturulması yöntemidir. Doğru cevap C' dir.

19. yüzyılda İstanbul cam üretimine damgasını vuran ve Beykoz İşi olarak adlandırılan cam üretiminin ilk atölyesi Sultan III. Selim Dönemi’nde (1789-1808) Mehmed Dede tarafından kurulmuştur. Doğru cevap A' dır.

Cumhuriyet’in ilanından sonra, 1934’te Türkiye’nin ilk cam fabrikası olan Paşabahçe Cam Fabrikası kurulmuştur.

Tezhip, el yazma kitaplarda boya ve altın kullanılarak yapılan süslemelere verilen isimdir. Doğru cevap D' dir.