TÜRKİYE'NİN KÜLTÜREL MİRASI II

Osmanlı sarayının, ayrıca İstanbul’u örnek alan Edirne, Bursa, Manisa, Amasya gibi yönetim özeklerinin yönetici konutlarının bir iç bölümü bir de dış bölümü vardır. Konutun harem adı verilen “iç” bölümü özel yaşam içindir.

Sarayların, konakların ya da büyük evlerin bahçelerinde, kimi kez birkaç saat, kimi kez birkaç gün kullanılmak üzere yapılan yapılara “köşk” diyoruz.

Yalnızca varsılların konutları düşünülerek değil de ortalama olarak bakıldığında Türkiye evlerinin ortak ilkelerini şöyle sıralanabilir:

Hastaların ayakta ya da yatarak muayene edilecekleri, sağlığa kavuşturacakları, gerekli sağlık, teknik koşulları olan kuruluşa “hastane” diyoruz. Orta Çağ’da bu kuruluşlara darüşşifa, darüssıhha, darülafiye, darürraha, darüttıb, maristan, bimaristan, bimarhane, tabhane, nekahathane gibi adlar verilmiştir.

Sağlık tanrısı Asklepios’un adına yapılan Bergama’daki Asklepion, Hippokrates’in hastalarını sağalttığı kuruluş idi.

Türklerde Hamam ya tek olarak yapılır ya da erkekler ile kadınlar için ayrı ayrı, çift olarak yapılır. Tek yapıldığında, erkekler için ayrı, kadınlar için ayrı saatlerde kullanılır.

İki yana karşılıklı yapılan stoaların aralarında kalan yolun (alanın) üzeri de kapatılınca Bazilika denen yapı türü ortaya çıktı. Kısacası bazilika çarşıydı. Yapının ekseninin bir ucunda giriş vardı, öteki ucunda da apsis denilen yarım daire planlı bölüm vardı. İlk Hristiyanlar bu tür yapılarda buluşurlardı. Çünkü çarşı kalabalık olduğundan, izlendiklerinde kalabalığa karışıp kolayca izlerini yitirtirlerdi. Hristiyanlık devletçe onay gördükten sonra bu plandaki yapılar tapınak olarak kullanıldılar.

Eski Türk boylarında başlıca spor türleri binicilik, cirit, okçuluk, avcılık, kılıç oyunları, ağırlık atma, koşu ve güreştir. Güreş, Hitit kabartmalarından anlaşıldığına göre, en az MÖ iki binden beri yapılıyor. Selçuklularda, Osmanlılarda sayılan bu sporların hemen hepsinin gelişmiş olduğu görülür. İstanbul’daki Atmeydanı, Okmeydanı, Okçular Tekkesi, Pehlivanlar Tekkesi gibi yerleşim bölgelerinin adları bunu gösterir.

Cumhuriyet Dönemi’nde, yüzme havuzları, tenis kortları, golf için yapılar, at yarışları (binicilik çalışmaları) için de hipodromlar (hippos=at, dromos=koşu) yapıldı. İstanbul’a 1912-13’te Veliefendi Hipodromu, Ankara’ya da 1934’te bir hipodrom yapıldı. Ankara Hipodromu’nun 12 m genişlikte 2400 m uzunlukta bir koşu yolu vardır. İzmir’deki Şirinyer Hipodromu ile Adana’daki hipodromun koşuyolu uzunlukları 1600 m genişlikleri 25 metredir. Çağımızda futbol yaygınlaştıkça her büyük ilde bir stadyum yapılmaya başlandı. Özellikle son yıllarda yeryüzündeki örneklerin de etkisiyle yurdumuzda da büyük, çağın yapım yöntemlerine uygun, başarılı stadyumlar yapıldı. Futbola ayrılmış alanın çevresinde de koşu yolu, öteki atletizm sporları (çekiç atma, üç adım atlama, yüksek atlama vb.) için alanlar yer aldı. Özellikle, uluslararası karşılaşmalar için olanaklar sağlandı.

Roma Dönemi’nde Agora’ya forum denildi.